فیلمهای چندین و چند ریشتری
زلزله و ساير باليای طبيعی در آيينه سينما
■ ازمريختازمين
در ســــال 2016 ريدلي اســــكات فضاي مريــــخ و داخل اين ســــياره ســــرخ را چنان طبيعي در فيلــــم «مريخي» خود ارائه داد كهآنفيلمازنظركارشناسانبهعنوانيكي از01 فيلم برتر سال گزينش شد ولي همين كارگردان 80 ساله بريتانيايي 73سال قبل از آن «بيگانه يــــك» را با وجود تأثيرگذاري عظيــــم آن فيلــــم بــــا ادوات تكنولوژيكي ساختكهنميتوانستتصويرگريكاملي را از آن رويــــداد مرمــــوز و جــــذاب تحويــــل بينندگان بدهد. ساخت فيلمهاي مرتبط با بالياي طبيعي آسانتر بود. فيلم مشهور و پرفــــروش و 161 دقيقــــهاي «زلزله» كه در سال 1974 توسط مارك رابسون و با همت شــــركت يونيورسال ســــاخته و عرضه شد، داستان كوشــــش عظيمي است كه پس از يكزلزلهسترگدرشهرلسآنجلسواقع در ايالت كاليفرنياي امريكا به قصد نجات آســــيبديدگان صورت ميپذيــــرد و البته نتيجهای اندك اما اثری روحيهســــاز دارد. چارلتون هستون، آوا گاردنر، جورج كندي، لورن گرين، ژنويو بــــوژو، ريچارد راندتري و والتر ماتائو كه اينك همگي درگذشتهاند، هنرپيشــــههاي اصلي اين فيلــــم بودند كه نامشان بيترديد ســــهم مهمي در ايجاد كشــــش اوليه در ســــينماروها بــــراي ديدن اين فيلم داشت اما آنچه باعث موفقيت تجاري و ماندگاري فنــــي اين فيلم در هنر سينما شــــده، مضمون و كار خوب رابسون و دستيارانش در قصهپردازي و بخصوص صداگذاري فوقالعاده فيلم است كه يك حس واقعي در مورد بروز فاجعه زلزله در سالنهايسينما،ايجادوترسبينندگانرا حقيقي ميكرد و مردم را بيشتر با وحشت چنينبليهايآشنامیساخت. ■ جيمزبانددرقلهجوشانكانادا!
فيلمهاي آتشفشاني تاريخ سينما هم كمنيستنداماجديدتريننمونهخوبآنها كاري به نام «قله دانته» اســــت كه در سال 1997 و با كارگرداني راجر دانلدسن ساخته شد و پييرس براسنان ايرلندي، پنجمين جيمزباند تاريخ سينما اندك مدتي بعد از ورودش به قالب اين قهرمان تبليغاتي و دروغين نقش اول آن را كه نشــــانگر مردي دلســــوز در گوشهاي از كانادا و تالش او براي نجات مــــردم در مناطقی كوهپايــــهای و از مسير جاري شدن مذابهاي جوشان يك آتشفشــــان هولناك اســــت، بازي ميكند. سيلهاي مهيب در فيلم «باران سخت» در اواخر دهه0991 و در فيلمي با كارگرداني مايكل ســــالومون و بازي كريستين اسليتر و مــــورگان فريمن نمــــودي آشــــكار دارد و طوفانهاي دريايي با فيلم «طوفان كامل» محصــــول 1996 و بــــا بازي جــــورج كلوني در اوايل راه شــــهرتش در ســــينما جلوهاي وسيع يافته اســــت. سونامیها كه بيشتر با سركششــــدن درياها در نقاطي از آســــياي شــــرقي و امريكاي مركزي طي ســــالهاي 2000 به بعد و ريختن آب عظيم بيمهار به درون شهرها عينيت و تحقق يافته، در فيلمهايــــي از همين ايام بــــه خودنمايي پرداختند كه بارزترينشان «موج دريايي» ســــاخته كشــــور كانادا و محصول 2006 بود و يخ زدن كــــره زمين و تبعات آن در فيلم مرموز و تكان دهنــــده «روز بعد از فردا» با مدرنترين جلوههاي بصري به كارگرداني روالنــــد امهريــــخ آلماني به ســــال 2004 به تصويركشيدهشدهاست. ■ گودزيالبهجايزلزله!
عجيــــب اســــت كــــه ژاپــــن بــــا وجــــود شــــناخته شــــدن به عنوان زلزلهخيزترين كشــــور جهان حتي يك فيلم برجســــته و ماندني در اين زمينه نســــاخته و ترجيح داده كه قريب به 20 فيلم بلند سينمايي راجع به هيــــوالي خيالي گودزيال بســــازد كــــه ظاهراً ارتباطــــي با زلزله نــــدارد اما با هــــر بار ظهورش در ســــطح زمين، باعث ايجــــاد امواج زلزله و ويراني زندگي مردم ميشود و هاليوود نيز با اين ايده به بازي پرداخته و تا بهحال سه نسخه امريكايي از روي گودزيال ساخته است. ■ بهترينگردباد
بهتريــــن فيلــــم ســــاخته شــــده درباره گردبادها شــــايد «توئيســــتر» با بازي هلن هانت و بيل پاكستون محصول سال 1996 باشــــد و با اينكه جلوههاي تصويري در آن زمانبهوسعتوتأثيرگذاريامروزنرسيده بود اما كار خوب جان دي بونت، كارگردان آن فيلــــم و گروه فنــــي يــــاور وي تصويری فراموش نشدني از گردبادهايي مخوف تا لحظه مــــرگ در ذهن بينندهها خلق كرد. 6 ســــال پيــــش از آن فيلــــم «لرزشها» با كارگرداني ران اندروود و با ياري كوين بيكن و «فرد وارد» در نقشهاي اصلي نيز داراي تم زمينلرزه است ولي اين بار نه يك بالي طبيعيبلكهسربرآوردنموجوداتعظيم ناشناخته از درون زمين و تهاجمشان براي بلعيدن انسانها، سببساز اين لرزشها اســــت. اين فيلم چنان موفق بود كه چهار قســــمت دنبالهای بر آن ساخته شد و قرار است كه فيلم نخست بازسازی هم بشود. ■ مدلهايپرفريببهجايحقيقت
واقعيــــت امر اين اســــت كــــه زلزلهها در فيلمهايغيرقابلشمارشيدرشرقوغرب به تصوير كشيده شــــدهاند و سينما آيينهاي از آن بــــوده ولــــي در اغلــــب مــــوارد ماجراي ثانوي و تكميلي در يك مسير داستاني غير مرتبط با اين بليه خانمانســــوز بودهاند و در تك فيلمهاي متمركز بــــر زمين لرزهها نيز همانند فيلم «زلزله» كه پيشتــــر از آن ياد شــــد، بهجاي برخورد علمي بــــا اين فرآيند تلخ طبيعي و ارائه توضيحاتي روشنكننده پيرامونآنفقطتالشانسانهابرايرهايي از آن و زندهمانــــدن در قالــــب داســــتانهاي دلهــــرهآور و جذاب و بــــا مدلهاي پر فريب هاليوودي به معرض نمايش گذاشته شده و هدف، فتح گيشــــهها بوده است. اين يقيناً دليل اصلي ادامه يافتن زلزلهها در ســــطح كره خاكي و مرگ و ميرهاي گســــترده ناشي از آن نيســــت اما به روند فقــــدان اهرمهاي علميقويبرايكاستنازحيطهتأثيرگذاري زلزلهها و ناكافي بــــودن ادوات پيشبيني و مهار آن ياري رسانده است.
Digest:عبنم Film