امید به برتری کیفیت بر کمیت
دهــه ۰6 را میتــوان نقطــه عطفــی مهم برای اســتقرار جایگاه زنان در ســینمای امروز ایران دانســت. تا پیش از آن زنــان در حوزه بازیگری بیشتر ایفاگر نقشهایی مکمل بودند و در این دهه بود که فیلمسازانی تازه نفس به سینمای ایــران اضافــه شــدند تا ایــن غیبــت طوالنیتر از آنچــه بــوده و بــر آن گذشــته نشــود. پــوران درخشــنده و پــس از آن رخشــان بنیاعتمــاد شــاخصترین یــا حتــی یگانهترین ایــن نامها بودنــد. البتــه بــه ایــن دونــام اضافه کنیــد نام مرضیه برومند 53ســاله را کــه باالخره پس از ســالها ناامیــدی از بــازی و بازیگــری آمد و در فرم و فضاهای آن روزگار «مدرســه موشها» را ساخت.
ایــن ســه نــام پرچمــداران کارگردانــان زن بودنــد و امروز هــم با وجود مشــکالت فراوان، همچنــان پشــت دوربیــن میرونــد و فیلــم میسازند. همانطور که گفته شد دهه شصت با ایــن نامها به پایان رســید و آغاز دهه هفتاد را از همــان ابتــدا در حــوزه ســینما بایــد دهــه ســهم خواهی زنان از ســینمای ایران دانســت و بــا ورود نامهایــی ماننــد تهمینــه میالنــی و فریال بهزاد، این نســل آمــاده ورود به دههای تأثیرگذار به نام دهه هفتاد شــدند؛ دههای که از منظرهای بســیار از جمله تغییرات سیاســی و اجتماعــی ایــران قابلیتهــای فراوانی برای به تصویر کشــیده شــدن داشــت. ایــن روند، با کم و کاســتیهایی در نامهــا و فیلمها به امروز رسیده است.
امــا در این بین مستندســازان زن ایرانی هم طی ســالهای اخیر، چه بهعنــوان تهیه کننده، چــه بهعنــوان فیلمســاز، نویســنده ...و نقــش پررنگی را طی سالیان اخیر در سینمای مستند و البته جشــنواره ســینما حقیقت ایفــا کردهاند. اگرچه امســال نقش زنان در ســینما حقیقت با 5۹ نماینده در حوزههای مختلف کمتر از حدود ۰۰1 نامی است که سال گذشته در دهمین دوره این جشــنواره به ثبت رسید؛ اما جدای از دالیل این کاهــش، امیدواری نســبت بــه فعالیت هر چه بیشــتر زنــان در حوزه ســینما همچنــان در نقطهای قابل توجه نگاه وجود دارد. ■ 11 فیلمساز زن در بخش پایانی
همان طور که گفته شــد در جشنواره سینما حقیقــت امســال، زنــان مستندســاز ایرانــی در عرصههای مختلــف کارگردانی، تهیهکنندگی، پژوهش و نویســندگی، امور فنــی ...و فیلمهای مســتند، بــا 5۹ حضــور نقــش پررنگــی در بخشهای مختلف یازدهمین دوره جشــنواره ایفــا کردهاند. پیشــتر از این نیز اعالم شــده بود که6۸ فیلمســاز زن با آخرین آثار مســتند خود متقاضــی شــرکت در ایــن جشــنواره شــدهاند کــه ایــن رقم نشــان دهنــده مشــارکت ۰1 ونیم درصدی زنان مستندســاز در این رویداد بزرگ ســینمای مســتند ایران اســت که از ایــن تعداد یــازده فیلمســاز و فیلــم هایشــان بــه بخــش مســابقه ملــی راه یافتهانــد کــه حضــور پــگاه آهنگرانی با فیلم «وقایع خانه ســینما»، الهام اســدی بــا فیلم «نشــان»، لیــال امینی بــا فیلم «هاســوخته»، آزادی رضائیانمقــدم بــا فیلم «معــرف»، مونــا زندیحقیقــی بــا فیلم «یک لقمه خواب»، مریم سپهری با فیلم «زنبورک در گام مینور»، یاســمین شــریفمنش با فیلم «عشق به ســبک دیکتاتور»، سروناز علمبیگی بــا فیلــم «نقطــه و شــیر»، معصومــه کیانی با فیلم «پری خوانی»، ســودابه مجاوری با فیلم «وه انتیوک شــاپور»، آزاده موسوی با فیلم «در جستوجوی فریده» که سهم زنان را در بخش رقابتــی بــه 13/۷5 درصــدی زنان مستندســاز رســانده اســت. البتــه در بخــش جایزه شــهید آوینــی هــم دو بانوی مستندســاز بــا فیلمهای اشرف همزاد شاه (سعیده نیکاختر) و تجربه شرقی (فاطمه موسوی) حضور دارند. ■ به تهیه کنندگی زنان
امســال چنــد تهیهکننــده زن هــم در بخشهــای مختلــف جشــنواره حضــور دارند. عاطفه ســربند بــا فیلم «چهل و یــک»، غزال بهیزادی با فیلم «وازاریه، وادی خاموشــان»، مریــم جانقریان بــا فیلم «پنجشنبهســوری»، سمیه زارعکار با فیلم «راه دل»، دیدار شمالی بــا فیلــم «چنــد مالقــات بــا یــک زن»، آســیه مزینانی با فیلم «ســتارهای دور اما روشن» در بخش مســابقه ملــی و ناهیــد دلآگاه با فیلم «اســماعیل به روایت هاجر»، زهرا مرجانی با فیلم «بابایی» در بخش جایزه شــهید آوینی و عفت تقیپور صمیمی با فیلم «زائر شبهای بارانــی» در بخــش خــارج از مســابقه، از زنــان تهیهکنندهای هســتند کــه با آثــار تولیدی خود در ایــن دوره از جشــنواره شــرکت کردهانــد. در ســویی دیگــر نیــز مریــم امینــی قاضیجهانی و معصومــه محمدپــور هــم دو مستندســاز تبریزی هســتند کــه با فیلمهــای «بانوی آب» و «بانــوی طبیعــت» در بخــش نکوداشــت ســینمای مســتند آذربایجان شــرقی جشنواره حاضــر خواهنــد داشــت. افســانه ســاالری بــا مســتند «هیچکســتان» و فرنــاز جورابچیــان با فیلم «سینما کریستال» هم در بخش مسابقه بینالملل نیز مستندســازان ایرانی هســتند که بــا پروژههــای خارجــی در ایــن بخــش حضور یافتهانــد. پــس با ایــن حســاب در مجموع 6۲ بانــوی مستندســاز و تهیهکننــده فیلم مســتند در یازدهمیــن دوره جشــنواره ســینماحقیقت حضور دارند که آمار قابل توجهی است. ■ زنان پژوهشگر و سینماحقیقت
نکتــه دیگــر اینکه عالوه بر 45 نفــر از زنانی که دســت اندرکار امور فنی فیلمهای راه یافته به بخشهای پایانی جشــنواره سینما حقیقت (از جملــه تدویــن، صداگــذاری، صدابرداری، گویندگــی، فیلمبــردار و مدیرتولیــد) بودهانــد زنان پژوهشــگر نیز در این جشــنواره حضوری پررنگ داشــتند. اما ۲۲ فیلم هم در جشــنواره سینماحقیقت امســال به بخشهای مختلف راه یافتــه کــه موضــوع محــوری زنــان ســوژه اصلی آنهاســت. فیلمهــای بانو قــدس ایران بــه کارگردانی مصطفی رزاقکریمــی، آالله به کارگردانــی فرشــاد اکتســابی، چنــد مالقات با یک زن بــه کارگردانی احمــد جلیلیجهرمی، زنانی با گوشوارههای باروتی به کارگردانی رضا فرهمند، در جستوجوی فریده به کارگردانی آزاده موسوی و کوروش عطائی، دیدن و بودن به کارگردانی علی شــیالندری، عشق به سبک دیکتانور به کارگردانی یاســمن شــریفمنش، مــادرم ایل من به کارگردانــی عزتاهلل پروازه، معــرف بــه کارگردانــی آزادی رضائیانمقدم، پیش از ســی ســالگی بــه کارگردانــی فضلاهلل تــاری، داســتان عروســکها بــه کارگردانــی ســیدمصطفی فخــاری، زیورک بــه کارگردانی مهــدی میرزایــی، لوتــوس بــه کارگردانــی محمدرضا وطندوســت، خاکهــای نرم فکه به کارگردانی عباس عمرانیبیدی، اســماعیل به روایــت هاجر بــه کارگردانی محمدحســین کشــاورز، تجربه شــرقی بــه کارگردانــی فاطمه موســوی، ارمغــان بــه کارگردانــی روحاهلل اســدیکیادهی، اشــرف همــزاد شــاه بــه کارگردانــی ســعیده نیکاختــر، یکــی بود یکی نبود به کارگردانــی غالمرضا کتال و بانوی آب بــه کارگردانــی مریــم امینــی، بانــوی طبیعت بــه کارگردانی معصومه محمدپــور و طرقه به کارگردانی محمدحسن دامنمن از جمله این فیلمها هستند.