سایه روشن طرحهای تقویت تقاضای کتاب

«کتابگردی» و «پاییزه کتاب» طرحهایی برای حمایت از کتاب و کتابخوانی

ایــن روزهــا کتابفروشــیهای اغلب نقاط کشور به بهانه هفتمین طرح پاییزه کتاب، میزبانیعالقهمندانبهکتابوکتابخوانی را برعهــده دارنــد، طرحــی کــه بــا روز کتابگردی آغاز شده و حاال در ابتدای زمان برگــزاریاش نظــرات موافــق و مخالــف متعددیدربارهآنشنیدهمیشود.

باوجودآنکهمبنایاجراییشدنطرح حمایتی«پاییزهکتاب»تالشبرایجذب مــردم بــه کتابفروشیهاســت همچنــان نظرات مختلفی درباره کارکرد آن شنیده میشــود. برخــی از اهالــی نشــر، اعــم از کتابفروشــان و ناشــران توجه بــه اجرایی کردن چنین طرحهایی را گامی مؤثر برای جلبتوجهمردمبهکتابخوانیمیدانند. این گروه تأکید دارند که طرحهایی از قبیل «پاییــزه کتاب» به واســطه در نظر گرفتن ســقف معینــی از تخفیــف مــردم را بــه کتابفروشیهامیکشاند.

البتــه ایــن نظــر در ارتبــاط بــا «روزکتابگــردی» کــه پنجشــنبه گذشــته چهارمین دورهاش برگزار شــد و به نوعی آغازگر هفتمیــن دوره «پاییزه کتاب» هم شد صدق میکند. هرچند «پاییزه کتاب» از ســوی وزارت فرهنگ وارشــاد اســالمی حمایت میشــود و «کتابگردی» طرحی استخصوصیوفارغازبرنامهریزیهای دولتــی، بــا وجــود ایــن هــر دوی آنهــا تقریبــاً کارکردی مشــابه دارنــد و هدف از برگزاریشانکمکبهجلبنظرمردمبه کتابوکتابخوانیاست.

گالیهازرسانهملیوآموزشوپرورش

از همیــن رو نظــرات مثبــت و منفــی اهالی نشــر شــامل هردوی آنها میشود، یکــی از افــرادی کــه موافــق برپایــی ایــن دو طــرح حمایتــی اســت، محمدعلــی جعفریــه، مدیر انتشــارات و کتابفروشــی ثالــث اســت. او کــه عضــو شــورای سیاســتگذاری «روزکتابگــردی ســال »96 همبودهدربارهمیزانموفقیتچهارمین دوره آن گفت:«بــا وجــود آنکــه هنــوز در برگزاری این روز و کسب تجربه راه بسیاری درپیش داریم اما گمان میکنم در همین ابتــدای امر روز کتابگردی توانســته تا حد بســیاری جای خود را میــان عموم مردم باز کند. پنجشنبه گذشته در حالی سپری شــد که کتابفروشیهای سراســر کشور نه تنها میزبانی اهالی فرهنــگ و هنر، بلکه میزبانــی عمــوم مــردم را هــم برعهــده داشتند.»

آنطــور کــه جعفریــه گفــت فــروش کتابفروشــی نشــر ثالــث در روزکتابگردی بســیار بیشــتر از روزهای عادی بــوده، او با تکیهبرهمیننمونهتأکیدکردکهاستقبال مــردم از روزکتابگردی خوب بــوده و طی روزهــای اخیــر در خالل برگــزاری «پاییزه کتاب» هم شــاهد رفت و آمد دیگر اقشار جامعه بــه کتابفروشــیها خواهیــم بود. البته این گفته جعفریه در حالی است که چند کتابفروشی خیابان کریم خان قدری شــناخته شــدهتر از دیگر کتابفروشیهای ســطح شــهر هســتند و اغلب مخاطبان خاص خود را دارند.

عضــو شــورای سیاســتگذاری روز کتابگردیضمناشارهبهاینکهادعاییدر برگــزاری بیعیب و نقص ایــن روز ندارد، ادامه داد:«به هر حال نمیتوان منکر این شد که چه کتابگردی و چه پاییزه کتاب هر دو طرحهایی بسیار جوان هستند و بهطور قطــع در ابتــدای راه با کم و کاســتیهایی روبهرو هســتند. اجرای این دو طرح از این جهت که بهانهای میشــوند برای جذب مردم به کتابفروشیها از اهمیت بسیاری برخوردارند.»

عملکــرد رســانه ملــی و همراهــی نکــردن وزارت آمــوزش و پــرورش در دعــوت از مــردم برای حضــور در این دو طــرح از جملــه گالیههــای اهالــی نشــر است. جعفریه که خود از جمله مدیران نشــری اســت کــه روزکتابگــردی و آغــاز پاییزه کتاب در شهر شیراز بوده استقبال شــیرازیها را هــم از روز کتابگردی قابل توجــه میدانــد. البتــه او در گفتههایش تأکیدکردکهدیگرهمکارانشازاستانها و شــهرهای قم، اصفهان و مشهد هم با استقبال بســیاری از ســوی مردم روبهرو شدهاند.

ضعفدراطالعرسانیبرایثبتنامدر پاییزهکتاب

اکبــر فرزانــه یکــی از فروشــندگان کتابفروشی«خوارزمی»درخیابانانقالب هــم در ارتباط با میزان اســتقبال مردم از این طرح، نظری مشــابه جعفریــه دارد، با وجــود این از شــیوه اطالعرســانی برای ثبتنام کتابفروشان در طرح پاییزه گالیه دارد. او در همیــن رابطــه گفت:«مردمی کــه در روز کتابگــردی بــه کتابفروشــیها آمــده بودنــد میتوانســتند بــا تخفیــف 30 تا 35 درصدی کتاب بخرند. اما ارشاد اطالعرســانی کافی نکرده بــود و ما که در پاییزه کتاب ثبتنام نکرده بودیم بخش اعظمی از مشــتریان روز پنجشــنبهمان را از دســت دادیم. فروش هشــت میلیونی مــا در روز کتابگردی اگر همــراه با ثبت در پاییزه کتاب بــود به حدود هجده میلیون تومان هم میرسید، بویژه که کتابفروشی خوارزمی از قدیمیهــای خیابان انقالب اســت.» آثــار کتابفروشــیهای عضــو در پاییــزه کتاب با تخفیف 20 تا 25 درصدی عرضــه میشــوند امــا در روز کتابگردی با 10 درصــد تخفیــف بیشــتر بــه فــروش رســیدند. فرزانــه بــا وجــود گالیــهای کــه از مدیــران مؤسســه خانــه کتــاب و برگزارکنندگانپاییزهکتابداشتاماتأکید کرد که اســتقبال مردم از کتابفروشیهای خیابان انقالب هم خوب بوده است.

مهدی فیروزان، مدیرعامل مؤسســه شهر کتاب هم از جمله افراد موافق با این طرح اســت که گفت:«نه تنهــا با برگزاری روز کتابگــردی و پاییزه کتــاب، بلکه با هر اقدامدیگریکهدرراستایحمایتازنشر باشدموافقهستم.همینپنجشنبهایکه گذشت در 80 فروشگاه شهر کتاب سراسر کشــور، بیش از 150 هزار نفر حاضر شدند که عدد بســیار قابل توجهی اســت. البته همه ایــن افراد کتاب نخریدنــد اما به هر حالحضورآنهاگویایعالقهمندیشانبه مطالعهاست.»

او برگزاری پاییــزه کتاب را هم اقدامی مثبــت در حمایــت از مصرفکننــدگان میدانــد و تأکیــد دارد که طــی چهار دهه

اخیــر ایــن نخســتین مرتبــهای اســت که حمایت فرهنگی دولت به جای افزایش عرضه به افزایش تقاضا انجامیده است. پیشنهاد فیروزان برای برگزاری دورههای بعدی ایــن دو طرح این اســت که دولت تنها نقش حامی داشــته باشــد و کار را به خود اهالی نشر بسپارد. با وجود گفتههای فیــروزان و جعفریه در حمایــت از این دو طرح، یوســف علیخانی نویســنده و ناشر نظــر چندان موافقــی نــدارد، او گفت: «با وجودآنکهمنکراستقبالقابلتوجهمردم سراسرکشوربرایحضوردرکتابفروشیها و خریــد کتــاب نیســتم اما تأکیــد دارم که

ضــرر طرحهایــی از این دســت بیشــتر از فایدهآنهاست.»

آنطــور کــه علیخانــی تأکیــد کــرد بــه واســطه آنکه این قبیــل طرحها با در نظر گرفتــن درصدهایــی از تخفیــف، مــردم را بــه کتابفروشــیها میکشــانند موجب نهادینهشدنفرهنگیاشتباهمیشوند.او افزود: «این قبیل طرحها بیشتر در حکم مســکنهایی موقــت هســتند و نبایــد در طوالنیمدتبهسراغبرگزاریشانرفت. درصورتتکرارطوالنیاینطرحهامردم عادتمیکنندکهتنهابهبهانهتخفیفبه کتابفروشیها بروند و تمام لذت کلمه در

حدچنددرصدتخفیفپایینمیآید.»

مدیر مسئول انتشارات آموت معتقد اســت فراتر از برگــزاری چنیــن روزهایی، دعــوت بــه کتابخوانــی بایــد نخســت از خــود بدنه نشــر شــروع شــود. به گفتــه او وقتی خریــدار به مغــازهای قــدم بگذارد که فروشــنده کتابخوان است بیشتر برای خرید کتاب سرشــوق میآید تــا وقتی که ببیند خود فروشنده حتی با کتابهایی که عرضه میکند آشنا هم نیســت. با وجود گفتههای اهالی نشر شــاید بهتر باشد که قــدری بیشــتر صبر کنیم و منتظر کســب تجربیاتبیشتریدراینرابطهباشیم.