تالش گسترده برای احیای تاالبهای چهارمحال و بختیاری
طرح جامع مدیریت زیست بوم تاالب «چغاخور» با هدف سهیم بودن مردم در حفظ تاالبها در مرحله اجراست
شهرکرد - راضیه زمانی دهکردی/ از آنجایى که خشکسالىهای اخیر اثرات سویىبرتاالبهایچهارمحالوبختیاری داشــته و منجر به خودســوزی آنها شده، اداره کل حفاظــت محیــط زیســت ایــن اســتان بعد از وقوع آتشسوزی گسترده در تــاالب «گندمان» که در ســال ٨٨ رخ داد وحــدود یک مــاه به طول انجامید به فکــر احیــای این تــاالب افتاد و بــا اجرای الگویــى خاص توانســت برای نخســتین بار در کشــور یکى از مهمترین تاالبهای ایــن اســتان را احیــا کنــد، اکنون نیــز این اداره درراســتای حفظ تاالب «چغاخور» در حــال اجــرای طــرح جامــع مدیریــت زیســت بوم این تاالب است. چهارمحال و بختیــاری با دارا بودن ٠١ تاالب طبیعى و کوهستانى جزو زیســتگاههای دائمى و موقت هــزاران پرنده بومــى و غیربومى، آبزیــان، حیوانــات و خزنــدگان اســت و هر ســال گردشــگران زیادی بــرای دیدن ایــن جاذبههــای طبیعــى به این اســتان ســفر مىکننــد. تاالبهــا، بومســازان بىنظیــر طبیعــت هســتند کــه از لحاظ ویژگىهای بومشناختى منحصر به فرد بــوده و بخوبــى از ســایر بومســازان دیگر قابل تفکیک اســت. در میان بومســازان طبیعــى، ارزش و اهمیت تاالبها دیرتر از بومسازان دیگر درک شده و کمتر مورد بررســى قرار گرفته است، متأسفانه هنوز آثــاری از ایــن تصور کــه تاالبها نقاط بد و کثیفى هســتند و باید خشــکانده شوند تا عالوه بر مصارف کشــاورزی و زراعى از شــر آنها نیز خالص شــویم، وجــود دارد. بــا توجــه بــه ارزش و خدمــات تاالبهــا از جملــه حــذف تنــوع زیســتى و ذخایــر ژنتیکى، تأمین محیطهای بکر و جذاب بــرای طبیعتگــردی، تأمیــن علوفــه برای دامها، کنترل ســیالبها و رسوبات رودخانــهای، تلطیف هوا و تنظیم اقلیم محلى،تأمینگیاهاندارویىونقشآنها در چرخه کربــن مىتوان گفت که حدود یکششمارزشخدماتىطبیعتگردی در دنیــا را تاالبهــا بــه وجــود مىآورند، بنابرایــن حفــظ تاالبهــا و جلوگیــری از نابودی آنها از وظایف همگان است. ■ 01تاالبطبیعیوکوهستانی
«محســن حبیبــى» معــاون فنــى حفاظــت محیــط زیســت چهارمحالوبختیــاری در گفتوگــو بــا «ایران» با اشاره به اینکه ٧ تاالب طبیعى و ٣ تــاالب کوهســتانى در اســتان وجــود دارد، افزود: چغاخور، گندمان، علىآباد و ســولگان از مهمتریــن تاالبهــای طبیعى و قــزلگل، چاله خشــک و چاله تــر از تاالبهــای کوچک کوهســتانى این استان به شمار مىرود. تاالب بینالمللى چغاخــور، 2هزار و ٠٠٥ هکتار مســاحت دارد کــه یکهــزار و ٠٠٥ هکتــار آن را دریاچهتشکیلمىدهد.
حبیبــى ادامــه داد: تــاالب گندمــان دومینتاالبمهمچهارمحالوبختیاری اســت کــه در ســال ٨٨ بهدلیــل تــداوم خشکســالى و رعایت نشدن حقابه دچار آتشسوزی سطحى و زیرسطحى بزرگى شــد و حــدود یــک مــاه تــوان مدیریتى و اجرایى ادارات مرتبط و نهادهای مردمى را برای مهار خود مشغول کرد. پس از این حادثه اداره کل حفاظت محیط زیســت استان به فکر احیای تاالب گندمان افتاد و در 4 سال گذشته با انجام عملیات احیا و ایجاد بندخاکى بســیار کوچک به طول یــک هــزارو ٠٠٧ متــر در خروجــى تاالب توانســت این تاالب را احیا کند و امســال شــاهد جاری شدن آب در تاالب گندمان هستیم. ■ علتآتشسوزیتاالبگندمان
معاون فنى حفاظت محیط زیســت چهارمحــال و بختیــاری در خصــوص علت آتشسوزی اخیر در تاالب گندمان و میــزان خســارت وارده بــه ایــن تاالب، گفــت: دلیــل آتشســوزی مشــخص نیســت وعلــت آن از ســوی مأمــوران
یگان حفاظت محیط زیســت استان در دســت بررســى اســت. با توجه بــه اینکه آتشســوزی روی نیزارهــای ســطحى بــوده مىتــوان گفت که خســارت عمده و مهمى به اکوسیســتم تاالب وارد نشده اســت. این تاالب قبــل از احیا به صورت مکــرر آتــش مىگرفــت، ولــى از زمــان احیــای آن، نخســتین بار اســت که دچار آتشسوزی شده است.
حبیبى افزود: خشــکى هوا و نرسیدن رطوبــت بــه زمیــن و تاالبهــا از جملــه عواملــى اســت کــه باعــث مىشــود رســوبات و بقــای گیاهى کــف تاالبها با کوچکتریــن درجه حــرارت دمــای هوا واکنش نشان داده و دچار حریق شود. ■ راهکارهاییبرایحفظتاالبها
وی در خصــوص الگویــى کــه بــرای احیــای تــاالب گندمــان اســتفاده شــده، گفــت: اداره کل حفاظــت محیــط
زیســت اســتان در گام اول اقــدام بــه فرهنگســازی و برگــزاری کالسهــای آموزشــى در خصــوص اهمیت تاالبها برای ســاکنان شهرســتان گندمــان کرد، پــس از آن کشــاورزان ایــن منطقــه بــا پــى بردن بــه نقــش و اهمیــت تاالبها باقیمانــده حقابــه زمینهای کشــاورزی خــود را برای تأمین بخشــى از آب تاالب ســرازیر کردند، اســتفاده از الگوی کشت مناسب در اطراف تاالب، استفاده بهینه از آب در حوضــه آبریز تاالب با اســتفاده از شــیوههای نویــن آبیــاری و جلوگیــری از هــر گونــه شــکار صیــد توســط جامعه محلــى از دیگــر اقداماتــى بود کــه برای احیای تاالب گندمان انجام شــد. احیای تــاالب گندمان نخســتین تجربــه موفق ســازمان محیط زیست کشــور در احیای تاالبهاســت که در این مسیر با فرهنگ ســازیهای انجام شــده، کمــک جوامع
محلــى و مــردم بســیار راهگشــا بــوده و این الگو مىتواند برای ســایر تاالبهای بحرانى مورد اســتفاده قرار گیرد.حبیبى افزود: طرح جامع مدیریت زیســت بوم تاالب چغاخور نیز با هدف سهیم بودن مــردم در حفــظ تاالبهــا و جلوگیری از نابودی آنها با همــکاری مردم، اعضای شورای شــهر و دهیاران تدوین شده و در مرحله اجراست. با احیای تاالب گندمان پرندگانمهاجرنظیرغاز«پیشانىسفید کوچک» و ســایر گونههــای با اهمیت به اینتاالببازگشتند. ■ شناسایی141گونهگیاهی درتاالبهایچهارمحالوبختیاری
حبیبــى در پاســخ بــه ایــن ســؤال که چنــد گونــه گیاهــى در تاالبهای اســتان وجــود دارد، گفت: براســاس مطالعهای که در ســالهای ٥٩ و 6٩ توســط اداره کل حفاظت محیط زیست با همکاری مرکز
تحقیقــات منابــع طبیعــى و کشــاورزی اســتان انجــام شــده، ١4١ گونــه گیاهى از ٧٣ تیــره و ٠٠١ جنــس در تاالبهــای چهارمحــال و بختیــاری شناســایى و مستندسازی شده که 4٧ گونه گیاهى آن از مهمترین آنها به شمار مىرود.
وی در خصــوص تعــداد گونههــای پرندگان، آبزیــان، خزنــدگان و حیوانات نیــز افــزود: 2٧ گونــه پرنــده از ١4 تیره در تاالبهــای اســتان شناســایى شــده کــه براساس سرشماریهای انجام شده و با توجه به مهاجــرت پرندگان از اوایل آبان تا اواسط اردیبهشت ماه بیش از ٠٠١هزار قطعــه پرنــده از خانــواده لکلکهــا، کشــیمها، بــاکالن، مرغابىســانان، فالمینگو،شکاریها،حواصیل،کاکایىها، اردک مرمــری ...و در آبــزی و کنــار آبزی تاالبهای چهارمحال و بختیاری زیست مىکنند.