مقاومسازی ساختمان اولویت مغفول ساخت و ساز
ایـــران کشـــوری حادثـــه خیز اســـت؛ از میان حوادث طبیعی زلزله بیشـــترین خســـارت را به ســـاخت و ســـازها وارد میکند. معمـــوالً بعد از هـــر زلزلهای در یکـــی از مناطق کشـــور، برای مدتی بیشـــترین بحث کارشناسی و تحلیلی به مقاومســـازی ســـاختمانها مربوط میشـــود و بیـــش از هر زمـــان دیگری ایـــن موضـــوع مـــورد توجه اســـت اما خســـارتهای زلزلـــه بعـــدی نشـــان میدهـــد که بحثها بـــه مرحله عمل نرسیده و همچنان در ساختمانسازی کنترلهـــای الزم بـــرای ایمـــن ســـازی انجام نمیشود. با وجود اینکه در کشور ما برای ساخت و ســـاز آیین نامه مقاومـــت در مقابل زلزلـــه و همچنین مباحـــث مربوط به مقررات ملی ساختمان برای استاندارد ســـازی داریم که اگر در ســـاخت و ساز رعایت شود به گفته مهیار فرنیا، عضو هیأت مدیره ســـازمان نظام مهندسی ســـاختمان استان تهران نباید تخریبی صورت بگیرد. مطابـــق مقـــررات ملـــی ســـاختمان ســـاخت و ساز باید توســـط مهندسین ناظـــر کـــه پروانـــه اشـــتغال خدمت از وزارت راه و شهرســـازی دارنـــد انجـــام شـــود و تمـــام مصالح مورد اســـتفاده نیز بایـــد مطابق اســـتانداردهای مرکز تحقیقـــات راه، مســـکن و شهرســـازی باشـــد. ناظران ساختمان میتوانند در هـــر مرحله بازدید از ساختمانســـازی اســـتانداردها را کنترل کننـــد و گزارش آن را از مجـــری ذی صـــالح بخواهنـــد کـــه اگر این گزارش بـــر خالف مقرارت ملـــی بـــود ناظـــران از شـــهرداری لغو پروانه ســـاخت را تقاضـــا میکنند. به گفته عضو هیأت مدیره سازمان نظام مهندســـی ســـاختمان اســـتان تهران ســـاخت و ســـازهای بیشـــتر از یک متر مربـــع به باال باید توســـط مجریان ذی صالح ساخته شـــود و اگر این موضوع در ساختمانسازی رعایت نشود نباید پروانه ساخت از طرف شهرداری صادر شود. ■ مجری ذیصالح غایب بزرگ ساخت و ساز فرنیـــا افزود:برای هر بخش ســـاخت و ســـاز مانند برق،معماری،سازه... باید مجری ذیصالح مربـــوط که تخصص در آن زمینه دارد حضور داشـــته باشد اما از سال ۴9 شهرداریها با استناد به حکمی که دیـــوان عدالت اداری صادر کرده فقط حضور یک مجری ذیصالح را ضـــروری میدانند و بـــه این ترتیب کنترل بخشهای مختلف ســـاختمان ممکـــن اســـت توســـط مجری باشـــد کـــه تخصصش فقـــط در یـــک بخش است. شـــهرداریها به بهانه این حکم مالک را از الزام استفاده از مجری ذی صالح معاف کردهاند و به این ترتیب ساخت و ســـازها فاقد نظارت و کنترل اســـت و بهانه این موضوع نیز افزایش هزینههای ساختمانسازی در صورت حضور مجری است. بـــه گفتـــه ایـــن عضـــو ســـازمان نظام مهندســـی، 8 ســـال پیـــش در توافق با شـــهرداری ســـاختمانهای بـــاالی 3 هزار متر ملـــزم به اســـتفاده از مجری شـــدند که با گذشت زمان و در سال ۴9 این متراژ به ۲ هـــزار متر کاهش یافت امـــا در هر صورت چه ســـاختمانهای بـــاالی ۲ هـــزار متر چه کمتـــر از ۲ هزار متر در حال حاضر از ســـوی شهرداری الزامـــی بـــه اســـتفاده از مجـــری ذی صالح ندارد.حدود 8۶ درصد ساخت و ســـازها در تهران متراژهـــای کمتر از ۰۰۵1 متر هســـتند که در آنها فقط یک ناظر حضـــور دارد در حالـــی که در هر ســـاختمان در حال ســـاخت حضور ۴ ناظـــر معماری برق، ســـازه و مکانیک ضروری است. ■ مصالح اســـتاندارد الزمه ســـاخت و ساز مقاوم اســـتفاده از مصالـــح اســـتاندارد اصلیترین موضوع در ساختمانهای مقاوم است. فرنیا تأکید کرد اگر بهترین طراحان،ساختمانی را طراحی کنند اما مصالح غیراســـتاندارد یا با اســـتاندارد پاییـــن در آن اســـتفاده شـــود عملکرد تمام نهادهای ناظر در ســـاخت و ساز بیفایده خواهد بود. اما اینطور نیست کـــه بگوییم تمـــام ســـاختمانهای ما بیکیفیت یا فاقد اســـتانداردهای الزم هســـتند در همیـــن زلزله اخیـــر برخی عکس ها بخوبی نشـــان میداد که دو ســـاختمان در کنـــار هم یکـــی تخریب شـــده و دیگری آســـیب ندیـــده که این نمونه ای از مهندسیسازی و ساخت و ساز با حضور مجریان ذی صالح است. فرنیـــا افزود: اگر همکاری الزم توســـط شـــهرداریها صورت گیرد و ما مجری ذی صـــالح را بـــرایًساختمانســـازی معرفی کنیم قطعـــا در بحث کیفیت به آیده آل و استاندارد سازی میرسیم امـــا در ســـاختمانها اگـــر کنترلهـــای الزامی نباشـــد حتی در نوسازی بیشتر فرسودهسازی داریم یعنی با وجوی که ساختمانی نوساز اســـت با کوچکترین حادثه ای تهدید میشود. وی افزود: در ۶ ماهه اول امسال بازرسی از ۰۰۰1 پروژه ساختمانی در شهر تهران نشان میدهد که ۵۴ درصد کارگاههای بازرسی شده به لحاظ رعایت مقررات ایمنـــی و حفاظـــت هنـــگام کار در وضعیت مخاطره آمیزی قرار دارند و احتمال حادثه در آنها بسیار باال است. همچنین ۵۶ درصد از پروژه ها مجری ذی صـــالح ندارنـــد همچنیـــن فقط ۴ درصد از ســـاختمانهای باالی 3 هزار متر مربع مسئول ایمنی داشتند که در حالی که حضور مسئول ایمنی در این نوع ساختمانها الزامی است. به گفته عضـــو هیأت مدیره ســـازمان نظـــام مهندســـی از ۰۰۰1 ســـاختمان بررسی شـــده ۰۰7 پرونده در خصوص رعایـــت مســـائل اســـتاندارد و ایمنـــی تشـــکیل شـــده و از این تعـــداد پرونده ۰۰1 نامه توقیف عملیات برای شهردار ارسال شـــد و در ۰۲1 پرونده هم اعالم خطر کردیـــم. همچنین ۲3 کارگاه رها شده پر خطر نیز در این بازرسیها ثبت شـــد. اما فرنیـــا تأکید کـــرد اگر مباحث مربـــوط به مقررات ملی ســـاختمان یا آیین نامـــه زلزله در ساختمانســـازی رعایت شود به هیچ وجه تخریبهای گســـترده در زلزلـــه یـــا حـــوادث دیگر نخواهیم داشت. ■ بافتهـــای فرســـوده در معـــرض بیشترینآسیب وجود بافتهای فرســـوده گســـترده در کشور خطر بالقوهای برای ساکنان این بافتها در هنگام حـــوادث دارد. یکی از اقداماتی که دولت در بخش مسکن و ســـاخت و ساز در چند ســـال گذشته انجام داده اســـت نوســـازی بافتهای فرســـوده بـــا اســـتفاده از راهکارهـــای مختلف مانند تســـهیالت با نرخ سود پاییـــن، پرداخـــت تســـهیالت ودیعـــه بـــرای ســـاکنان این بافتها ...و اســـت که امیـــد به کاهش مخاطـــرات در این نـــوع پهنهها را بیشـــتر کرده اســـت. در این خصـــوص علی بیتاللهـــی دبیر کارگروه ملـــی زلزله در مرکز تحقیقات وزارت راه، مســـکن و شهرســـازی میگوید پیشبینی میشود مناطقی از تهران با توجه به اینکه بافت فرســـوده گســـتردهتری دارنـــد پـــس از زلزلـــه بیشـــترین تخریب و خسارات را داشته باشـــند. بهعنوان مثال اگـــر زلزلهای به بزرگی زلزلـــه کرمانشـــاه در تهران رخ دهـــد، ۰۰۲ هـــزار ســـاختمان تخریب کامل و ریزش خواهند داشت و ریزش این تعـــداد ســـاختمان به طـــور قطع یک میلیون کشـــته و مصـــدوم خواهد داشـــت که ایـــن یـــک فاجعه اســـت. متأســـفانه در تهـــران ســـاختمانهای جدید اما بـــیدوام فراوان هســـتند که این ســـاختمانها در برابـــر زلزلههایی به بزرگی زلزله کرمانشـــاه یعنی هفت ریشتر مقاومت ندارند. بیتاللهی با بیان اینکه در حال حاضر ۰۰۲ هزار پالک و ساختمان فرسوده در تهران وجود دارد، اظهار داشت: از یک میلیون پالک در تهـــران ۰۰۲ هزار تای آن در بافت فرســـوده واقع شدهاند که میزان تخریبها در این مناطق بیشتر است.