امریکا تالش کرد فرصت اعتراضات داخلی ایران را با بهرهگیری از سازوکار یک نهاد بینالمللی به محملی برای ایجاد فشار علیه حاکمیت آن تبدیل کند که موفق نبود

امریکا اگرچه کوشــید از موج اعتراضات داخلــی برخــی شــهرهای ایــران بــرای اجــرای راهبرد خود علیــه دولت و ملت آن بهــره گیرد اما در نهایت نشســتی که با هدف محکوم کردن مشــی حاکمیت ایــران در مواجهه با ایــن اعتراضات و با حضور اعضای شــورای امنیت ســازمان ملــل ترتیــب داده بــود بــه شکســت انجامیــد تــا به ایــن ترتیــب دولتمردان امریکایــی متوجــه ایــن نکتــه شــوند راه دشــواری بــرای اجــرای اهــداف ضــد برجامی خود دارند. اما علی خرم، استاد دانشگاه و صاحبنظر مسائل بینالملل در گفتوگــو با «ایران» میگوید ســابقه عملکــرد غیرعقالنی ترامپ یــادآور آن خواهــد بــود کــه او همچنان اشــتباهات پرشمار خود را درباره ایران تکرار کند.

امریــکا در خــال نشســت اخیر شــورای امنیت که به درخواســت این کشــور و با هــدف بررســی اعتراضات داخلــی ایران تشکیل شد نتوانســت آرای موافق سایر اعضــای شــورا را بــرای مداخلهجویــی در امــور داخلــی ایــران بهدســت آورد. رخــدادی کــه بــه نظر کم ســابقه اســت، ارزیابیشماچیست؟

امریــکا در شــرایطی موفــق نشــد که در نشست اخیر شــورای امنیت سازمان ملل ســایر کشــورها را علیه ایران همراه کند که در طول 40 ســال بعــد از انقالب این برای نخســتین بار اســت کــه به این شــکل در عرصــه بینالمللــی منــزوی و تنهــا شــده اســت. شــاید پیــش از ایــن یــک بــار در دوره جــرج بــوش فضــای بینالمللــی به نفع ایــران و ضرر امریکا رقــم خــورده بــود و آن زمانــی بــود کــه بازیگــران بینالمللــی اهــداف و عقایــد بوش را خطرناک میدانستند. اما اینک رویکــرد ترامپ که به تضعیف عملکرد سیاســت خارجــی امریــکا انجامیــده باعث شــده تا این کشور نتواند بخوبی از ظرفیت و ساختار نهادهای بینالمللی که از مهمترین آنها شورای امنیت است به نفع اهدافش بهرهبرداری کند. یعنی جایگاهش در نهادهای بینالمللی همتضعیفشدهاست؟

بلــه ترامپ از یک ســو با تکیه صرف بــر منافع یکجانبه امریکا ســایر شــرکای ســنتی خــود را در مقابــل کشــورش قرار داده اســت و به این ترتیب در بسیاری از موضوعات که نیازمند همکاری جمعی کشــورها بوده به انــدازهای غیرعقالنی و خودخواهانه عمل کرده اســت که دیگر بهعنــوان یــک پیشــرو و رهبر در ســطح جهانی به شمار نمیآید. بهعنوان مثال او تصمیــم گرفــت امریــکا از توافقنامــه آب و هوایــی پاریــس خــارج شــود. تصمیمی که همــه دنیــا را ناراضی کرد و از ایــن ناراحت شــدند از اینکــه امریکا بهعنوان یک منبع اصلی آلودگی از این توافقنامه بیرون آمده اســت. اما این در حالــی بود که اجــالس «بــن» در ارتباط بــا کنوانســیون پاریــس چنــد مــاه پیش برگزار شــد و در کمال شــگفتی دو هیأت از امریــکا در ایــن اجــالس شــرکت کرده بودند یک گــروه از طرف دولت امریکا و رئیــس حفظ محیط زیســت و یک گروه هــم از طــرف 50 ایالت امریــکا یعنی از هــر ایالت یک نفر شــرکت کــرده بودند. اعضــای ایــن هیــأت در ســخنانی اعالم کردند علی رغم اینکه رئیس جمهوری امریــکا رئیس فدرال اســت اما تک تک ایالتها خودمختارند و ما به نمایندگی از این ایالتها میخواهیم به کنوانسیون محیط زیســت پاریس عمل کنیم. خب از این سرشکســتگی بیشــتر برای رئیس جمهوری کشوری چون امریکا نمیتوان متصــور بــود. همیــن نــگاه تــک بعدی ترامپ در عرصه بینالمللی باعث شده تا بــه ســازمانهای بینالمللی هم نگاه ابزاری داشته باشــد. نگاهی که با اقبالی از ســوی ســایر کشــورها رو به رو نشــده و باعث شده تا آنها اجازه ندهند که دولت ترامــپ به این رویــه ادامه دهــد. نمونه آن هم نشســت اخیر شورای امنیت بود که امریکا تالش کرد فرصت اعتراضات داخلی ایــران را با بهرهگیری از ســازوکار یک نهــاد بینالمللی بــه محملی برای ایجاد فشار علیه حاکمیت آن تبدیل کند که موفق نبود. اینرویکردغیرعقانیچهپیامدیدرباره عملــی کردن راهبــرد ضد ایرانــی دولت امریکاعلیهایراندارد؟

تجربــه برجــام و اقداماتی که ترامپ بــرای مانعســازی در مســیر اجــرای آن انجــام داده تاکنــون هیچ یــک مبتنی بر یــک راهبــرد عقالنــی و هوشــمندانه و مستدل نبوده است. ضمن آنکه همین اقدامــات هــم بــه صــورت یکــه تــازی و برخالف نظر و منافع شرکای اروپاییاش صورت گرفته اســت آن هم در شرایطی که مراجع ذی صالح بینالمللی متعهد بودن ایران را به تعهدات هســتهایاش تأیید کردهاند و در عین حال کوشیدهاند کــه مناســبات مبتنــی بــر اعتمــاد را بــا ایرانیها داشــته باشــند. از این رو نتیجه اقدامات خودسرانه ترامپ که نتوانسته حتــی یکــی از کشــورهای مهــم جهانی را بــا خود همنظــر کند، باعث میشــود کــه فدریــکا موگرینــی اعالم کنــد رئیس جمهوری امریکا در جایگاهی نیست که بتواند توافق هســتهای را مخدوش کند. معنای این حرف آن است که اروپاییها نه در قبــال برجام بلکه درباره بســیاری از موضوعاتــی کــه ترامپ تنهــا با هدف ضربــه زدن بــه ایــران و اجــرای راهبــرد ضــد ایرانــیاش پیگیــری میکنــد، او را همراهینمیکنند. آیا این اتفاقات اخیر دولتمردان امریکا را به تجدید نظر درباره رویکرد ضد برجامی وادارمیکند؟

خیر ترامپ پیش از این برای مقابله با ایران و پرونده هســتهای به حامیانش وعــده داده اســت. وعــدهای کــه به رغم کمــک گرفتن از کنگره تاکنون نتوانســته درباره آن گامی پیش ببرد. او در شرایطی پرونــده هســتهای را بــه کنگــره فرســتاد که خــودش به تنهایی نتوانســت درباره آن تصمیمگیــری کنــد و تصــور میکرد تندروهــای کنگــره او را برای رســیدن به هــدف اصــالح و تغییر توافق هســتهای کمک میکننــد. اما برخــالف انتظارش 60 روز این پرونده در دســت نمایندگان کنگــره بود که بی هیــچ دخل و تصرف و در سکوت کامل به کاخ سفید بازگردانده شد. این شکســت برای دولت امریکا در حالی بود که چندین پــروژه دیگر دولت امریکا درباره ایران از جمله اتهام افکنی علیه ایــران درباره منطقــه، برنامههای موشکی و موضوع یمن شکست خورده اســت. آخریــن آن هــم دســتاویز کردن موضــوع اعتراضــات داخلــی ایــران بــه یــک مســأله حقوق بشــری در ســازمان ملــل و تالش برای محکــوم کردن ایران بــود که نهایتــاً به نتیجه نرســید. حاال به نظر میرسد که این نتایج شکست آمیز دولتمــردان امریــکا را نه تنها به ســمت و ســوی تصمیــم گیریهــای عقالنی تر بکشاند بلکه آنها با عصبانیت بیشتری به دنبال جبران شکستهای اخیر خود درباره ایران باشند. بــه نظر میرســد کــه حداقــل در پیگیری اهدافشــان برای به شکســت کشــاندن توافقهستهایموفقنخواهندشد؟

شــرایط بینالمللــی بــرای موفقیت ترامــپ دربــاره برجــام مهیا نیســت اما اینجــا نقــش جمهــوری اســالمی بــرای تقویــت رونــد اعتمادســازی بــا اروپــا از اهمیت بســزایی برخوردار اســت. ایران باید جایــگاه خود را نزد اروپا مســتحکم کند و اگر مالحظاتی از ســوی آنها درباره ایــران مطــرح میشــود، بــرای رفــع این مالحظات بکوشــد. یعنی بــه طور مثال همــان زمانی کــه فرانســه دارد از منافع ایران در شورای امنیت دفاع میکند، ما در داخل علیه آنها موضعگیری نکنیم. در چنین شــرایطی نباید بهانه به دست ترامپ داد تا در شــرایطی که اروپا بر سر برجام کنار ایران ایســتاده است او از این فرصت علیه کشورمان استفاده کند.