ســرمقاله: «هفتهای کمبار روزی پربار»؛ محمد هاشم اکبریانی

■

تــا اینجــای کار، دولتها نخواســته یا نتوانســتهاند پا از فضــای فرهنگــی کشــور بیــرون بگذارند و همچنــان از مشــارکت میهراسند. ایدئولوژی، فشــارها و مهمتر از همــه منافع فــردی و گروهی مانعی بوده تا مشــارکت ملی در امر فرهنگ شــکل نگیرد و دولت متصدی اول و آخر باشد. مقایسه دو مناسبت 10-15 روز اخیر گویای آن است که تمرکزگرایی دولت از یک سو و در سوی دیگر مشارکت دیگران تا چه حــد میتوانــد در زدودن انفعال یا فعال کردن تأثیرگــذاران عرصه فرهنگ مؤثر باشــد. هفته کتاب یکی از این برنامههاســت. هفتهای که دولت متولی آن است و نهادهای دولتی تنها نقش را در آن بازی میکنند. نشستها، سخنرانیها، شعارها و تبلیغــات در ایــن هفته رنگ و روی دولتــی دارند و دولت در برابر مشــارکتی که میتواند یاریرسان او باشد، میایستد. در این هفته، نهادها و دستگاههای دولتی برنامههایــی تشــریفاتی و البتــه پرهزینــه برگزار میکننــد و در نهایــت نتیجهاش هیــچ یا نزدیک به هیچ میشــود و اگر براســاس قاعــده هزینه-فایده بــه ارزیابی بنشــینیم، دولت صرفاً هزینه کننده اســت و بس. مناســبت دیگر، روز کتابگردی بود که پنجشنبه هفته گذشته شاهد آن بودیم، برنامهای که چهار سال قبل احمد مســجدجامعی، نه به عنوان شــخصیتی دولتی و حکومتی که به عنوان یک فرد، پایهگــذار آن بود. مســجدجامعی که خود دورهای وزیر فرهنگ و ارشــاد اســالمی بوده، خوب میدانست که بدون مشارکت افراد و گروههای مختلف این برنامه در نطفه خفه خواهد شد. به همین دلیل او مشارکت دیگران را مبنای عمل خود قرار داد. هدف از کتابگردی یک امر ملی بود و «ملی بودن» الزاماتی دارد که نمیتوان از آن گذشــت و نام ملی را یدک کشــید. در این برنامه، افراد و گروههایی که مرام، مســلک، خط مشــی سیاســی و نگاههای متفاوتی دارنــد یک هــدف را اصل قرار میدهند و هدف نیز ماهیت و رنگ سیاســی و مســلکی ندارد و منافع آن به همه آنهایی که در آن مشارکت دارند میرسد. نویسنده، مترجم، کتابفروش، خواننده کتــاب ...و همگی از این حرکــت نفع میبرند. در این برنامه، بدون هیچ هزینهای همه نفع میبرند! نکته عجیب در روز کتابگردی آن است که حضور دولتیها در کنار منتقدان به رسمیت شناخته میشود، تا جایی که مدیران ارشد فرهنگی بیش از آنکــه در هفته کتاب وارد عرصه میشــوند، در این روز به صحنه میآیند: راهی برای گفتوگوی ملی در عرصه کتاب.