سودبانک ی؛عاملکاهشسپردهگذاریقرضالحسنه
«ایران» از دالیل افت سپردههای قرضالحسنه گزارش میدهد
طبـــق گزارشهای جهانـــی ایرانیان یکـــی از وام گیرندهتریـــن مردم دنیا هستند که این وامگیری از محلهای مختلفـــی از بانـــک، صندوقهـــای قرضالحســـنه خانگـــی تـــا اقـــوام و آشنایان تأمین میشود.
با وجـــود ایـــن بهدلیـــل افزایش نرخهـــای ســـود بانکـــی کـــه روی تســـهیالت نیز تأثیر گذاشـــته است، وامهـــای قرضالحســـنه در صـــدر درخواســـتهای وام گیرندگان قرار دارد.
امـــا کاهـــش اســـتقبال مـــردم از افتتاح ســـپردههای قرضالحســـنه طـــی ســـالهای اخیـــر، بـــر اعطای تســـهیالت قرضالحســـنه نیز تأثیر منفـــی گذاشـــته اســـت. زمانـــی بـــا تبلیغات گســـترده بانکها و اعطای جوایـــز نفیس به دارندگان حســـاب قرضالحسنه و همچنین بهتر بودن شرایط فرهنگی جامعه، سپردههای قرضالحسنه ســـهم مطلوبی از کل سپردههای بانکی داشت. ولی رفته رفته به دالیل مختلفی این سهم رو به کاهش گذاشت. بتدریج نرخ سود بانکی ســـپردههای بانکـــی افزایش یافـــت و ســـپردهگذاران ترجیـــح دادند تا به جای افتتاح حسابهای قرضالحسنه و انتظار برای احتمال دریافـــت جایـــزه از ســـود تضمیـــن شـــده بانکهـــا بهرهمنـــد شـــوند. بدیـــن ترتیـــب ســـهم ســـپردههای قرضالحســـنه پسانداز از نقدینگی بـــه حـــدود 5 درصـــد و کمتریـــن میزان خود طی 30 ســـال اخیر پس از تصویـــب قانون عملیـــات بانکی بـــدون ربا رســـیده اســـت و بـــه نظر میرســـد دلیـــل اصلـــی محدودیت منابع بانکها در اعطای تســـهیالت قرضالحسنه، کاهش میل مردم به سپردهگذاری قرضالحسنه باشد.
بـــرای نخســـتین بار بـــه صورت رســـمی در ســـال 1317 «صنـــدوق ســـرمایهگذاری اثنیعشـــر» بخشی از ســـپردههای خـــود را بهصـــورت قرضالحســـنه در اختیار نیازمندان قرار داد و سالها بعد در سال 13۴8 نخســـتین صنـــدوق قرضالحســـنه در مســـجد لرزاده تهران پایهگذاری شـــد. بعـــد از آن صندوقهـــای قرضالحسنه گسترش یافتند.
در ادامـــه ایـــن حرکت در ســـال 1386 نخستین بانک قرضالحسنه با نـــام «بانـــک قرضالحســـنه مهر ایران» تأسیس شـــد و در سال 1391 دومیـــن بانـــک قرضالحســـنه نیـــز شکل گرفت.
اشـــتیاق مـــردم بـــرای افتتـــاح سپردههای قرضالحســـنه در طول ســـالیان گذشـــته بـــا فـــراز و نشـــیب فراوانی همراه بوده اســـت. در حالی که از سال 1363 تا 1375 و از 1385 تا 1393 ســـپردههای قرضالحسنه رونـــد کاهشـــی داشـــته اســـت ولی در بیـــن ســـالهای 1375 تا 1385 افزایش یافته است.
نخســـتین عامـــل کاهش ســـهم سپردههای قرضالحسنه تورم بوده اســـت که بخصوص از نیمه دهه 80 و ابتـــدای دهه 90 رکورد زده اســـت. هر چند سپردهگذاران قرضالحسنه انتظار ســـود ندارند ولی وقتی ارزش واقعـــی ســـپرده آنها بهدلیل رشـــد تورم افت شدیدی میکند به سمت ســـایر ســـپردههای بانکـــی هدایـــت میشوند.
همانگونه که اشاره شد رشد نرخ سود سپردههای بانکی دلیل دیگری است که سپردهگذاری قرضالحسنه را بشـــدت تحـــت تأثیـــر قـــرار داده اســـت. بدینترتیـــب در حالی که بر اســـاس آمار منتشـــر شـــده در سال 1392 ســـپردههای قرضالحســـنه جـــاری 8.2 درصد و قرضالحســـنه پسانـــداز 5.9 درصـــد رشـــد کـــرد ســـپردههای کوتاهمدت 50.1 درصد و بلندمدت 3۴.6 درصد افزایش را تجربه کرد.
از ســـوی دیگر برخی کارشناسان اعتقاد دارند که آنچه باعث کاهش ســـهم ســـپردهگیری قرضالحســـنه شده، تکلیفی اســـت که شورای پول و اعتبـــار در ســـال 90 تصویب کرد و در ســـال 91 به اجرا گذاشـــته اســـت. براســـاس این تکلیف بانکها برای جـــذب ســـپردههای قرضالحســـنه موظـــف بـــه تأســـیس شـــرکت قرضالحســـنه و دریافـــت مجـــوز از بانک مرکـــزی شـــدند. بدینترتیب جذب این نوع سپرده برای هر بانک و هر شـــعبهای ممکن نخواهد بود. این تصمیم از آن جهت گرفته شـــد کـــه بانکها بخشـــی از ســـپردههای قرضالحســـنه را صـــرف پرداخـــت تســـهیالت با ســـود بـــاال میکردند؛ حال آنکه طبق قانون باید تمام این ســـپردهها برای پرداخت تسهیالت قرضالحســـنه صرف میشد. البته در ســـال 1393 بـــا بخشـــنامهای که بانک مرکـــزی صادر کـــرد، بانکها مجـــدداً مخیر شـــدند کـــه صندوق داشـــته باشـــند یـــا خـــود در زمینـــه حســـابهای قرضالحسنه فعالیت کننـــد کـــه البتـــه ملـــزم بـــه رعایت آییننامههـــا و الزامـــات قانونـــی جداســـازی حســـابها نیز هســـتند. بـــا وجود ایـــن جذابیت باالی ســـود ســـپردههای کوتاه مدت و بلندمدت اجـــازه بازگشـــت ســـپردههای قرضالحسنه به دوران طالیی خود را نداده است.