ظرفیتهای بورس کاال برای بهبود شرایط اقتصادی

بررسی روند پیدایش و تکامل بورسهای کاال در جهان حاکی از آن اســـت که ظهور و بســـط فعالیتهای این گونه بازارها در عرصه اقتصاد کشورها از قرن 19 به بعد در پی پاسخگویی به برخی از نیازمندیهای اقتصادی و رفع برخی تنگناها و موانع در بازار کاالها بوده است. به عبارت دیگر، وجود برخی مشکالت در بازار کاال، چه در بخش عرضه و تقاضا و چه در بخش توزیع، و به تبع آن نوسانات قیمت کاالها و همچنین برخی از نارساییها و ناکارآمدیهای بازارهای ســـنتی از یک طرف و مزایا و منافع ایجاد و راه اندازی بورسهـــای کاال و توانمندی آنها در رفع این مشـــکالت از طرف دیگر، مهمترین انگیزه و عواملی هستند که موجب پدیدار شدن بورسهای کاال در صحنه اقتصاد کشورهای مختلف شده است. نارساییهای بازار سنتی در شکل نوسانات کاذب و عدم شفافیت در کشف قیمت و فقـــدان تضمینهـــای الزم برای معامله گـــران از مهمترین دالیـــل راه اندازی بورسهای کاالیی در کشـــورهای جهان بوده اســـت. در چنین شرایطی راهاندازی بورسهای کاالیی و به تبع آن، اســـتفاده از ابزارهای مشـــتقه به ایجاد یک نظام سازمان یافته داد و ستد و توزیع کاالها در کشورهای مختلف منجر شده و راه ورود به بازارهای جهانی را برای کشـــورها تســـهیل کرده اســـت. از این رو امروزه صدها بورس کاالیی مدرن در سراسر جهان در حال فعالیت میباشد. در ایـــران، بـــازار محصـــوالت صنعتی و کشـــاورزی همـــواره بـــا محدودیتها و دشـــواریهای ســـاختاری زیادی روبهرو بوده و بخش عمدهای از این مشـــکالت مربوط به عدم استفاده از ابزارهای نوین اقتصادی و ساختار نامناسب و ناکارآمدی بـــازار میباشـــد. از آنجایی که بـــورس کاال به عنوان نهادی ســـازمان یافته جهت داد و ستد قانونمند و نیز توسعه بازار سرمایه و بخشهای مختلف اقتصادی به شمار میرود، لذا عملکرد این بازار میتواند تأثیرات بسزایی در مناسبات تولید، توزیع، مصرف و در نتیجه افزایش رفاه اقتصادی کشور به دنبال داشته باشد؛ چرا که بورس کاال تجلی گاه خواستههای تولیدکنندگان و مصرفکنندگان است و در این بازار است که همه فعاالن بازار، نیازهای خود را در یک فضای رقابتی، شفاف وقانونمند مطرحمیکنند.ارزشمعامالتمحصوالتبورسکاالیایرانشامل بازار فیزیکی، مشتقه و مالی (اوراق سلف موازی استاندارد و گواهی سپرده کاالیی) طـــی 9 ماه و نیـــم ابتدای ســـال 1396 از مرز 81 هزار میلیارد تومـــان عبور کرد در حالیکه این رقم برای مدت مشابه سال قبل 59 هزار میلیارد تومان بوده است، لذا رشـــد قابل توجه 37 درصدی داشته است. مقایسه این ارقام با ارزش معامالت ســـهام در بورس و فرابورس ایران طی مدت مشابه سالجاری که حدود 31 هزار میلیارد تومان بوده است، نشان دهنده میزان اثرگذاری بورس کاال در اقتصاد ملی و اعتماد به این بازار طی یک دهه فعالیت است. هر چقدر معامالت محصوالت مختلف فوالدی، پتروشیمی، کشـــاورزی، سیمانی ...و به سمت بورس کاال سوق یابد، شفافیت این بازار و اعتماد به آن افزایش خواهد یافت. طی دو سال گذشته، انتشار اوراق سلف موازی استاندارد و رونق معامالت مشتقه سکه طال، بورس کاال را روی ریل توسعه بازار مالی قرار داد و این اتفاق بزرگی است که میتواند آینده روشـــن بورس کاال در سالهای آینده را تضمین کند. به عبارت دیگـــر در صورت حرکت بورس کاال به ســـمت معامالت آتی به منظور پوشـــش ریســـک و تأمین مالی رفته رفته جای پای ســـرمایه گذاران و فعاالن اقتصادی را در این بازار محکمتر از گذشـــته خواهد کرد، تا جایی که چرخ معامالت تاالرهای بورس کاال به واســـطه تقویت ابزارهای مالی با ســـرعتی مناسب به حرکت خود ادامه خواهد داد و این امر نوید پویایی این بورس در سالهای آینده را میدهد. حمایـــت هر چه بیشـــتر سیاســـتگذاران اقتصـــادی در عمل، کمک به توســـعه محصوالت قابل داد و ستد، معرفی ابزارهای نوین در بورس کاال، گسترش انتشار اوراق بهـــادار مبتنی بر کاال بر روی داراییهای جدید و عمق بخشـــی به این بازار موجب تحقق بیـــش از پیش کارکردهای اصلی آن در اقتصاد ملی خواهد شـــد و به حـــذف رانتها، برقراری عدالت اقتصـــادی در حوزههای مختلف از جمله کشاورزی، صنعتی و معدنی، فلزات و پتروشیمی و نهایتاً بهبود شرایط اقتصادی کشور کمک شایانی خواهد کرد.