پرهیز تریبونهای رسمی از دو قطبیسازی جامعه

یــک نگرانــی که بارها اعام شــده و هنوز وجــود دارد، دو قطبیســازی جامعــه اســت. در مــورد الفاظــی که اخیراً توسط برخی سیاسیون درباره معترضان به کار برده شــد، موضوع فراتر از مســائل شــرعی، قانونی و اخاقی در بحث قطبیســازی جامعه دارای اهمیت اســت. مــا یــک کل به هــم پیوســته و واحــد داریم که آن را ایــران و مردمانش را نیز ملــت ایران مینامیم. ایــن ملت مثل هــر ملت دیگری میتوانند با هم دچار اختاف بشــوند یا حتی دســت به اشــتباهاتی بزننــد. به صــرف وجود این دســت اختافات یــا ارتکاب برخــی اشــتباهات نمیتــوان جامعــه و مــردم را بــه چند دســته تقســیم کرد و گفت آن قســمت از جامعه «مردم» هســتند و بقیه مردم نیستند. این درست شــروع موقعیتی اســت که میتواند به تعمیق اختافات و افزایش اشــتباهات در ســطح یک جامعــه بینجامد. مادام کــه در یک جامعه بر اســاس آزادی در عرصه اندیشــه، منطق در عرصه گفتوگو و قانون در عرصه عمل رفتار شــود، میتــوان امیــدوار بــود که تفاوتهــا و اختافنظرها زمینهســاز از هم پاشــیدن یــک جامعــه نشــود. قطعــاً در جامعــه اعتراضاتــی بــه بخشهــای مختلــف همیشــه وجــود دارد. مهــم این اســت که ایــن اعتراضات بواســطه جنس خود ابــزاری برای چنــد پاره کردن جامعه تبدیل نشــود و مادامی که این اعتراضات بــه اقدامــی عملی بــرای رفتارهایــی چون برانــدازی تبدیــل نشــده، نمیتوان حــق آن را از جامعــه ســلب کرد. اگر جامعهای اســامی دو نفر باشــند که یکی نمازخوان و باتقوا باشــد و دیگری بدون توجه به شــرعیات، حکومت اســامی نمیتوانــد بیــن این دو فرق بگذارد و یکی را بر دیگری ترجیح دهد، چه برســد بــه اینکــه این فرد خطاب اوصاف توهینآمیزی قــرار بگیرد. از منظر ملی همه ایــن افراد ملت ایران هســتند. اما از منظر دینی حضــرت امیرالمومنین(ع) به مالــک اشــتر فرمودهاند: «دلت را از محبت و رأفت به مــردم ماالمال کن» چرا کــه «مــردم یا در دین با تــو برادرند یا در خلقــت با تو برابر.» بــه وضوح در این حدیث روشــن اســت که حاکمــی چون حضرت علــی(ع) نیز مــردم را به دو یا چند گروه تقســیم نمیکرد و ســعی داشــت تا جای ممکن برابری بین اجزای یک جامعه حفظ شود. اما چه زمانی ایشان دست به شمشیر میبرند؟ زمانی که خوارج شــکمهای زنان بــاردار را بهدلیل حمایت آنهــا از امیرالمومنین(ع) پاره کردند. اما حتی یک مورد هم در ســابقه حضرت علی(ع) دیده نمیشــود که ایشــان چــه به صورت زبانــی و چه به صــورت عملی روی مــردم خود برای وجود اختاف نظر شمشیر بکشند. اما فراتر از این از باب منطق حکومتورزی بایــد بیــن تریبونهــای مختلــف تفــاوت قایــل بــود. تریبونهایــی ماننــد نماز جمعــه بســیار متفــاوت از منابر معمولــی روحانیون هســتند، چرا کــه ابعادی نــه تنها ملی بلکه بینالمللــی دارند و کلمه به کلمــه آن روی روابط ما با دنیا، فرهنگ جامعه و نگاه مردم به حاکمیت تأثیر دارد. اگر چنین تریبون مهمی در مسیر دوقطبیسازی جامعه ما قرار بگیرد، روزهایی خواهد رسید که هیچکس را توان مقابله با حجم اختافاتی که زاییده این دو قطبی هستند، نباشد.