زنگ تغییر در شورای سیاستگذاری ائمه جمعه

حجت االسالم تقوی پس از 17 سال از ریاست این شورا کناره گیری کرد

آیا تغییر رئیس شــورای سیاســتگذاری ائمــه جمعــه بــه تغییر سیاســتهای کالن ایــن نهــاد منجــر خواهــد شــد؟ ایــن یکــی از اصلیترین پرســشهایی اســت کــه طــی دو روز گذشــته مطــرح شــده اســت شــامگاه جمعــه بــود کــه ســیدرضا تقوی در برنامه «دســتخط» خبر کنارهگیریاش از ریاســت شــورای سیاســتگذاری ائمــه جمعــه را تأیید و اعــالم کــرد بــزودی بــا این مســئولیت خداحافظیمیکند. ایــن عضــو جامعــه روحانیــت مبــارز کــه از 17 ســال پیــش در رأس شــورای سیاســتگذاری ائمــه جمعه قــرار دارد، اســتعفای خــود را در راســتای بازکردن میــدان برای طرحهــا و فکرهای جدید عنــوان و اعــالم کــرد مســئولیتش را در هفتههــای آینــده واگــذار خواهــد کرد. بــه گفته تقــوی اکنون حــدود 900 ائمه جمعه که اکثراً بین 37 تا 50 سال سن دارنــد، بــه منبــر میرونــد و در کنار این افراد، 45 هزار نیروی ســتادی فعالیت میکنند و فقط در تهران هر هفته هزار و 500 نفر آمادهباش و در خدمت نماز جمعه هســتند. بــر پایه این آمــار، این پرســش مطرح میشــود کــه آیــا دایره نفــوذ و تأثیرگذاری نمــاز جمعه با این حجم نیرو و فعالیت ســتادی و جایگاه مذهبی و سنتیاش، تناسب دارد؟

آنگونــه کــه از فحــوای ســخنان تقــوی وهمچنیــن دیگــر روحانیــون برمیآیــد، کمیــت و کیفیــت حضــور و مشــارکت مــردم در نمــاز جمعــه تهــران و شهرســتانها دلگــرم کننــده نیســت. رئیس شــورای سیاســتگذاری ائمــه جمعــه در گفتوگویــش تأکیــد دارد کــه نقش خانوادههــا در این میان تعیین کنندهتر اســت؛ چرا کــه «آنقدر که بــه درس بچه اهمیت میدهند، به نمــازش اهمیــت نمیدهنــد»؛ اما کم نیستند روحانیون، مســئوالن و فعاالن سیاسی که در سالهای اخیر انتقاداتی را متوجه شورای تحت مسئولیت تقوی میدانستند.

به اعتقاد منتقدان، واگذاری تریبون پیــش از خطبهها به یک جریان فکری و سیاســی خاص به ویژه در بزنگاههای حساســی چــون مذاکــرات هســتهای یا انتخابــات ســبب شــده نمــاز جمعــه برای همه گرایشهای فکری و سیاسی جــذاب نباشــد. منتقــدان بــا اشــاره به حضور پررنگ تقوی و تالشهای چند سال گذشتهاش در نهادهای انتخاباتی اصولگرایــان، ایــن شــائبه را مطــرح میکننــد کــه او تحتالشــعاع گرایــش سیاســی خود، دایره سخنرانان پیش از خطبه را به این جریان سیاسی محدود کرده است.

موضعگیــری واحــد ائمــه جمعــه نیــز از جملــه موضوعاتــی اســت کــه منتقدان روی آن انگشت گذاشته و گاه آن را «دیکته شــده» توصیف کردهاند. انتقادی که البته تقوی در گفتوگویش آن را تکذیــب کــرده و گفــت: «اگــر در طــول 17 ســال بــه یــک امــام جمعــه گفته باشــیم این حــرف را در خطبهها بیــان کنید، بیایــد علنی کنــد... البته ما بولتن و مجله داریــم و اخبار جهانی را میگیریم، گروه داریم و تجزیه و تحلیل میکننــد. مــا ایــن اطالعــات را جمــع میکنیــم و روی ســایت میگذاریــم و ائمه جمعه اختیار دارند از این مطالب استفادهکنند.»

اگرچه تقوی در این گفتوگو تالش کــرد از سیاســتها و برنامههایــش در دو دهه گذشــته دفاع کند، اما انتقادها و اعتراضهــای اخیــر روحانیــون صاحبنامــی چــون ســید مهــدی طباطبایــی عضــو جامعــه روحانیــت مبارز و مســیح مهاجری، مدیر مسئول روزنامه «جمهوری اسالمی» نسبت به کاســته شــدن دایره نفوذ و تأثیرگذاری روحانیون، این گزاره را یادآور میشــود کــه عــالوه بــر انتقادهــا از شــورای سیاســتگذاری ائمه جمعه، آسیبها و مشکالتی عام تر نیز در این حوزه وجود دارد که اگرچه شــاید ارتباط مستقیمی بــا تریبون نماز جمعه نداشــته باشــد، ولی حتماً بر یکدیگر تأثیر میگذارند.

مســیح مهاجــری در سلســله یادداشتهایی که ســر و صدای زیادی بــه پــا کــرد، «ورود روحانیون بــه روابط زناشــویی»، «برپایــی همایــش ترویج چند همســری»، «طرح گماشتن افراد روحانیدربیمارستانهاتحتعناوینی از قبیــل روحانــی درمانــی بیمــاران»، «اســتفاده از بعضــی روحانیــون فاقــد معیارهــای الزم در تلویزیــون و رادیــو بــه عنوان کارشــناس مســائل دینی که مطالب آنهــا از طریق فضــای مجازی بــرای هجــو دیــن و مذهــب دســت به دســت میشــود» را مــورد نکوهــش جدی قرار داد و نوشــت: «دیدن برخی صحنهها اعصابــی پوالدین میخواهد از اعمــاق جــان و در نهایــت عــذاب وجدان به خاطر مشاهده چنین کارکرد انحرافــی کــه از بخشــی از روحانیــون مشــاهده میشــود، فریــاد برمیآوریم که ای بــزرگان حوزههای علمیه به داد برســید و روحانیت را از این بیضابطه عمل کردنها نجات دهید.»

ســید مهــدی طباطبایــی هــم در گفتوگــو بــا «خبرآنالیــن»، بــا تأییــد کاهش نفوذ کالم روحانیت، این تغییر را ناشی از تفاوت در عملکردها دانست و گفت: «یــک نماز جمعه داریم؛ نگاه کنیــد بیــن مســئوالن و مــردم چقــدر فاصلــه اســت. یک میلــه گذاشــتهاند، صــف بســتهاند، راه نمیدهند و بیرون میکننــد. مــا هیــچ وقــت ایــن چنیــن نبودیم حتی امام خمینی(ره) هم این گونه نبود و در میان مردم بودند.»

اخیــراً نیز چهرههایی چون آیتاهلل محمــد یــزدی، دبیــرکل جامعــه مدرســین حــوزه علمیه قــم و آیتاهلل آملــی الریجانــی رئیــس قــوه قضائیــه هم خواســتار اتخاذ شــیوههای بهروز و کارآمدتــر از ســوی روحانیون شــدهاند. رئیــس قوه قضائیه پنجشــنبه گذشــته در همایــش «صیانــت از روحانیــت و حوزههــای علمیــه» بــا توصیــه بــه روحانیــون برای اســتفاده از ابزار جدید رسانهای، تأکید کرد: «با تکرار مکررات و کم کاری نمیتــوان به تبلیغ صحیح دین پرداخت.»

بــه ایــن فهرســت از بایــد و نبایدها میتوان موارد پرشــمار دیگــری افزود؛ از جمله کم شــدن قــدرت تأثیرگذاری جامعــه روحانیــت مبــارز و جامعــه مدرســین حــوزه علمیــه قــم کــه در انتخابــات اخیــر خــود را نشــان داد. چنانکــه در واپســین انتخابات مجلس خبــرگان رهبــری کــه اســفند ســال 94 برگــزار شــد، دو تن از چهرههای ارشــد فهرســت جامعــه مدرســین یعنــی آیــتاهلل محمــد یــزدی کــه آن موقــع ریاســت بــر مجلــس خبــرگان رهبری را برعهــده داشــت و آیــتاهلل مصباح یــزدی رأی الزم بــرای ورود مجــدد بــه مجلــس خبــرگان رهبــری را نیافتند و آیتاهلل جنتــی یکی از سرلیســتهای این فهرست نیز به عنوان نفر شانزدهم و آخــر، از حــوزه انتخابیــه تهــران بــه مجلــس خبــرگان رفــت. در انتخابات مجلس شورای اسالمی دهم و ریاست جمهــوری دوازدهــم هــم جامعــه روحانیت مبارز به حمایت از نهادهای انتخاباتــی اصولگرایــان بســنده کــرد؛ گرچــه برخــی، ایــن تفویض اختیــار به تشــکلهای نوپدیدی چون «جمنا» را «خودخواسته» عنوان کردند اما برخی نیــز معتقــد بودنــد جامعــه روحانیت چاره دیگری نداشــت؛ چرا کــه دیگر از قدرت دو دهه پیش خبری نیست.

مروری بر مجموع انتقادات اخیر که عمدتاً هم از ســوی روحانیون انقالبی، باســابقه و پرســالتر مطــرح میشــود، این گزاره را پیش چشــم قــرار میدهد کــه روحانیون برای حفــظ دایره نفوذ و تأثیرگــذاری در دوره جدیــد، ناگریــز به نوگرایی هســتند و این تجــدد میتواند شــامل نــگاه، حساســیتها، موضوع و ادبیات باشد.

بــه اعتقــاد ناظــران در ایــن میــان تریبون مذهبی-سیاســی نماز جمعه، میتوانــد نقــش کلیــدی ایفا کــرده و با توجه بــه اهمیت و جایــگاه ذاتی خود، آغازگر طرحی نو در این عرصه باشــد. با استعفای سیدرضا تقوی زنگ تغییر در شورای سیاستگذاری ائمه جمعه به صدا درآمده اســت اما آیا این تغییر به سیاستها نیز تسری خواهد یافت؟