بخاطر یک مشت ریال انگیزه واقعی پاکسازی در عربستان آشکار شد: مصادره دارایی به ارزش ۰۰۸ میلیارد دالر

از همان نخســــتین ســــاعتی که خبر دســــتگیری شــــاهزادگان ســــعودی منتشــــر شــــد، اقــــدام محمدبنســــلمان کــــه نشــــان از یک پاکســــازی بیســــابقه علیه دشمنان سیاســــی وی از طیف ثروتمندتریــــن و قدرتمندتریــــن اعضــــای دربار وکارکنان دولت داشت، مشکوک به نظر میآمد. این حرکــــت وقیحتر از آن بود کــــه فقط اقدامی بهمنظور تحکیم قدرت باشــــد. در واقع بیشــــتر مفســــران از این وقاحت محــــض تعجب کرده بودنــــد و همه این ســــؤال را داشــــتند: چرا چنین ریسک بزرگی؟ عجیب اینجاست که تقریباً هیچ صحبتیدرموردتهدیدکودتایحتمیعلیهشاه یا ولیعهد عربستان وجود نداشت و آن حجم از تغییراتتنهامیتوانستباعثافزایشدشمنی باطبقهحاکمشود.

زمانی که مشــــخص شــــد ۳۳ میلیــــارد دالر دارایی خالص اقلیت حاکم در دست فقط ۴ نفر ازثروتمندترینسعودیهایدستگیرشدهاست، ایــــن اقدامات کم کــــم معنا پیدا کرد. شــــاهزاده الولید یکی از این ۴ نفر اســــت که با رسانهها هم روابط خوبی دارد.

یــــک روز بعــــد، رویتــــرز گــــزارش کــــرد که در اقدامی وســــیعتر از ســــرکوب اولیه، حسابهای بانکی ۰۰۲۱ نفر بلوکه شده و هر دقیقه به تعداد آن اضافه میشود. درباره توقیف این اموال و به دســــت آوردن پولهای هنگفت بدون دردســــر، فقط میتوان این سؤال کنایهآمیز را مطرح کرد که چــــه زمانی ایــــن روند پایان میگیــــرد؟ نکته جالب درمورد دســــتگیریهای هفتههای اخیر عربستان اینجا است که خانواده سلطنتی حاکم درعربستانمتوجهشدهکهبادستگیریدههانفر از توطئه گران احتمالــــی کودتا نه تنها ناراضیان احتمالــــی را قلع و قمع میکند بلکــــه ذخایر ارز خارجی کشــــور را نیز که در ســــه سال گذشته و در خال جنــــگ یمن بیــــش از ۰۵۲ میلیــــارد دالر کاهش داشــــته دوباره پــــر میکند و ایــــن کار را با توقیف مقداری یا همه داراییهــــای فراوان این اشــــخاص که اگر نگوییم صدها میلیارد به دهها میلیارد میرســــد انجام میدهد. اگر محمد بن سلمان همین گونه پیش رود و افراد بیشتری را از فهرستبیرونبکشدممکناستمبالغاساسی بیشتری را دربیاورد که برای ایجاد تغییر مؤثر در بهبوداوضاعمالیکافیباشد.

پــــس از آن روزنامه وال اســــتریت ژورنال در مقالهای خبر داد، این بگیر و ببندها اساساًچیزی بیــــش از یک طرح اخاذی اجباری نیســــت؛ چرا که دولت عربســــتان که درگیر با مســــأله کسری بودجه رو به افزایــــش، کاهش درآمدهای نفتی و نــــزول ذخائــــر ارزی اســــت، در نظر داشــــت در جریان سرکوب گسترده فساد در طبقه نخبگان دربار، پولهای نقــــد و دیگر داراییها را به ارزش ۰۰8میلیارددالرتوقیفکند.

وال استریت ژورنال همچنین خبر داده است که بانک مرکزی عربســــتان تنها چند روز بعد از دســــتگیریها اعام کرد حســــاب بانکی «افراد ذینفع را به درخواســــت دادســــتانی و در جریان ادعاهای قانونی علیه آنها مسدود کرده است». امــــا نکته جالبتر این اســــت که همــــان طور که ناظران گفتنــــد، انگیزه پنهانی عربســــتان فقط «ملی کردن» داراییهای برخی از ثروتمندترین اشــــخاص اســــت. والاســــتریت ژورنال نیز این مسألهراتأییدکردهوباتأکیدبراینکهقضیهدقیقاً همین است، خبر داده، مبلغ مورد بحث واقعاً سرســــامآور اســــت: یعنی نزدیک بــــه دو درصد کل ذخایرارزیعربستان!

آنگونه که والاســــتریت ژورنال مدعی است: «این ســــرکوبها میتواند خزانه دولت را نیز پر کند. دولت اعام کرده کــــه داراییهایی که از راه فساد جمع شده، بیت المال محسوب میشود و آگاهان معتقدند دولت حدس میزند ارزش داراییهایــــی کــــه از این اشــــخاص میگیرد بالغ بر۰۰8 میلیارد دالر خواهد بود.

در حالی که قسمت اعظم این پول در خارج از کشور باقی میماند – و در محلهای مختلف از اوراق قرضه گرفته تا بورس و فلزات گرانبها و مستغات، سرمایهگذاری شده – که تاش برای پس گرفتن را پیچیدهتر میکند، حتی بخشی از این مبلغ هم برای تقویت بنیه مالی عربســــتان کافیاست.

دوره طوالنی کاهــــش قیمت نفت، دولت را مجبور کرده از بازار بینالمللی اوراق قرضه وام بگیــــرد و از صندوق ذخایر ارزی خارجی کشــــور مبالغ هنگفتی برداشت کند. طبق آخرین آمار دولتــــی موجود، این صنــــدوق در زمان اوج خود در ســــال ۴۱۰۲ معادل ۰۳۷ میلیارد دالر ذخیره داشــــته در حالی که در مــــاه اوت موجودی آن به معادل 6/۷8۴ میلیارد دالر رسیده است.

در همیــــن ارتبــــاط شــــرکت مشــــاوره «گروه اوراسیا» در یادداشتی اعام کرده ولیعهد «برای تأمین مالی طرحهای ســــرمایهگذاری دولتی به پول نیاز دارد» و افزوده اســــت: «هر روز روشنتر میشــــود که برای بهبــــود عملکــــرد اقتصاد به درآمدهای اضافی نیاز اســــت. دولت همچنین با بازرگانان و شــــاهزادگان معاملــــه میکند تا از دستگیر شــــدن اجتناب کنند، اما این کار را فقط بهعنــــوان بخشــــی از تعهد بزرگتری نســــبت به اقتصادملیانجاممیدهد.»

البتــــه این خطر عمده وجــــود دارد که چنین زورگیریهای شــــدید و ضبط داراییهای نقدی موجــــب واکنش شــــدید افرادی خواهد شــــد که پولهــــای هنگفــــت در عربســــتان خواباندهاند. مجیــــد القصابی، وزیــــر بازرگانی عربســــتان روز سهشــــنبه درصدد برآمد بــــه بخش خصوصی اطمینــــان دهد تحقیقــــات مربوط به فســــاد در عملیــــات تجاری معمولــــی دخالتــــی نخواهد داشت. او گفت این تحقیقات و فرآیندهایی که آژانس مبارزه با فساد انجام میدهد بر پروژهها یا فعالیتهــــای تجاری جــــاری تأثیــــر نخواهد گذاشــــت. عاوه بر این بانک مرکزی عربســــتان اعام کرد حسابهای شخصی و نه حسابهای شرکتی مســــدود شــــدهاند و فعالیت بانکها و شرکتها طبق معمول در جریان است.

بــــا وجود این، کل قضیه مسألهســــاز اســــت: نخست آنکه فهرست اسامی بازداشت شدگان و حسابهای مسدود شده هر روز رو به افزایش اســــت... و حکومــــت عربســــتان ســــوگند خورده افراد بیشــــتری را در جریان تحقیقات مربوط به فساد که از سه ســــال پیش شروع شده، دستگیر خواهد کرد. مقامات مسئول بهعنوان یک اقدام احتیاطی افراد زیادی را ممنوعالخروج کردهاند که طبق گفته افــــراد آگاه صدها نفر از درباریان و افراد مرتبط با دستگیرشدگان در شمار آنها قرار دارند. دولت نام افرادی را که بازداشــــت شدهاند رســــماً اعام نکرده اســــت. عاوه براین شــــوک ناشی از این حرکت که بیشتر مناسب شوروی در دهه ۰۵9۱ است هرگونه ایمان و اعتماد جامعه بینالمللیبهحکومتعربستانوفعالیتهای تجاری آن را از بین برده است.

جالبترین بخش ماجرا این است که اگر در نتیجه این تاش ناخوشایند دولت برای تقویت بنیــــه مالی وخیــــم عربســــتان، فــــرار بانکهای بینالمللــــی و داخلی پیش بیاید و شــــرکتها و افراد خارجی و داخلی بیسر و صدا یا نهچندان بیســــر و صــــدا ســــرمایه و داراییهای خــــود را از کشــــور خارج کننــــد، در این فرآینــــد دقیقاً همان سقوط اقتصادی که قرار بود این اقدام از بروز آن جلوگیریکند،تسریعخواهدشد.

اگر بر اساس واکنش بازار قضاوت کنیم – که باعث شــــده احتمال رکود اقتصــــادی یا کاهش ارزش ریال سعودی یا هر دو در سر ریاض بیفتد – این تاش نامتعارف برای تزریق ۰۰8 میلیارد دالر به اقتصاد متاطم محلی میتواند به شکل حیرتآورینتیجهمنفیبهدنبالداشتهباشد.

■ GlobalResearch:عبنم