موج زلزله در شبکههای اجتماعی

سرعت باالی اطالع رسانی مجازی همه را غافلگیر کرد

این بار نیز زمین لرزید؛ زلزلهای که مردم ایران با آن چندان ناآشـــنا نیستند و پیـــش از این نیز وقـــوع این بالی طبیعـــی در ورزقان، بم، رودبـــار ...و کام بســـیاری از هموطنانمان را تلخ کرده اســـت. اما این بار این زمین لرزه 7.3 ریشـــتری یک تفاوت با نوبتهای پیشـــین داشـــت و آن هم سرعت باالی اطالعرســـانی بود. در زلزلههای گذشـــته گاه تا ســـاعتها خبـــر خاصی به دســـت مردم نمیرســـید و به همین دلیل هم بسیار به شـــایعات دامن زده میشـــد اما این بار فضای مجازی قدرت خود را به رخ کشـــید و باز هم نشان داد که در سختترین لحظات، میتوان بیشـــترین استفاده را از آن داشت هرچند در این فضا نیز شـــایعات را نمیتوان نادیده گرفت. در شـــرایطی که باز هم رســـانههای جمعی در انتشـــار خبرهای مربوط به این حادثه، چابکی الزم را نداشـــتند، این شـــبکههای اجتماعی بودند که کمک کردند کاربران بـــه اطالعات مورد نیاز خود دســـت پیدا کنند بهعنوان مثال در شـــبکههای تلویزیونی، بحث بر ســـر کانون اصلی زلزله، داغ بود و درحالی که در شبکه خبر ایران زیرنویس شـــد کانون زمینلرزه در عراق قـــرار دارد، در زیرنویس شـــبکه خبر عراق، آمده بود که کانون زمین لرزه در ایران اســـت. با توجه به این اخبـــار ضدونقیض، آنقدر هراس مردم زیاد شـــد کـــه مراجعه فراوانی به ســـایت زلزلهنگاری داشـــتند و درنهایت، این ســـایت از دسترس خارج شـــد. اینجا بود که گوگل به میدان آمد و با به تصویر کشـــیدن نقشه مناطق زلزلهزده در یک تصویر، همه نقاطی که تحت تأثیر زلزله 7.3 ریشـــتری قرار گرفتند ، نشان داد تا کاربران دیگر به این بحث و جدل اهمیتی ندهند. ■حضورپررنگوزیرارتباطات اولدرمناطقآســــیبدیده،حاضرشــــده

یکــــی از پرکارترین مســــئوالن دولتی در و بــــا توجه به قطعی برق در برخی مناطق فضــــای مجازی از همان لحظــــات ابتدایی در ســــاعات اولیه، بــــا تجهیز ســــایتها به وقوع زلزلــــه، محمد جــــواد آذری جهرمی برق اضطراری، ســــرویسدهی به مناطق وزیــــر ارتباطات و فنــــاوری اطالعات بود که زلزلهزده را میسر کردند. انتقال سایتهای با حضور در توئیتر و اینســــتاگرام، لحظه به BTS اضطــــراری بــــه مناطــــق زلزلــــهزده، لحظه از وضعیت ارتباطی، اطالعرســــانی افزایــــش ظرفیــــت ســــایتهای موجــــود و میکــــرد. وی در پی وقــــوع زلزله در مناطق بازدید از کلیه سایتهای منطقه و حصول کرمانشاه و ایالم با انتشار توئیتهایی اعالم اطمینان از عملکرد مناســــب آنها، از دیگر کرد که شــــبکههای ارتباطی در این مناطق اقدامــــات اپراتور اول در مناطــــق زلزله زده دچارقطعینشدهاستودرپستتوئیتری بودهاست.بااقداماتپیشگیرانهوتسریعدر دیگــــر، از تالش بــــرای افزایــــش کانالهای اقدامات پس از وقوع زلزله، باوجود افزایش ارتباطی و رفع اشــــکاالت احتمالی توســــط بسیار زیاد ترافیک منطقه، سرویس دهی اپراتورها خبر داد و نوشت تالش همکاران به هموطنــــان زلزله زده بــــه صورت نرمال وزارت ارتباطات در این خصوص آغاز شده در حال انجام است. همچنین اپراتور اول از است. وزیر ارتباطات همچنین خبر داد که امروز به مدت یک هفته، تسهیالت خاصی اپراتور دوم برای مشتریان خود در شهرهای را برای مناطــــق زلزله زده در نظر گرفته که ایالم، کرمانشــــاه و قصرشــــیرین و ســــر پل جزئیاتآنمتعاقباًاعالممیشود. ذهاب، برای ســــهولت ارتباطات و اطالع از ■ پایداریشبکهارتباطیدرمناطقزلزلهزده وضعیت خانوادهها یک ســــاعت مکالمه امــــابــــاگذشــــتســــاعتهایبحرانی رایــــگان در نظر گرفته اســــت امــــا از مردم زلزلــــه، وضعیــــت شــــبکههای ارتباطی در خواســــت از مکالمات طوالنــــی در مناطق مناطق زلزلهزده چگونه است؟ آیا کاربران زلزلهزدهحتماًپرهیزکنند. بــــهاینترنتوارتبــــاطپایدارتلفــــنهمراه ■فعالیتاپراتورها دسترســــیدارند؟معاونامورمشــــتریان

در ماجرای این زلزله، هریک از اپراتورها شرکت مخابرات ایران در گفتوگو با یکی تالش داشتند تا به تقویت ارتباطات در این از خبرگزاریهــــا، بــــا بیان اینکــــه وضعیت منطقه زلزلهزده کمک کنند بهعنوان مثال ارتباطــــات در حــــوزه اینترنت و تلفن ثابت اپراتــــور دوم که ابتدا یک ســــاعت مکالمه در هر دو اســــتان ایالم و کرمانشــــاه مشکل رایگان برای ســــاکنان مناطــــق زلزله زده در خاصــــی ندارد، گفــــت: تیمهــــای معین را نظر گرفته بود، دیروز(دوشــــنبه) اعالم کرد به اســــتانها اعــــزام کردیم تــــا اگر ظرفیت که برای تســــهیل ارتباطات در اســــتانهای مکالمــــات از حدی بیشــــتر شــــد، افزایش کرمانشــــاه و ایــــالم، تمامــــی تماسهــــای پهنای باند و افزایش ترافیک را پیشبینی درون شــــبکهای تا ساعت 24 رایگان است. کنیــــم. داوود زارعیــــان دربــــاره وضعیــــت راهــــکاری که اپراتور اول نیز آن را پســــندید. تلفنهای همراه نیــــز اظهار کرد: در بخش روابط عمومــــی اپراتــــور اول در گفتوگو با تلفن همــــراه مخابــــرات مشــــکل خاصی روزنامــــه «ایران» گفت: همــــراه اول جهت نــــدارد امــــا در برخی از مناطــــق، برق قطع تسهیل ارتباط در شهرهای زلزله زده اسالم اســــت و از آنجا که آنتنهــــا به کمک باتری آباد غرب، پاوه، تازه آباد، جوانرود، روانسر، روشن هستند، اگر برق وصل نشود ممکن ســــرپل ذهاب، قصر شیرین، کرند، گهواره، است مشکالتی ایجاد شود به همین دلیل گیالن غرب، چــــوار، زرنه، ایوان و ســــرابله، درحال حاضر اســــتانهای معین همجوار مکالمــــه رایــــگان درون شــــبکه (به مقصد درحال انتقال تجهیزات ژنراتوری به استان همــــراه اول و تلفنهــــای ثابت) از ســــاعت هســــتند تا بتوانیم مشــــکالت آنهــــا را حل 13 روز دوشنبه به مدت 24 ساعت در نظر کنیم. وی همچنین یادآور شــــد: در ابتدا به گرفته اســــت. به گفته این مسئول، دقایقی علــــت حجم باالی مکالمــــات، حدود یک پــــس از وقــــوع زلزله، تیمهای فنــــی اپراتور ساعت اختالالتی وجود داشت ولی حجم

مکالمات اکنون نرمال است و با نخستین تماس میتوان با استان ارتباط برقرار کرد. زارعیان از هموطنان خواســــت با برقراری تماسهــــای کوتاه، به سیســــتم مخابراتی کمک کرده و از مکالمات طوالنی با مناطق زلزلهزده پرهیــــز کنند.محمد رضا بیدخام سخنگویشرکتمخابراتایراننیزبااشاره به نرمال بودن وضعیت برقراری ارتباطات باوجــــود حجــــم بــــاالی مکالمــــات، گفت: اپراتورهایثابتوسیارباافزایشکانالهای ارتباطی و رفع اشکاالت احتمالی، در حال کمک به پایداری شبکه هستند. وی افزود: در زمــــان وقــــوع زلزله به علــــت قطع برق شهری تعدادی سایت قطع شد که توسط مخابرات منطقه ایالم و با پیگیری بموقع وصل شد. در مناطق کرمانشاه و کردستان، مشکل شــــبکه و قطعی ارتباط وجود ندارد و شبکه در حالت پایدار است.شهریار بهنیا مدیرکلارتباطاتوفناوریاطالعاتاستان کرمانشاه نیز با اشــــاره به اینکه در لحظات ابتدایی وقوع زلزله حجــــم ترافیک باالیی در شبکههای ارتباطی وجود داشت، گفت: شــــبکههای ارتباطی هیچ مشکلی ندارد و ارتباطات بــــه صورت عادی برقرار اســــت. وی ادامــــه داد: در حوزه ارتباطات ثابت دو مســــیر دچار مشــــکالتی بودند که با انجام کابل برگردان، مشکل این مسیرها نیز حل شــــده اســــت.مدیرکل ارتباطات و فناوری اطالعات اســــتان ایالم نیز گفت: هماکنون نیازی به تجهیــــزات جانبی وجود ندارد اما در صورتی که قرار باشــــد از ســــایت پرتابل بهعنوان حامی تجهیزات فعلی اســــتفاده شود، از ظرفیتهای موجود تجهیزاتی که

برای ایام اربعین حسینی ایجاد شده است، استفادهمیشود.عباسبیرامیهمچنیناز مناسب بودن وضعیت ارتباطی خبر داد و گفت: زیرساختهای ارتباطی از وضعیت نرمال و مطلوب بهره میبرند و مشــــکلی در حــــوزه ارتباطی اســــتان ایــــالم بهعنوان یکــــی از مناطق زلزلهزده وجــــود ندارد. وی اظهار داشت: شبکه ثابت ارتباطی از جمله اینترنت ADSL و شــــبکه سیم مسی دارای حالتــــی پایدار و نرمال اســــت و فقط مدت کوتاهیبهدلیلقطعیبرقدچارمشکالتی شــــدند که پس از رفع مشکل قطعی برق دوباره در مدار قرار گرفت. ■ امدادونجاتفناورانه

با توجه به اینکه در شــــرایط اولیه وقوع زلزلــــه عالوه بــــر قطعــــی بــــرق، آب و گاز، اینترنت نیــــز در این مناطق زلزلهزده دچار نارســــاییهایی شــــده بود، این موضوع گاه کار گروههای امداد و نجات را با مشــــکالتی مواجــــه میکرد در همین راســــتا ســــازمان فضایی ایران با برقراری ارتباط ماهوارهای در مناطــــق زلزله زده به این مشــــکل پایان داد. با برقراری ارتبــــاط ماهوارهای ازطریق ماهواره ایرانست 21 و هماهنگیهای الزم با ســــازمان امــــداد و نجات جمعیت هالل احمرکشور،پهنایباندماهوارهایدراختیار سازمان امداد و نجات قرار گرفت. ■ بازارداغهشتگرویخطزلزله

زلزلــــه اخیــــر همانقــــدر کــــه در فضای واقعیجامعهنمودداشت،کاربرانفضای مجازی را نیز درگیر کرد و بسیاری با حضور در شــــبکههای اجتماعــــی مختلــــف بویژه توئیتر و اینســــتاگرام در قالب هشتگهایی

خاص، به این بالی طبیعی و موضوعهای مرتبــــط بــــا آن، واکنــــش نشــــان دادنــــد. از هشــــتگهای مــــورد اســــتفاده بــــرای زلزله ایالم و کرمانشــــاه میتوان به #کنارتونیم، #زلزلــــه، #ایــــران تســــلیت، #کرمانشــــاه تســــلیت، #ایالم تســــلیت، #زلزله شوخی نیســــت و همچنین هشــــتگهای خارجی همچــــون earthquake#، #kermanshah، #kurdistan، #iran اشاره کرد.

امــــا کاربــــران در این هشــــتگها به چه موضوعی توجه داشتند و بیش از همه چه چیزی را توئیت کردند؟ یکی از هشتگهای مربــــوط به این بالی طبیعی که ترند شــــد، #زلزله است. برخی کاربران در این هشتگ شروع به ارســــال گیف، عکس و فیلمهای آموزشی کردند تا به کاربران آموزش دهند که هنگام وقوع زلزله چــــه باید بکنند. این آموزشها به چگونگی پناه گرفتن، فاصله گرفتن از محل حادثه و حتی امدادرســــانی اختصاصداشت.موضوعجالبتوجهاین اســــت که این آموزشها توسط شبکههای اجتماعی درحــــال انجام اســــت که ازقضا بیشــــترین فشــــار هم روی آنها برای بسته شــــدن وجود دارد ودرحالی که در رسانهها جای خالــــی چنین آموزشهایی بشــــدت احساس میشــــود و اگر هم آموزشی وجود داشتهباشدبهمانورهایگاهوبیگاهخالصه میشــــود، ایــــن شــــبکههای اجتماعــــی از کوچکترینفرصتاستفادهکردهووظیفه اطالعرسانی و آموزشی خود را بهطور کامل انجام میدهند.ســــازمان انتقال خون هم با هشــــتگ #اهدای خون از دارندگان گروه خونیo منفی خواسته است که برای کمک بــــه مناطق زلزلهزده، خــــون اهدا کنند. این توئیتبااستقبالبسیارکاربرانمواجهشد. ■ نارضایتیهاییکهتوئیتشد

بخشــــی از توئیتها نیز به بعد دیگری از ایــــن اتفــــاق اشــــاره کــــرده و از عملکــــرد رسانههای جمعی ناراضی بودند. بهعنوان مثال یک کاربر توئیت کرده است: سر شب خبرها اونقدر نرم بود که فکر کردم به خیر گذشــــته این زلزله ولی االن همینطور آمار کشــــتهها داره باال میره. برخی دیگر هم به موضوع مسکن اشاره داشتند که اگر مقاوم بــــود این زلزلــــه تا ایــــن حد تلفــــات جانی نداشــــت. بهعنوان مثال یــــک کاربر توئیت کرده است: اگه سازنده فقط فکر منفعتش نبود مهندس ناظر به فکر رشــــوهاش نبود، شــــهرداری به فکر بافت فرســــوده بود االن همه داشتن به ریش زلزله میخندیدن؛ یا کاربر دیگری انتقــــاد خود را با طنز آمیخته کرده و با گذاشتن عکسی از ساختمانهای مســــکن مهر، در ایــــن زمینه توئیــــت کرده اســــت: ایــــن ســــاختمونای مســــکن مهــــر سرپلذهابه .... کجاییمعجزههزارهسوم؟ کجایی؟در هشتگها عالوه بر توئیتهای مردم، هنرمندان هم دست به کار شده و با کشیدن طرحهایی ویژه، غم خود را از رنج مردم این خطه از ایران نشان دادند. ■ زلزلهشوخینیست

البتهگروهیازکاربراندرچنینشرایطی هم دســــت از شوخطبعی برنداشــــته و در پستهای مختلف توئیتری، اینستاگرامی ...و جوک یا جملههایی طنزآمیز نوشتهاند. بهعنوان مثال یکی از کاربران با مراجعه به صفحه اینستاگرام کریســــتیانو رونالدو، در واکنش به زلزله عراق و ایران در زیر یکی از پستهای وی که در حال استراحت در کنار توپ طالی خود است نوشــــته: داداش برو زیر چارچوب در اتاق تا سقف نریزه روت.

البته برخی هم نسبت به این موضوع واکنــــش نشــــان دادهانــــد و بهعنــــوان مثال دیــــروز یک کاربــــر توئیت کــــرد االن که خبر فوت و خســــارت زیاد شــــده بنظــــرم دیگه درست نیست از زلزله جوک بسازیم... کار سختی نیســــت باور کنین...یا کاربر دیگری با هشــــتگ زلزله شــــوخی نیســــت، توئیت کرد: بعد حوادثی مانند سیل، زلزله ...و یه لحظهخودتونیاخونوادهتونوبذارینجای قربانیها یا مصدومان و اون جوکی که قراره شما رو فرد بانمکی معرفی کنه پاک کنین یادرذهنتونبهشبخندین.

کاربر دیگری هم در واکنش به شــــوخی بعضی کاربــــران با ایــــن اتفــــاق دردآور در هشــــتگ زلزله شــــوخی نیســــت، نوشــــت: بیایید بــــه احترام جانباختــــگان عزیزمان، مزه نریزیم و هر توئیت مسخره و نمکیای که راجع به زلزله باشــــه را حذف کرده و آن را ریتوئیــــت نکنیم.یک کاربــــر کرمانی هم که زخم خورده این بالی طبیعی اســــت با مذمت ســــاختن جوک در چنین فضایی، توئیت کرده اســــت: یــــک کرمانی میتونه زلزله رو درک کنه.

به هرحال این زلزله باز هم نشــــان داد که شــــبکههای اجتماعی میتوانند نقشی بزرگ در موقعیتهای ویژه ایفا کنند و چه بســــا با فرهنگسازی مناســــب، بتوان عالوه بر آموزشهای مناســــب، این شــــبکهها را به محلی مناســــب برای امداد و نجات در شرایطاضطراریتبدیلکرد.