شکفتن نونهاالن هنر زیر درخشش نام بزرگان
گفتوگو با بردیا صدرنوری، مدیر جشنواره و جایزه همایون خرم
چــه خوب اســت چراغی برای دیگران روشــن کردن وچه زیباتراســت ســیرت فریبــای نور را بــه دیگــران ارزانی داشــتن.دربزم عاشــقانهها، از قامــت رعنای دوســت گفتــن و نغمه دلربــای عشــق را نواختن... چراغــی که در این ســالها بواســطه تالشهای بیوقفه مسئوالن برگزارکننده «جشــنواره همایون خرم» برای کودکان و نوجوانان این مرز و بوم روشــن بوده تا ســیرت فریبای موســیقی اصیل ایرانی را دردل دوســتداران نسل امروز هنرجاودانه کند، آهنگها نواخته و ترانههــا خوانده شــدند تــا نظارهگر نغمه دلربای عشــق در پردههــای آهنگین ســازهای فرزندان سرزمینمان باشــیم. امســال نیزچهارمین دوره «جشنواره وجایزه همایــون خّرم (نوای خــّرم ،»)4 به همت «مؤسســه فرهنگی هنری راد نواندیــش»، با مجــوز دفتر موســیقی وزارت فرهنگ و ارشــاد اســالمی، ازنیمه آذرماهآغازبهکارمیکند.رسالتاینجشنواره،حفظوگسترشفرهنگاصیل و فاخر ایرانی و همچنین ارتقای نگرش هنری نسل جوان و خانوادههای ایرانی ازطریقشناختآثاراستادانگذشتهوتأثیرگرفتنازنمونههاوالگوهایموجود درموسیقی ایرانی است. دکتربردیا صدرنوری، مدیر مسئول «مؤسسه فرهنگی هنری راد نواندیش» و مدیر «جشنواره و جایزه همایون خّرم» درباره چهارمین دوره این جشنواره نکاتی را مطرح کرده که در ادامه میخوانید. ■ «جشــنواره و جایــزه همایون خــّرم (نوای خّرم)»چهارمیندورهخودراتجربهمیکند، جشــنوارهای که توانســته به آرامی، صاحب شناسنامهایمعتبروقابلتحسیندرجامعه هنــری ایــران شــود، بهعنــوان متولــی ایــن جشــنواره آیا جشــنواره نوای خرم تا به امروز توانســته به اهدافی که در نظر داشــته دســت یابد؟
طبیعتــاً هرکســی بــرای رســیدن بــه اهدافش،برنامهریزیودرراستایرسیدنبه آن حرکت میکند و اگر ببیند این برنامه او را به هدفش نزدیکتر میکند قطعاً احساس مطلوبی بهدســت میآورد ایــن امر درحوزه فرهنگ و هنر هم صادق است.
در مــورد اعتبــاری که در متن ســؤال گفته شد باید بگویم که اعتبار، یک امر نسبی است که بســته به زمــان و مکان و اقدام و اشــخاص متفــاوت اســت. به نظر مــن اعتبار جشــنواره نوای خّرم ســه منشــأ اصلــی دارد. اول اینکه، تــا خواســت خداونــد نباشــد کاری بــه نتیجه مطلــوب نمیرســد و اعتباری نمییابــد و هر اعتباری از اوســت، آن هــم در حوزه فرهنگ و هنر که با دل و احساس و درون آدمها سروکار دارد. نکتــه دوم این اســت که حضور معنوی و نــام اســتاد همایون خــّرم بهعنوان انســانی پاکــدل و بــدون حــب و بغضهــای معمول کــه در برخی حوزهها از جملــه فرهنگ و هنر دیــده میشــود، کمــک کــرد کارهــا بهخوبــی پیشبرود. نکته دیگر اینکه با تالش مســتمر تیــم همــکاران صمیمــی و بیادعایمــان در مؤسسه و بدون کمکهای دولتی و به صورت کامالً خصوصی، سعی کردیم مبتنی بر نقشه راه و تواناییهــا و داشــتههای خودمــان کار را جلــو ببریم. بــه نظر مــن در این حــوزه وجود یک نقشــه راه، داشتن یک برنامه عملیاتی و نیز انســجامی که درتیم برگزارکننده جشنواره وجود داشــت ، از عواملی بود که کمک کرد ما طی مدت چهار ســال، جشنواره و جایزه نوای خّرم را به سطحی که امروز هست برسانیم. ■ با توجه به رونــد برگزاری جشــنواره در این چهــار ســال، به نظر شــما ایــن اعتبار نســبی میتواندبهیکاعتبارملیتبدیلشود؟
در چهارمین دوره این جشنواره42 استان کشــور شــرکت کردهانــد و این نشــاندهنده یــک اتفــاق بســیار خوب اســت که توانســته جشــنواره نوای خّرم را درکشور بهعنوان یک جشنواره ملی معرفی کند بهطوری که امروز شــاهد این هســتیم که اســتانهای مختلف کشــور با این جشــنواره بخوبی آشــنا هستند. البتــه ناگفته نماند برای رســیدن بــه اهداف عالی که دراین جشنواره مد نظر گرفتهایم و بهعنوان نقشــه راه و مبنای حرکت ما در این مســیر فرهنگی اســت، فاصله بســیار است. بخشــی از موضــوع بــه امکانــات و اینکــه ما چقدر میتوانیم حرکتمان را گســترده کنیم برمیگــردد و بخشــی دیگرهــم بــه ماهیت کار.درواقــع جشــنوارهای درســطح و انــدازه جشنواره نوای خّرم، باید یک مسیر طبیعی را طی کند تا بتواند در باالی پلههای موفقیت بایســتد. چــرا که اگــر این حرکــت رو به جلو، جهشــی و ناگهانی باشد به همان شکل هم میتواند یک مرتبه ســقوط کند. این حرکت تدریجی اما مســتمر درحــوزه فرهنگ و هنر بهتر جــواب خواهد داد تا حرکات هیجانی و بدونبرنامهریزیدرازمدت. ■ بارهــا بــه ایــن نکتــه اشــاره کردهایــد که«موسیقی و هنر یک ودیعه الهی است» ردپای این اعتقاد چقــدر در کارهایتان دیده میشود؟
اعتقــادی اســت کــه همیشــه داشــتهام. مــا عامــل اصلــی همــه خوبیهــا را ذات اقدسالهــی میدانیــم. برخــی دوســتان میگوینــد که چرا اینقــدر این موضــوعًرا به زبــان میآورید. بایــد بگویم من عمــدا این اعتقــاد قلبی را مرتــب به زبان مــیآورم که اول خودم یادم نرود و به خودم مرتب تذکر میدهم تا دچار غرور نشوم که این حرکات ناشی از زحمات من یا دوستان من است. ما حرکت میکنیم و خدا برکت میدهد. نباید یادمان برود که همه اینها از کجا دارد نشأت میگیرد. در حوزه هنر و موسیقی، در مقدمه آلبوم «زندگی جاریست...» هم نوشتم من موســیقی و هنر را یک ودیعه الهی میدانم کــه هــر کســی در حــد بضاعــت خــودش میتواند آن را بپروراند و هنر، مسیر رسیدن به خداوند را میتواند تسهیل و کوتاهتر کند. چرا که خیلیها تالش میکنند، اما به نتیجه نمیرســند. یکســری عوامل باید دســت به دست هم بدهند تا یک اتفاق خوب بیفتد. آن اتفاق خوب با نگاه خداوند رخ میدهد. ■ برگــزاری جشــنوارههای موســیقی، در شناساندنفرهنگغنیایرانچقدرتأثیرگذار بودهاست؟
درحوزه فرهنگ و هنر، دو روش آموزشی وجود دارد نخســت آموزشهای مســتقیم مانند اینکه شــما فرزندتان را برای یادگیری هنربــه کالس میفرســتید تا تکنیــک را فرا بگیرد. روش دوم آموزشهای غیرمستقیم اســت کــه بــا قــرار گرفتــن در محیطهــای فرهنگی و هنری ایجاد میشــود.به نظرمن تأثیرگــذاری ایــن روش، بســیاربیشتر ازآموزش مستقیم است. برای درونیسازی یک محتــوا، حضور در محیط نقش مهمی دارد. جشــنوارهها محیطــی برای مشــاهده آموزش غیرمســتقیم اســت. چه اتفاقی در این جشنواره میافتد؟ بیایید تحلیل کنیم: در یــک جشــنواره، برنامهریــزی میشــود؛ فراخــوان داده میشــود؛ اثــری اجــرا و برای جشــنواره ارســال میشــود؛ ســپس داوری و تعــدادی برگزیده میشــوند.در این فرآیند، ارائهکننــده هنــر بیشــترین ممارســت را بــه خرج میدهد تا اثرش در جشنواره نمایان و برگزیدهشود.اینموضوعباروشیکهتنهادر میان خانواده ارائه شود بسیار متفاوت است و قطعــاً درعرصه رقابتی جشــنواره، ســعی میشــود یک اثر قابل ارائــه و قابل رقابت با دیگــر آثار ارائــه کند. از ســویی دیگر معموالً اطرافیــان هنرمنــد نیز در این تکاپو هســتند که شــرایط بهتری برای تمرینات و ارائه هنر او فراهم شــود. اثر اجرا شــده مورد قضاوت مردم یا داوران قرار میگیرد. زمانی که فردی درعرصه رقابت مورد قضاوت قرارمی گیرد کمکمیشودتاآنفردظرفیتخودراارتقا دهــد عــالوه برایــن از طرفی با هنــر دیگران نیز آشنا میشــود. در تمام این موارد فرد به صورت خواســته یا ناخواسته تحت آموزش محیــط قــرار میگیــرد. درواقع جشــنوارهها میتوانند اثرگذاری مهمــی بر هنرمند و اثر او داشته باشند وبهتر است بگوییم برگزاری جشنوارههاقطعاًدراشاعهوترویجفرهنگی و هنــر و ارتقــای ســرمایه فرهنگی ما بســیار مفیــد خواهنــد بــود و بازهــم براین مســأله تأکید میکنم که نخســت افزایــش انگیزه و دوم،ظرفیتسازیاثراتمهمبرگزارییک جشنوارهاست. ■ مخاطبان جشــنواره نوای خــّرم، کودکان و نوجوانانــی هســتند که نســل آینــده را رقم میزنندبهنظرشماخانوادههادرتقویتاین مسیرچقدرمیتوانندمثمرثمرباشند؟
درتشریح مبانی جشنواره به این موضوع اشــاره کردیــم کــه هــدف غایــی مــا ارتقــای ســطح فرهنگــی و بینــش فرهنگــی جامعه اســت بنابرایــن در ایــن راســتا، گام نخســت مرور داشــتههایمان اســت و یادمان باشد که چــه منابــع ارزشــمندی در اختیــار داریــم که میتوانیم بهعنوان ســرمایه روی آن حســاب بــاز کنیم و این ســرمایه دردنیا هــم طرفدار و مخاطــب خواهــد داشــت. امروزه موســیقی اصیــل و نیز موســیقی نواحی ما دردنیــا ارائه میشــود و طرفداران زیادی دارد. ما نیز برای این تقویت این سرمایه جشنواره را راهاندازی کردهایــم. در این مســیر، عــالوه بر کــودکان و نوجوانــان، خانوادهها را هم به تالش بیشــتر وا داشتهایم و نتیجه اینگونه حاصل میشود کــه درخانوادهها ایــن ترویج فرهنگــی اتفاق میافتدوسطحفرهنگجامعهارتقامییابد.
بچهها در سن و سالی هستند که گیرایی و دریافتشان از محیط، بیشتر است. هر چه به کودکان ارائه شود قدرت تمییز بیشتری پیدا میکنند ودر این ســن و سال، هم خانوادهها و هــم خــود فرزندان بــه تکاپو میافتنــد. در فضایی که انواع و اقســام موسیقیهای یک بارمصرفوبیمحتواشنیدهمیشود،توجه به موســیقی نســل طالیی موســیقی اصیل ایرانــی، نشــان میدهــد که چقــدر ثروتمند هســتیم و فرزندانمــان باید ایــن موضوع را بهدرستییادبگیرند. ■ بســیاریازاهالیموســیقی،ترغیــبونیز حمایتازکودکانمستعددرحوزهموسیقی را، ارزشــمندترین دســتاورد ایــن جشــنواره میدانند آیا نهادهای متولی فرهنگی و هنری کشــور از تنها جشــنواره سراســری موســیقی کودکانایرانحمایتخواهندکرد؟
همیشــه از مــن میپرســند بعــد از استعدادیابی کودکان، چه اتفاقی قرار است در جامعــه هنری بــرای آنها بیفتــد. من به صراحــت میگویم کــه جواب خوشــایندی برای شــما ندارم. جشــنواره نوای خّرم، تنها جزئــی از کل فضای فرهنگی و هنری کشــور اســت. نهادهــای مختلفــی در ایــن عرصه فعالیت میکنند که باید مکمل کار باشــند. یکی ازحرکات مثبتی که ســال گذشته دیدم این بود که هنرمند خوب آقای ساالر عقیلی در یکــی از کنســرتهایش، از یــک گــروه از بچههای جشــنواره نــوای خّرم دعــوت کرد تــا در مقابــل بیــش از 2000 نفــر تماشــاگر حاضر، برنامه اجرا کننــد. این، یک حرکت فرهنگی بسیار خوب بود که جا دارد اینجا از ایــن هنرمند بهخاطر نوع نگاه تشــکر کنم و معتقدمایننگاهبایدترویجپیداکند..
ما از اســتادان و پیشکسوتان هنری برای شــرکت در برنامههــای جشــنواره دعــوت میکنیــم و قطعــاً ایــن اقدامــات میتوانــد اثرگذار باشد. به هر حال نهادهای فرهنگی بایــد بیاینــد از ایــن فرصت اســتفاده کنند و برنامههاییرابرایآنهاتدارکببینند. ■ حمایت نهادهای متولی فرهنگی و هنری کشوردرچهسطحیاست؟
اگــر منظورتــان در حــد دریافــت مجــوز و تشــویق بــه ادامــه مســیر باشــد ایــن گونه حمایتهــا صــورت میگیــرد امــا از لحــاظ مــادی خیر. البته واقعیت قضیه این اســت کــه ما نیــز تا بــه امــروز تقاضایی نداشــتیم. وزارت فرهنــگ و ارشــاد اســالمی وزارتخانه گســتردهای اســت وبا توجه به این موضوع، به انــدازه کافی مشــکالتی هم وجــود دارد و داشــتن چنین انتظاری از آنان، غیرمنطقی است.همینکهبهعنوانیکدستگاهاجرایی دولتی ما را در فرآیندهای بوروکراتیک اداری نمیاندازند و تالش میکنند در ســریعترین زمان ممکن صــدور مجوزهای الزم صورت بگیرد، بزرگترین حمایت است و قدردانشان هستیم. درجشنوارهامسالاستقبالازسویکودکان ایرانیبهچهصورتبودهاست؟
براســاس آخریــن آماری که اعالم شــده تاکنــون حــدود 1200 نفر در قالــب 518 اجرا از 24 استان کشور در جشنواره امسال شرکت کردهانــد و ایــن یک نشــانه خــوب و فرصتی استبرایسیاستگذارانفرهنگیکشور.
خوشــبختانهشــاهدپیشــرفتخوبــیدر بخش موسیقی کودکان بودیم بهعنوان تنها بخش خصوصی که در سطح ملی، جشنواره موسیقیویژهکودکانایرانیرابرگزارمیکنید برای مدیریت بهتر و بهکارگیری از ظرفیت و استعدادکودکانچهبرنامهایدارید؟
بایــد زمینــه فراگیــری و ارائــه هنــر برای فرزندان ایرانزمین و همچنین آموزشهای مکملاخالقیواجتماعیبرایآنها،بیشاز پیش فراهم شود این اتفاق میتواند از نهاد خانواده باشد تا متولیان فرهنگی جامعه، که بایددراینمسیرازبچههاحمایتومراقبت داشته باشند. فرزندانمان باید بدانند که این انتهــای راه نیســت. ممکن اســت این تصور بــرای هــر کودکی پیــش بیایــد که اجــرا روی صحنهسالنهایمعتبرموسیقیمانندتاالر وحدتیعنیفتحیکقلهاماچنینتصوری نقطه شکســت کودکان اســت بنابراین باید مراقبتکنیمایناتفاقاتنیفتد.
نکتــه بعدی، ایجــاد فضایی بــرای اجرای ارکســتر کودکان است تا در مجامع مختلف از آنها دعوت شــود. سال گذشته برگزارکنندگان جشنواره موسیقی فجرکار خوبی انجام دادند و در طول جشنواره پیش از شروع هر کنسرت، گروهیازجوانانبهاجرایموسیقیپرداختند. باید فضایی ایجاد کنیم که این بچهها بتوانند کارهایشــان را ارائــه کنند.«مؤسســه فرهنگــی هنری رادنواندیش» در فراهمکردن این فضا بهنوجوانانکمکخواهدکرد.
آیا در کناِر اجرای آثار استادان ماندگار فقید ایرانــی در بخش رقابتی جشــنواره، ازحضور اســتادان حال حاضر موســیقی کشــور نیز در مراحلمختلفجشنواره،باهدفپیوندبیشتر ایندونسل،دعوتمیشود؟
درتمامیبخشهایجشنوارهازافتتاحیه تــا بخشهای رقابتــی و اختتامیه، عــالوه بر داوران و مدعویــن، چهرههایــی از بــزرگان هنــری کشــور ازرشــتههای مختلــف تئاتــر، ســینما، تجســمی و موســیقی حضور دارند. بچهها دوســت دارنــد با این بــزرگان عکس یادگاری بگیرند، هم مورد تشــویق آنان قرار میگیرند و هم انگیزهای دوچندان مییابند. بــرای آنها دنیایی اســت که تشــویق شــده و کارشان دیده میشود. این خیلی مهم است که کودکان مقابل اســتاد مســلم موســیقی، ســاز مینوازند. اصوالً همچنین بهدنبال آن هستیم تا از پیشکســوتان موسیقی بهعنوان مشاورموسیقیبرایکودکانبرگزیدهدعوت بههمکاریداشتهباشیم.
محورهــای اصلــی چهارمیــن جشــنواره به ماننــد دورههای گذشــته نوآوری اســت یا تفاوتهاییخواهدداشت؟
ما در دوســال نخست برگزاری جشنواره نــوای خــرم، ازآثــار اســتاد همایــون خــّرم
بهعنــوان الگویی هنــری واخالقــی در حوزه موسیقی کشور و درجشــنواره سوم و چهارم هــم ازآثــار آهنگســازان بــزرگ اســتفاده کردهایم. در جشــنواره ســالجاری نیز از آثار شــش آهنگســاز انتخاب کردهایم تا کودکان از میــان ایــن آثار کارهایشــان را اجــرا کنند و در ســالهای بعد قطعاً اتفاقات بهتری رخ خواهد داد. البته ناگفته نماند درانتخاب این شش آهنگساز هدف داشــتیم. 5 نفر از این شخصیتها، جزو بهترین نوازندگان ویولن و آهنگســازان ایرانی هســتند که ازشــاگردان اســتاد صبا بودند و آهنگســازی کردنــد. آثار استاد خالقی هم بهعنوان یکی از بزرگترین تنظیمکنندگانموسیقیایرانیبرایارکستر و رهبــری آن معرفی شــده اســت تا بچهها بدانندموسیقیماصرفاًتکنوازیوتکخوانی نیستوقابلیتارکستراسیوندارد. سخنآخر..
فرهنــگ و هنــر ما بســیار مظلوم اســت. بــه عقیــده مــن اولویتــی کــه بایــد در بیــن سیاستگذارانوتصمیمگیرانکالنمملکتی وجود داشــته باشــد به چشــم نمیخــورد و بیشــتر حرف میزنیم تا این که عمل کنیم. «جشــنواره و جایــزه همایــون خــّرم (نــوای خــّرم)» نشــان داده اســت کــه حرفــی برای گفتــن دارد و دســت یــاری بــه ســوی همــه دلســوزان و آنانی که دغدغــه آینده فرزندان ایران زمین را دارند، دراز میکند. هرفردی که درراستایاهدافوراهبردهایاینجشنواره، ایده و تفکری دارد، ما استقبال خواهیم کرد. پیونــد کــودکان و نوجوانان ما با داشــتههای فرهنگیشــان، بهرهمنــدی از ایــن ســرمایه ارزشمند و احترام به پیشکسوتان هنر و ادب، نقاط کلیدی است که در جشنواره نوای ّ خرم بهدنبالآنهستیم.