تهران و لندن از مزیت های نسبی یکدیگر بهره گیرند
گفتوگو با نصرت اهلل تاجیک دیپلمات پیشین ایران درانگلیس:
ورود به مرحله جدیدی از همکاریهای اقتصادی و سیاســی، هدفی اســت کــه تهــران و لندن باوجــود باقــی ماندن برخــی اختالفات سیاســی دنبال میکنند. هدفی که دستیابی به برجام و ترمیم روابط سیاسی دو کشور که در پی حمله گروهی از نیروهای معترض داخلی به ســفارت انگلیس در تهران به تیرگی رفته بود، فرصت دســتیابی به آن را فراهم ســاخته است. اینک انگلیــس به عنوان یکی از کشــورهای مهم اروپایی طرف توافق هســتهای و در شــرایطی که برجام از ســوی دولتمردان امریکا بــا تهدیدی جدی مواجه شــده اســت، خواســتار حفظ و پایبندی واشــنگتن به این توافق است. در امتداد ایــن حمایتها بوریس جانســون، وزیــر خارجه انگلیــس تا پایان ســال میالدی جاری با هدف تعمیق بخشــیدن به همکاریهای اقتصادی و سیاســی ایران و انگلیس در دوره پسا برجام به کشــورمان سفر خواهد کرد. با نصرتاهلل تاجیک، دیپلمات ســابق ایــران در انگلیس درباره موقعیت کنونی روابط دو کشــور گفتوگو کردیم. این دیپلمات پیشــین کشــورمان معتقد اســت تمرکز لنــدن بر حل مشــکالت اقتصــادیاش، موضعگیری سیاسی و منطقهای آن را به سمت و سوی میانه روی سوق داده است.
■ انگلیــس به عنــوان یکی از کشــورهای تأثیرگــذار عضــو توافــق هســتهای ایران ایــن روزهــا در مواجهه با کارشــکنیهای دولتمــردان امریکایی به دفــاع تمام قد از برجام برخاســته است. این موضعگیری با توجه به پیشینهای که در روابط دوجانبه تهــران و لنــدن وجــود دارد آیــا در قالب هدف دو کشور برای بهبود رابطه دوجانبه معنادارمیشود؟
روابــط ایران و انگلیس بعد از انقاب اسامیازیکروالثابتواستقرارمعقول برخوردار نبوده و دارای فراز و نشیبهای فراوانــی بوده اســت. این رابطــه از منظر سیاســی و امنیتی همواره مبتنی بر تنش و ابهام بوده است. با این حال انگلیسیها تاش کردهاند که با بهرهگیری از فرصت نبــودن رابطه میان ایران و امریکا از وجود این فضای خأل در راســتای سیاستهای خود بویژه منافع اقتصادیشــان نهایت
بهرهبرداریرابکنند.امااینتاشآنهابه واسطه زمینههای منفی موجود در روابط دو کشور که ناشی از سابقه منفی در تاریخ روابط دو کشــور بــوده و به بدبینی ایران از ارتباط با این کشور انجامیده است، خیلی مثمرثمر نبوده است. بویژه آنکه موضوع هستهایوتحریمهاییهمکهانگلیسبه عنوان یکی از کشورهای اروپایی همراهی جــدی بــا آنهــا داشــت بــه تعمیــق این اختافات دامن زد. با وجود این پیشــینه منفی، سیاســت خارجی دولــت یازدهم از یــک طرف با کاهش اثرات منفی پروژه ایران هراسی غرب و تعامل مثبت با دنیا و از طــرف دیگر درک مقامهای انگلیس از تحوالت جدید و توجه به واقعیتهای پیرامونی باعث شــده دو طــرف از طریق نشانههای مثبتی که برای یکدیگر ارسال نمودند آمادگی گفتوگو و ترمیم روابط را بر اساس واقعیت پیدا کنند. ■ دستیابیبهبرجامتاچهاندازه درکاسته شدن از مشکالت رابطه دو کشور تأثیرگذار بودهاست؟
انگلیــس از یــک ســو بــه عنــوان یکی از کشــورهای مهــم اروپایی کــه در خال اختافات هســتهای با ایران در همراهی بــا تحریمهــای اقتصــادی ایران پیشــرو بــود، وقتی با تمایل دولت وقت امریکا و ســایر کشــورهای بزرگ جهان برای حل موضوع هستهای مواجه شد، کوشید که از روند این مذاکــرات عقب نماند و در این رابطه پیرو تاش امریکا برای دستیابی به توافقدرزمرهکشورهایاروپاییهمراهی قابل توجهی را برای رســیدن به توافق از خود نشــان داد. اما نکته دیگری که نباید فرامــوش کرد این اســت که انگلیســیها بیشــتر از ماحظات سیاسی، ضرورتها و منافــع اقتصــادی خــود را در پیگیــری سیاستهایشــان در عرصــه سیاســت خارجــی مــورد توجه قــرار میدهنــد. در ایــن راســتا اولویتهــای وزارت خارجــه انگلیس از جمله امنیت داخلی، اقتصاد و همکاری با ســایر بازیگران بینالمللی برای تحقق اهداف اقتصادیاش مطرح است. از این رو مقامهای این کشور ترمیم و بهبــود ارتبــاط بــا ایــران را در چارچوب چنین سیاســتی پیگیــری میکننــد. آنها برای تحقق این خواستههای خود اکنون عاقهمند هســتند که به سرعت رابطه با ایــران را ارتقا دهند چــرا که نمیخواهند بازار اقتصادی ایران را از دست دهند. ■ خروج ایــن کشــور از اتحادیــه اروپا هم تأثیریبراینتغییررویکردداشت؟
بله ، انگلیس بعد از خروج از اتحادیه اروپا بشدت درگیر مشکات داخلی خود شــد. مشــکاتی که مقامهای این کشــور را واداشــت تا بر مشــکات داخلیشــان متمرکــز شــوند و تــاش کننــد تــا از هزینههای مشــکات خارجی کشورشان بکاهند. طبیعتاً در شرایطی که دستیابی بــه برجــام فرصــت خوبــی را از منظــر اقتصادی برای کشورهای اروپایی فراهم کردتاباتقویتهمکاریهایاقتصادیبا ایرانازمزیتبازارپررونقآنبهرهگیرند، مقامات لنــدن نمیخواهند با باقی نگه داشتن اختافات سیاســی با ایران، خود را از پیامدهــای رابطــه اقتصادی محروم ســازند. بویــژه آنکه خــروج این کشــور از اتحادیه اروپا باعث شده تا آنها به دنبال گســترده کــردن زمینههای بهرهبــرداری اقتصــادی خود در ســایر مناطــق جهان باشــند. ارتبــاط با ایــران به طور ســنتی از جملــه روابطی بوده اســت کــه میتواند در فضــای جدید تحــوالت بینالملل به کمکمقامهایانگلیسبیاید.
اما این نگاه بــا رویکرد منطقهای این کشور در تضاد است .چنانکه نخست وزیر انگلیس در موضعگیریهای منطقهای خود،همراهیقابلماحظهایبارویکرد ضدایرانیمتحدانمنطقهایاشازخود نشان داد.
انگلیس به عنوان یکی از کشــورهای مجموعــه غــرب خیلــی مایل بــه نقش آفرینــی جمهــوری اســامی در عرصــه منطقه نیســت اما در عین حــال از نفوذ و نقــش تأثیرگــذار آن هــم در کاســتن از بحرانهــای منطقــه از جملــه ســوریه و عراق غافل نیســت. معتقدم اروپاییها و در قالــب آنهــا مقامــات انگلیــس بخوبی متوجه این نکته هستند که ایران میتوانــد در حــل مشــکات تروریســتی کــه گســتره آن دامنــه مرزهــای اروپــا را هــم درنوردیــده اســت و به یک مســأله امنیتی برای کشورهای این قاره از جمله انگلیــس تبدیــل شــده اســت، کمــک مؤثــری باشــد. از این رو گرچــه متحدان منطقــهای انگلیــس در ادامــه پروســه ایــران هراســی خــود و تحــت فشــار قرار دادن آن تــاش میکننــد که کشــورهای اروپایــی را هم با خود همراه ســازند، اما توجــه اروپاییها به نکته یاد شــده یعنی تأثیرگذاری ایران در کمک به حل بحران امنیتی منطقه که اروپاییها هم نیازمند آن هســتند باعث شــده تا موضعگیری آنها علیه نقش منطقهای ایران از طرح مواضع اعامی فراتر نرود. به این ترتیب لنــدن در شــرایطی قــرار گرفتــه کــه هم حفــظ ایران برایش حائز اهمیت اســت و هــم شــرکای منطقــهایاش. بنابراین نمیخواهد که با ایستادن در یک جبهه، مزیتهای اقتصــادی هر دو طــرف را از دست بدهد. ■ خــب در چنیــن شــرایطی آیــا ســفر قریبالوقــوع بوریــس جانســون، وزیــر خارجه انگلیــس به تهران که قرار اســت