نجات «ریسباف» اصفهان از متروکه ماندن

خریدکارخانه توسط وزارت راه و شهرسازی موجب شد این کارخانه با معماری سنتی منحصر بفردش قرار است پس از سالها بالاستفاده ماندن با مرمت و باززنده سازی به مکانی فرهنگی- تاریخی در خور شهر اصفهان تبدیل شود

پریســا ســاداتعظیمی / کارخانــه «ریســباف» در بهمنمــاه ســال 1311 با ســرمایه ۴13 هــزار تومــان و در قالب شرکت سهامی در سمت جنوب شرقی ســی و ســه پــل، در محــل باغهــای «اعتمادالدولــه» و «حاتــم بیــگ»، در ســمت شــرق چهارباغ باال که آن زمان «هــزار جریــب» نامیــده میشــده، در زمینــی به مســاحت 9۶ هــزار مترمربع بنــا شــد. در آن زمــان اســتادی بــه نــام «معتمــدی» تحــت نظارت مهندســی آلمانــی به نــام «ماکــس اتوشــونمان» مسئولیت ســاخت ریســباف را برعهده گرفــت و ســبک خاصــی از معمــاری را در آن پیــاده کــرد. ریســباف را میتــوان دومیــن کارخانــه ریســندگی اصفهان و اولیــن محصــول کار و ســرمایه جمعی مــردم اصفهان نامیــد. ایــن کارخانه با معماری سنتی منحصر بفرد قرار است پس از ســالها متروکه ماندن با مرمت و باززنــده ســازی بــه مکانــی فرهنگیتاریخی که در خور شــهر اصفهان است، تبدیل شود.

«رضافیضی»،دبیردبیرخانهاجرایی احیــای کارخانــه ریســباف اصفهــان و کارشناس میراث فرهنگی درگفت وگو با «ایران»، اظهار داشت: ریسباف، ازجمله کارخانههای نســاجی اصفهان اســت که طی ســالیان گذشــته به دالیل متعدد از رونق افتاد. این کارخانه دارای معماری منحصــر بفردی اســت که تحــت عنوان معمــاری معاصر از آن یاد میشــود. به همین دلیل موضوع حفظ و مرمت این بنــای تاریخی ســالها به دغدغــه مردم این اســتان تبدیل شده بود که در نهایت وزارت راه و شهرســازی از طریق شــرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران این مجموعه را خریداری کرد.

وی افــزود: دی ماه ســال ۵9 کارخانه ریســباف اصفهان بــا مســاحت 9۶ هزار مترمربــع بــا ارزش ۷02 میلیــارد تومان از ســوی بانــک ملی ایــران بــه وزارت راه و شهرســازی واگــذار شــد. بانــک دولتی خریدار، بعد از تعطیلی کارخانه به دلیل بدهیها، پرداخت آنها را تقبل و در یک بازه زمانی کارخانه را تملک میکند و در ســال 1۸ میــراث فرهنگــی آن را به ثبت ملی می رساند. در این مدت زمانی، این فضــا به دلیل بااســتفاده مانــدن به جز فضاهای قــرار گرفته َبِر خیابان چهارباغ بــاال کــه از آنها بــه عنــوان شــعبه و دفتر اداری بانــک خریــدار اســتفاده میکــرد، متروکهمیشود. ■ راهانــدازی دوبــاره مجموعــه کارخانه با هدفکاربریفرهنگی

دبیــر دبیرخانــه اجرایــی احیــای کارخانــه ریســباف اصفهــان با اشــاره به روی کارآمدن دولت یازدهم و توجهاتی کــه در ایــن دولــت بــه میــراث فرهنگی میشــود، افزود: یکــی از اقدامهایی که از همان زمان پیگیری شد، نجات کارخانه ریســباف به عنــوان یک نقطــه کانونی و مهم و تبدیل آن به مرکزی فرهنگی بود تا در اختیار مردم اصفهان قرار گیرد.

فیضــی دربــاره کاربــری ایــن بنــای تاریخــی، گفت: هنوز تصمیم قطعی در این زمینه گرفته نشده و باید پیگیریها و بررسیهای مناسبی در این زمینه انجام شــود. خریــداری و انتقال مالکیــت بنا از بانک عامل بــه وزارت راه و شهرســازی، یــک فرآینــد طوالنــی و زمانبــری را طی کــرده و صحبتها در این زمینه 3 ســال طولکشید.

وی دربــاره فرآینــد انتقــال مالکیــت کارخانــه نیز اظهار داشــت: بانک دولتی خریــدار، نــگاه اقتصــادی بــه کارخانــه داشــت که یــک زمین بــزرگ دارد و باید حداکثر سود ممکن را از فروش آن ببرد، از ســوی دیگــر شــناخت انــدک متولیان بانــک نســبت بــه ایــن کارخانــه باعــث شــد فرآیند انتقــال مالکیــت و به نتیجه رسیدن بحثها طوالنیتر شود، حتی در مراحل پایانی، کار به رایزنی توســط وزیر راه کشــیده شد و از آن طریق مشکل حل شد و سرانجام انتقال مالکیت در دی ماه ســال ۵9 رخ داد. ســرانجام با قیمتی که قرار شد این انتقال مالکیت انجام شود، توافق و فرآیند انتقال آغاز شد تا بخشی از پــول در مــدت 9 مــاه پرداخت شــود و هنــوز هم هرچنــد کلیــد کارخانه تحویل داده نشــده، امــا از آن بازدید شــده و قرار اســت کلیــد بــزودی تحویل داده شــود و فرآیند کار را آغاز کنیم. ■ بــرای طراحــی و احیــای مجموعــه هنوز تصمیمقطعیگرفتهنشده

ایــن کارشــناس میــراث فرهنگــی درخصــوص اینکــه چــه اقدامهایــی برای باززندهســازی ایــن کارخانه انجام میشــود، تصریــح کــرد: قــرار اســت اقدامهایــی از جملــه مســتندنگاری، کارهــای پژوهشــی و مطالعاتــی تهیــه کتــاب معرفی این مجموعــه و برگزاری نشســتهای میــراث صنعتی از ســوی دبیرخانــه در راســتای احیــای کارخانــه ریســباف کــه مراحــل اولیه خــود را آغاز کرده، انجام شــود. همچنین قرار اســت اقدامــات ویــژهای در داخــل فضــای کارخانــه انجام شــود. کارخانــه به دلیل آســیبها بــه یــک حفاظــت کالبــدی و فیزیکــی در بخشهــای تخریبــی نیــاز دارد کــه دبیرخانه برنامههــا را تدوین و به شــرکت عمــران بهســازی و اداره کل راه و شهرسازی استان ارائه خواهد کرد. موضوع بعدی بحــث طراحی و احیای مجموعه است که هنوز تصمیم قطعی گرفته نشده، اما نظریههایی وجود دارد که به ســمت ســابقه طراحــی این فضا برده شــود. به دلیل اینکه رویکرد اصلی ایــن مجموعــه ریســندگی بــوده باید در احیــای آن، موضــوع ریســندگی به طور خاص و مجزا دیده شــود و به طور حتم در ایــن مجموعــه بخشهایــی شــامل مزون لباس با رویکرد طرحهای سنتی، کارگاههای ریســندگی و طراحــی پارچه راهاندازی خواهد شد. به طور کلی زمان مرمــت و بهرهبــرداری از این مجموعه 4 تــا 5 ســال تخمیــن زده میشــود، ضمــن اینکه برای این کار هنوز اعتباری تخصیص داده نشده و در دست بررسی قرار دارد. ■ سقفشیروانیهابایداصالحاتجزئی شوند

فیضــی دربــاره اینکه آیا بــرای انجام مرمــت اضطــراری، بررســی روی ایــن مجموعــه انجــام شــده، گفــت: تهیــه گــزارش از وضعیــت کالبــدی کارخانــه و اولویتبنــدی اقدامهــا از وظایــف دبیرخانــه اســت. در بازدیــد از کارخانــه مشــخص شــد کــه مجموعــه دو بخش کلــی دارد، یکی بخش ســالنهای تولید و تکمیلــی کارخانه اســت که بــه صورت ســولههای یکپارچه با ســازه تیروستونی ساخته شده و پیرامون آنها، جداره آجری تعبیه شــده کــه بیشــتر آنها ســالنهای سالمیهستندکهدراقداماتحفاظتییا مرمتی روی این بناها، سقف شیروانیها بایــد اصاحــات جزئــی انجــام شــود و

الحاقات در دورههای مختلف باید حذف شــود، اما بــه لحــاظ کالبدی در ســامت هســتند و مشــکل ســازهای بــه آن شــکل ندارند. یک بخش دیگر از ساختمانهای مجموعه انبارهــای آن بوده که معماری ســنتی ایرانی با ســازه تاق دارند. در واقع ما با مجموعهای روبهرو هستیم که تلفیق معماری سنتی و شــروع معماری مدرن در ایران اســت که در این دوران در سطح وســیعتری از گذشــته به کشــور وارد شده است. ■ بهرهبرداری دوباره از کارخانه ریســباف با رویکردمناسب

فیضــی بــا تأکیــد براینکــه در زمینــه بهرهبــرداری دوبــاره از کارخانه ریســباف بایــد رویکــرد مناســبی اتخــاذ شــود، خاطرنشــان کــرد: تجارب احیــای میراث صنعتــی در دنیا متنــوع و زیاد اســت. در استفاده از تجارب جهانی باید دقت کنیم کارخانههای احیا شدهای را انتخاب کنیم که به ویژگیهای کارخانه ریسباف نزدیک هســتند. ریســباف کارخانــهای بــزرگ بــا

فضاهای باز و بســته متنوع و وسیع است کــه در قلب شــهر اصفهــان واقع شــده و در عیــن حــال دارای ارزشهــای فــراوان معمــاری، تاریخــی و زیبایــی شناســانه اســت، در حقیقــت کارخانه ریســباف به عنــوان برگــی از هویت تاریــخ معاصر ما باید مورد توجه جامعه قرار گیرد. ■ چــرا وزارت راه و شهرســازی بانی خرید اینکارخانهشد؟

«حجــتاهلل غامــی»، مدیــرکل راه و شهرســازی اســتان اصفهــان هــم در گفتوگــو بــا «ایــران» دربــاره اینکــه چرا وزارت راه و شهرســازی بانــی خریــد ایــن کارخانــه شــد و حتــی شــهرداری یــا اداره میــراث فرهنگی اقدام به خرید آن نکرد، گفــت: وزارت راه و شهرســازی بــه دلیــل اینکــه اعتبــار و بودجه بیشــتری داشــت، اقدام به خرید کارخانه ریسباف کرد، اداره میراث فرهنگی و شهرداری در مقایسه با راه و شهرسازی اعتبار چندانی ندارند، اما برای خرید و تملک ریسباف این 3 ارگان تعامل و همکاری خوبی داشتند. در حال

حاضــر چند پــروژه دیگــر ماننــد کارخانه ریســباف در اصفهــان موجــود اســت که وزارت راه و شهرسازی در شرایط مناسب قصد خرید و تملک آنها را دارد.

وی افزود: شهرداری هم برای مرمت کارخانــه بــه لحــاظ مالــی کمــک خواهد کــرد و اداره میــراث فرهنگــی نیــز روی مرمتها نظارت خواهد داشــت. مرمت و بازسازی نقاط آســیب دیده کارخانه به طــور حتم با نظارت مســتقیم مســئوالن میــراث انجام خواهد شــد.غامی درباره بااســتفاده مانــدن این کارخانــه تاکنون، گفــت: دراصفهــان کارخانههــای زیــادی مثل ریسباف، نختاب و پشم باف موجود اســت که عمده آنها طبق قانون مجلس شــورای اســامی در ســال 9۷ دستخوش انتقاداتی مبنی بر انتقال آنها به بیرون از شهر شد و در آن برهه زمانی چند کارخانه هم بــه بیرون از شــهر منتقل شــدند، اما کارخانههای ریسباف، به دالیل معماری آنهــا انتقال داده نشــدند و بخشهایی از آنها تعطیل و متروکه ماند.