دس تهاوصخرهها

6 کیلومتر مانده به شهرستان «سربیشه» در خراسان جنوبی معدن سنگ «بازالت منشــــوری» را خواهید دید. معدنی که به بازالت گورید معروف است. سنگ بازالت ایــــن معدن منحصــــر به فرد را میشــــود در اکثــــر شــــهرهای خراســــان جنوبــــی در جدولهای گوشه خیابان و کفپوش معابر دید. البته معادن سربیشــــه تنهــــا به این معدن محدود نیســــت و این شهرســــتان از لحاظ تعداد معادن رتبه ســــوم را بعد از نهبنــــدان و طبس در خراســــان جنوبی دارد. دقیقتر اینکه سربیشه 59 معدن و 15 مدل ماده معدنی دارد از سنگهایی مثل کرومیت و گرانیت گرفته تا سنگ مرمر ...و

روستای گورید در پایین دست معدن روبازبازالتباخانههایگلیاشپیداست. معدن خلوت است؛ چند ماشین سنگین در اطــــراف صخرهای که ســــنگها را از آن بیرون میکشند پارک شده و از معدنچیان هم خبری نیســــت. چند پیــــچ خاکی را به سمت محل استخراج باال میروم تا اینکه صخره عجیبی روبه رویم ســــبز میشــــود. صخرهای طالیی با ســــنگهای منشوری که مرتب کنار هم باال رفتهاند. سنگهایی که از ســــرد شــــدن مواد مذاب آتشفشانی بــــه وجــــود آمدهانــــد و در محوطــــه خاکی استخراج پالتهای بزرگ سنگ، روی هم تلنبار شده و در گوشه دیگر هم بستهبندی شــــده و آماده فروش. آنطور که میگویند بخــــش زیــــادی از ســــنگهای این معدن در خارج کشــــور به فروش میرسد و یکی از مهمترین کاربردهایــــش در دنیا، تولید الیاف مصنوعی مقــــاوم در صنایعدفاعی است.

کــــم کم معدنچیان با دو کامیون از راه میرســــند. گــــرد و خاک همــــه محوطه را میپوشــــاند و چند نفر در غبــــار از کامیون پیاده میشــــوند. احمــــد عباسیار یکی از کارگران معدن با ریش و ســــبیل خاکی و لباسهایی همرنگ ســــنگهای بازالت پیش میآید. احمد 4 ســــال اســــت که در این معــــدن کار میکند. کار او این اســــت که بعد از بریدن یا کف بر کردن ســــنگها و جدا کردنشان از صخره، الیههای آن را با دیلم از هم جدا میکند. کار تخصصی و ســــنگینی که از صبح تا ساعت 2 بعد از ظهر به آن مشغول است. احمد میگوید: «قبــــال ً کار ســــختتر بود اما حاال ســــیمبر شــــده. صخره را از کف با ســــیم الماســــه

با یکی از معدنچیان دست میدهم و سالم و علیک میکنم. انگار جای دست، سمبادهای سفت و سخت دستم را میفشارد. قاچخورده و زبر و سنگین. انگشتهایش از هر طرف ماهیچه آورده و بزرگتر از یک انگشت معمولی شده، کف دستش شبیه صخرههای همین جا ترکهای عمیقی دارد. با خودم فکر میکنم وقتی از سنگ میشود پول تراشید و رفاه و آسایش ساخت، چرا با این همه داشته، این استان و شهرهایش غرق در محرومیتند؟

میبرند و بعد ما با دیلم ستون و پالت را از هم جدا میکنیم. مثل گندم و جو همه باید از هم جدا شــــوند. کار ســــختی است. واقعاً اینکه میگویند یکی از سختترین کارهــــای دنیاســــت، راســــت میگوینــــد. مثالً اگر ســــیم الماســــه که صخره را از زیر بــــرش میدهد خدای نکرده در برود خدا میداند چه بالیی سر ما میآید.»

با رضا عباسی یکی دیگر از معدنچیان معــــدن گورید دســــت میدهم و ســــالم و علیــــک میکنــــم. انــــگار جای دســــت، ســــمبادهای ســــفت و ســــخت دســــتم را میفشــــارد. قاچ خــــورده و زبر و ســــنگین. انگشتهایش از هر طرف ماهیچه آورده و بزرگتر از یک انگشــــت معمولی شده، کف دســــتش شبیه صخرههای همین جا ترکهای عمیقی دارد. رضا خودش را در کار، بهترین میداند و به شوخی میگوید: «اگــــر فکــــر میکنــــی دروغ میگویــــم، از بچهها بپرس!»

14 سال است در این معدن کار میکند و حاال انگار حضور مســــئولین اطرافمان کمــــی برای حــــرف زدن معذبــــش کرده: «اینجــــا کال6 ً یــــا 7 کارگر هســــتیم و چند نفر هم کار دفتری میکننــــد. کار من هم ســــنگکنی اســــت. میروم روی سنگها و در ارتفــــاع بــــا دیلــــم روی درز ســــنگها میزنــــم تا از هم جدا شــــوند. هــــر روز کار ما همین اســــت. به خدا ســــنگینتر از کار ما در دنیا نیســــت، هم سنگین است هم خطرناک. در ارتفاع کار کردن را هر کسی بلد نیســــت، فقط من و یک نفر دیگر این کار را میکنیم.»

از صخــــره پاییــــن میآیــــم. گوشــــهای از کارگاه، صــــدای بلنــــد متالشــــی شــــدن ســــنگها را زیر گیوتین میشــــود شــــنید. ســــه نفر مشــــغول کار هســــتند؛ یــــک نفر سنگهای بزرگ را زیر دستگاه میگذارد، یک نفر با پوشش کامل صورت و عینکی بزرگ ســــنگ را زیر گیوتین نگه میدارد و نفر سوم آنها را روی هم قرار میدهد.

حســــین که 6 مــــاه اســــت وارد این کار شــــده، روی دســــتگاه کار میکنــــد. خیلی حــــال حــــرف زدن نــــدارد و چشــــمش دائم به سنگهاســــت. تذکــــر میدهد که نزدیک نشــــوم چون امکان دارد تراشهای به صورتــــم بخــــورد. این ســــنگهای ریز شــــده آنطور که میگویند به درد کفپوش پیادهروها میخورد.

ســــید مهدی موسوی کارشــــناس امور معــــادن اداره صنعت، معــــدن و تجارت شهرستان سربیشــــه توضیح میدهد که 15 ســــال اســــت این معــــدن راه افتاده و ذخیره آن 450 هزار تن است و استخراج ساالنهاش هم 5 هزارتن. موسوی میزان ذخایر کل شهرستان را بیش از 25 میلیون تن عنوان میکند که در تمام این معادن 490 نفر مشغول کار هستند.

با خــــودم فکر میکنم وقتی از ســــنگ میشــــود پــــول تراشــــید و رفاه و آســــایش ساخت، چرا با این همه داشته، این استان و شهرهایش غرق در محرومیتند؟