درسهاي زلزله كرمانشاه
زلزلــه اندوهبــار کرمانشــاه موجــب جــان باختــن تعــدادي از هموطنــان عزیــز، مجــروح شــدن تعدادي دیگر و تخریب گســترده کاشــانه مردمي و زیرســاختهاي عمومــي و واحدهاي تولیدي شــد. بالفاصلــه متولیان امر نســبت به ســاماندهي امور و رســیدگي بــه وضعیــت آســیب دیــدگان و ترمیم خرابيها اهتمام ميکنند. امید اســت با بهرهگیري از تجارب پیشــین، این فرآیند سریعتر و بهتر انجام شــود. امــا در این میان دو نکته اســت که شــاید این روزها گوشهاي بیشــتري آماده شنیدن آن باشــند و شرایط براي تبدیل این نکات به تصمیماتي براي بهبود امور فراهمتر از قبل شود.
نکته اول نقش بیمه هاســت. در تجربیــات جهاني در چنین رویدادهایي بیشــترین بــار بــر دوش شــرکتهاي بیمــه اســت در حالــي کــه مــا در وقایع اینچنیني به ندرت شاهد میدانداري و نقش آفریني بیمهها هستیم. از یك سو تمایل به بیمه کردن منازل مسکوني در برابر حوادث چندان رواج ندارد و از ســوي دیگــر با ســوق دادن همه مســئولیتها در بروز حــوادث اینچنیني به دولت نقش جایگزین بیمهها به دولت منتقل ميشــود و هزینههایي که باید توســط بیمهها پرداخت شــود به هزینههاي عمومي تحمیل ميشــود. البته طبیعي اســت که دولت جانشین همه کاســتيهاي متداول در جامعه اســت، اما بتدریــج باید امور به روال منطقي تري ســوق یابــد. وقتي بیمهها مســئولیت پیدا میکنند بهدلیل حمایت از منافع بنگاهي خود مراقبتهاي مؤثرتري را بر فرآیند احداث و نگهداري ابنیه به کار ميگیرند و به جاي ساز و کارهاي کند و ناکارآمد اداري براي چنین مراقبتهایي این بیمهها هستند که براي حمایت از منافع خود از تمام ظرفیتشــان استفاده خواهند کرد. دولت تنظیمگــر و نــه متصدي مأموریــت دارد که زمینه تحقق چنیــن وضعیتي را تســهیل کند. صدا و ســیما و رســانههاي دیگر نیز مأموریت دارند که ســطح آگاهــي و بلــوغ اجتماعــي مــردم در این امور را ارتقا بخشــند. با شــکلگیري بهینه این فرآیند همه طرفین موضوع بهرهمند ميشــوند؛ مردم با سرعت بیشــتر و کرامت افزونتر از جبران خسارتها بهرهمند و بیمهها نیز از توسعه و گســترش بیشــتري برخوردار ميشوند و سهم بیشــتري در توسعه کشور بر دوش ميگیرند و دولتها نیز از تحمیل هزینههایي که ناگزیر در فقدان این ســازوکارها باید از محل منابع عمومي تأمین کنند آســوده ميشوند و امکان تمرکز بیشتر بر ایفاي نقشهاي مدیریتي و نظارتي خود پیدا ميکنند.
بــراي توســعه بیمههــا از یــك ســو نیازمنــد ارائــه بســتههاي جــذاب و اطالعرساني کامل بیمهها و از سویي ایفاي نقش راهبردي دولت در حمایت از نقش بیمهها و ایجاد الزامات مناسب هستیم.
در تمــام مــواردي کــه از تســهیالت بانکــي براي احــداث منازل اســتفاده ميشــود بانكها بــراي تضمین بازپرداخت تســهیالت بر لــزوم بیمه بودن تأکید ميکنند و چنین الزاماتي را ميتوان به کشاورزان و دامداران نیز توسعه داد و در موارد بروز حوادث خاطر آســوده تري الاقل از حیث تأمین هزینهها داشت.
نکتــه دوم اینکــه این روزهــا مباحــث گوناگوني درباره کیفیــت نامطلوب سازهها بویژه در بخش دولتي انجام شد و متأسفانه با سوء برداشت از برخي فرمایشــات رئیس جمهوري و معاون اول ایشــان بســرعت در صدد سیاسي کــردن آن برآمدنــد. بــدون تردیــد هر ســاختماني در این ســطح به وســیله پیمانکاري ســاخته شده و توســط ناظران فني مورد نظارت قرار گرفته و طي سازوکارهایي نیز جواز پایان کار دریافت کرده است و امروز روز حسابکشي از همه کســاني اســت که مسئولیت داشــتند به طور کامل مراقبت کنند و امروز در برابر قصور یا تقصیرهاي احتمالي باید پاســخگو باشــند. نباید به گونهاي عمل شود که با متهم کردن همدیگر ذمه کساني که به طور کامل درگیر این موضوع است بري شده و مورد غفلت قرار گیرد. اگر یکبار و با تمام قاطعیت همه این مسئولیتها مورد بازرسي دقیق قرار گیرد و خاطیان مجازات شوند به طور قطع در آینده این نقشها با کیفیت بیشتر و مسئولیتپذیري جدي تري انجام خواهد شد.
گفته حکیمانهای است که اگر زمین خوردي، دست کم زماني که از زمین برمــي خیــزي، چیــزي ارزشــمند از زمین بــردار. خســارت زلزلــه و داغ آن بر جان ما نشســت، اما خسارت بیشتر آن است که از این حوادث تلخ یادگیري نداشــته باشــیم. حال ســؤال اینجاســت: در صورت وقوع چنیــن حوادثي در آینده آیا مواجهه موفق تري با آن خواهیم داشت؟