ترجمه با جوهر قلب

اگر سری به مقدمهای که زنده یاد محمد قاضی برای کتاب «زوربای یونانی» نوشــــته بزنید شــــناخت خوبــــی از او پیدا خواهیــــد کرد. او در این مقدمه توضیحاتــــی درباره اخالق، خلــــق و خو و روحیاتش داده، آنچنــــان که براحتی میتوان پی به این برد که چقدر مرد متواضع و خوش خلقی بوده. در خاطرم هســــت یک بــــار که برای انجــــام کاری به وزارت ارشــــاد رفته بودم دیدم که او هم آنجاســــت، آنقدر شوخ و بذله گو بود که در همان چند دقیقه هم با سخنانش لبخند بهصورت همه کارمندان آن بخش نشــــاند. همانطور که میدانید او از نیکوس کازانتزاکیس، نویســــنده کتاب «زوربای یونانی» دو کتاب دیگر«آزادی یا مرگ» و «مسیح بازمصلوب» هم ترجمه کرده بود که زیباترینشان را میتوان همان زوربای یونانی دانست. از«سپید دندان» اثر جک لندن گرفته تا «دن کیشــــوت» نوشــــته میگل ســــروانتس را هــــم میتوان از ترجمههای فوقالعادهاش دانست. همان طور که بعد از گذشت سالها هنوز کسی نتوانسته روی دست ترجمه زنده یاد مستعان از «بینوایان» ویکتورهوگو کاری انجام بدهد در ارتباط با ترجمه قاضی از «دن کیشــــوت» هم هنوز کســــی نتوانسته مدعی ترجمه بهتری بشود. در آن ســــالهایی که تازه قدم به دوران نوجوانی گذاشته بودم اشــــتیاق بســــیاری به مطالعه ادبیات جهان داشــــتم اما هنوز قادر بــــه مطالعه آثار ادبــــی خارجی به زبان اصلی نبودم. از ســــویی تعداد ترجمههایی که از نوشــــتههای نویســــندگان خارجــــی انجام میشــــد هم آنقدر زیاد نبــــود که بتــــوان براحتی به آنها دسترسی داشت. در چنین شرایطی ترجمههای محمدقاضی برای افرادی همچون من بسیار راهگشا بود. قاضی را میتوان از پیشگامان عرصه ترجمه ادبی در کشورمان دانست، انتشار ترجمهای از خالصه دن کیشوت یکی ازنخستین کارهایی بود که از او منتشر شد. بعد از آن کارهای بسیاری از نویسندگان کشورهای مختلف نظیر روسیه، امریکا، انگلستان و فرانســــه ترجمه کرد و حتی منجر به آشنایی دوستداران کتاب با برخی از بزرگان ادبیات جهان شد. نثر قاضی آنچنان شیوا و بلیغ بود که کمتر فردی در عرصه ترجمه به پای او میرســــد، همانطور که میدانید ترجمه تنها فن نیست و با هنرهم آمیخته اســــت. بنابراین تنها تسلط به دو زبان کفایت نمیکند و مترجم باید برخوردار از روحیهای شاعرانه و ادیبانه هم باشد تا در بازگردان آثار به فارسی از نثری شــــیوا برخوردار شود. قاضی بواســــطه روحیه خاصی که از آن برخوردار بود و از سویی طبع شاعرانهاش قادر به ارائه چنین ترجمههایی بود، از او آنقدر آثار گرانقدر و با ارزش به یادگار مانده که به این راحتی نمیتوان او را به فراموشی سپرد.