ضرورت تشکیلاتاق فکر برای جشنواره
کیوان ساکت نوازنده ســـاز تار و یکی از منتقدان جشنواره سی و سوم موسیقی فجر می گوید: «هر جشـــنواره با حدود 7 یا 8 سال فعالیت و با یک برنامهریزی و مدیریـــت هدفمند میتوانـــد در دنیا شناخته شـــود. اما جشـــنواره موسیقی فجر با سی سال سابقه بهدالیل متعدد از جملـــه عملکرد نادرســـت بســـیاری از متولیـــان بویژه در این دو ســـه ســـال اخیر، از سوی جامعه جهانی موسیقی نتوانست بهعنوان یک جشنواره بزرگ معرفـــی شـــود و هیـــچ جایگاهـــی در جشنوارههای معروف دنیا ندارد.»
او گفت: «جشـــنواره موســـیقی فجر تنهـــا اتفـــاق بزرگ موســـیقایی کشـــور در طول ســـال اســـت بنابراین جا دارد هر ســـال شـــاهد یـــک اتفاق هنـــری در جشـــنواره باشیم اما متأســـفانه نه تنها تاکنـــون اینگونـــه نبوده که هیـــچ اتفاق مثبتـــی هـــم درآن رخ نـــداده اســـت بهطوری کـــه عملکـــرد گردانندگان آن باعث کنارهگیـــری گروهی از هنرمندان سرشناس شده است.» نیســـت. از دیـــد این موســـیقیدان نکته دیگـــری که انتقـــاد بـــر آن وارد اســـت حضور مستمر و گســـترده ارکستر ملی ایـــران و ارکسترســـمفونیک تهـــران بـــا خوانندههایی اســـت که مشـــتری ثابت جشنواره و ارگانهای دولتی و مناسبتی هستند بدون آنکه کار جدید یا اتفاقات موســـیقایی جدیدی رخ بدهد. تمامی ایـــن مســـائل باعـــث نارضایتـــی اهل موســـیقی و کســـانی شده اســـت که در عرصـــه موســـیقی فعالیـــت میکنند و تأثیرگذار هستند.
ایـــن نوازنده ســـه تار تصریـــح کرد: جشـــنواره موســـیقی فجر چه به لحاظ کیفیت آثـــار هنری و چه بـــه لحاظ دور شدن از هدفی که برای آن تعریف شده سال به سال سیر نزولی طی کرده است شـــاید دلیل این اتفاقات این باشـــد که جشنواره موســـیقی فجر پس از گذشت ســـی ســـال هنوز آیین نامه مشـــخصی نـــدارد و بهصـــورت محفلـــی اداره میشود. حتی در نامهای که خطاب به معاون هنری وزارت ارشـــاد نوشته شد موسیقی است. او در ادامه افزود: دیگر ُحسن برپایی جشـــنواره موسیقی فجر عالوه بر اجراهـــای گروهی، گردهمایی بزرگ موزیسینهای شهرهای مختلف ایران و تهران و آشـــنا شـــدن با ســـبک یکدیگـــر اســـت کـــه ایـــن امـــر موجب پیشرفت موسیقی است.
این آهنگســـاز نبود یک برنامهریزی اصولی برای گروههای شرکتکننده در جشـــنواره را از نقاط ضعـــف آن عنوان کرد و گفـــت: ما نباید هدفمـــان را تنها برگزاری جشـــنواره بدانیم بلکه با یک برنامهریزی مـــدون و اصولی با حضور گروههـــای مختلـــف درکنـــار یکدیگـــر و پیشـــرفتی کـــه در موســـیقی حاصل میشود میتوانیم سطح کیفی گروهها و موسیقی را نســـبت به سالهای بعد افزایش دهیم. ناگفته نماند الزمه این امر بودجه بسیارباالیی است که باید در اختیار برگزارکنندگان قرار بگیرد بویژه در بخـــش رقابـــت؛ به این ســـبب که با اهدای یک جایزه بـــا ارزش و قدردانی از یـــک گـــروه که بـــه لحـــاظ حرفهای، اســـتقبالی از ســـوی هنرمنـــدان بویـــژه هنرمندان موسیقی سنتی بوده یا آنکه با ریزش هنرمند مواجه شـــدیم، پاسخ داد: بـــه عقیده من یـــک مقدار ریزش وجـــود داشـــته شـــاید به ایـــن علت که جشنواره موسیقی فجر جذابیتی برای هنرمندان نـــدارد. او یکی از دالیل نبود جذابیت جشـــنواره را بعد سیاســـی آن عنوان کرد و افزود: جشـــنواره باید یک جشنواره هنری باشد وسیاستگذاری آن باید صرفا بر مبنای موازین هنر صورت گیرد نـــه آنکه بهانه آن مناســـبتهای مختلفـــی چـــون بزرگداشـــت انقالب اســـالمی باشـــد. البته باید برای چنین مناســـبتهای بـــزرگ چـــون پیـــروزی انقـــالب اســـالمی جشـــنوارههایی بهصورت مجزا و پرشـــکوهتر برپا شـــود اما جشنواره موســـیقی فجر صرفاً باید در مورد موســـیقی و پیشرفت موسیقی برگزار شود. این نوازنده در مورد جایگاه هنری جشنواره موســـیقی فجر در دنیا بیان کرد: متأسفانه با بودجه محدودی کـــه در اختیارمتولیـــان جشـــنواره قرار
اما حمیدرضا نوربخش مدیر ســـی و ســـومین جشنواره موســـیقی فجر در پاسخ به این سؤال که چرا این جشنواره طی بیش از سه دهه برگزاری نتوانسته بهعنوان یک جشـــنواره بـــزرگ در دنیا معرفـــی شـــود و دارای اهمیت هنری باشد گفت: ماهم این موضوع را قبول داریـــم و میدانیـــم طـــی ســـی دوره از برگزاری این جشـــنواره آنطور که باید و شـــاید نتوانســـتهایم در دنیـــا مطرح شـــویم به ایـــن دلیل کـــه در این مدت ســـاز و کار مشخص و هدفمندی وجود نداشـــته بنابراین در این راستا تصمیم گرفتیم با دعوت از گروههای شـــاخص در عرصه بینالملل به ســـمت جایگاه هنری موســـیقی فجـــر در دنیا حرکت کنیـــم و در همیـــن ســـه دوره بیـــش از 20 گروه و چهره شـــاخص بینالمللی در جشـــنواره شـــرکت کردهانـــد. ایـــن امرسبب شد بســـیاری از جشنوارههای بزرگ موسیقی دنیا و مراکز بینالمللی موســـیقی نـــگاه متفاوتی به جشـــنواره موسیقی فجر داشته باشند. نوربخـــش در این مورد میگوید: «وقتی جشنوارهها به شکل جشنوارهای برگزار شود و از نگاه جشنی بودن فاصله بگیرد طبیعتـــاً قـــوت بیشـــتری پیـــدا میکند. جشنواره موســـیقی فجر طی دورههای گذشـــته بین نگاه جشـــن و جشنوارهای ســـرگردان بوده و طبیعی است که طی این سالها حضور مخاطبان آن کم رنگ و کم رنگتر شـــود و اگر در سالهایی هم پررونقتر ظاهر شـــده به این دلیل بوده که طی سالها اتفاقات هنری در عرصه موســـیقی انجام نمیگرفتـــه و مردم به ناچار به جشنوارهها روی میآوردند اما بعدها که بازار کنســـرتهای موســـیقی رونـــق گرفـــت و پرتعـــداد برگـــزار شـــد طبیعتاً باید جشنوارههای موسیقی فجر بـــه نســـبت اجراهایی که در طول ســـال برگزار میشد با یک ساز و کار مشخص حرکت کند تا بتواند در قالب جشـــنواره موســـیقی فجر روی صحنه برود در غیر این صورت هرکســـی میتواند کنســـرت مـــورد عالقـــهاش را طی ســـال انتخاب کنـــد و ببینـــد.» او تأکید کرد: جشـــنواره ایران دچار چالش مخاطب شده است که خوشایند نیست و همین امر باعث شده موسیقی پاپ نسبت به موسیقی ایرانی و سنتی ما پیشی بگیرد.
او افـــزود: طـــی ســـه دوره ای کـــه مدیریـــت جشـــنواره موســـیقی فجر را برعهده داشـــتهام تنها شـــاید دو یا سه گروه دراین بخش حضور نداشـــتهاند و دیگر گروههای موســـیقی سنتی در هر سه دوره یا بهعنوان داور جشنواره یا در بخش جایزه یا در اجرای برنامه شرکت کردهاند. انتخاب ما در بخش موسیقی سنتی گروههای حرفهای و فعال است.
نوربخـــش دربـــاره هزینههـــای جشـــنواره نیـــز بیـــان کـــرد: بودجـــهای کـــه دولـــت بـــه جشـــنواره موســـیقی فجـــر اختصـــاص میدهند یک ســـوم هزینههای جشـــنواره است و مابقی آن از طریق اجرای کنســـرتهای جشنواره تأمین می شود بنابراین طبیعی است باید هنرمندی شـــرکت داشته باشد که بتواند هزینههـــای جشـــنواره را تأمین کند. ولی در بخش موســـیقی نواحی و شـــد دو ســـانس در جشـــنواره بـــه آنها اختصاص پیدا کند.
اما رئیس ســـی و ســـومین جشنواره موســـیقی فجـــر در پاســـخ بـــه ســـؤال منتقـــدان به عملکرد جشـــنواره گفت: تمامی هنرمندان شـــاخص و برجسته موســـیقی کشـــور مـــا در بخشهـــای مختلف جشنواره موسیقی فجر حضور دارنـــد و تاکنون مشـــکلی در این زمینه نداشتهایم.
مدیرعامل خانه موســـیقی در مورد آیین نامه جشـــنواره موســـیقی فجر که مورد انتقاد برخی از فعاالن موســـیقی بـــود گفـــت: مگـــر میشـــود جشـــنواره موســـیقی فجر بدون آیین نامه برگزار شود! این جشنواره آیین نامه مشخص و مدونـــی دارد که بزودی اعالم خواهد شد منتهی مطلب آیین نامه جشنواره بایـــد به تأییـــد وزیرمحتـــرم فرهنگ و ارشـــاد اســـالمی برســـد. نوربخـــش در مورد بخش موســـیقی بانوان و شرکت نکردن گروههای مطرح و شناخته شده نیز بیان کرد: متأســـفانه در این بخش
خوشـــبختانه جشنواره موسیقی فجر در بخش موســـیقی بینالملل حضور چشمگیری دارد بویژه در جدول ســـی و ســـوم که هنرمندان بســـیار شـــاخصی در بخش بینالملل شـــرکت کردهاند منتهای مطلب باید تبلیغات وســـیعی در این باره انجام گیرد تا شاهد صندلیهای خالی نباشـــیم. نکته دیگر پارادوکسی اســـت که در جشنواره موسیقی فجر وجود دارد و شـــاید سیاست مسئوالن برگزارکننده اســـت و آن حضور پرتعداد گروههای موسیقی پاپ است اگرچه شاید این مســـأله به خاطر هزینههای جشنواره است اما یک اشکال عمده و بزرگ دراین مسأله است و آن مظلوم واقع شدن موسیقی ایرانی است. حضور این گروهها نباید به گونهای باشـــد که برموســـیقی ایرانی غالب شوند که معموالً هم غالب شـــدهاند. موســـیقی سنتی و ایرانی یک موســـیقی خاص و با اصالت است اما آنچه که سال به سال در جدول جشنواره موسیقی فجر حضور پررنگ تری دارد موسیقی پاپ است. نکته دیگر جایگاه هنری موسیقی ایران درعرصه بینالملل است که صادقانه باید بگویم ما نتوانســـتیم بیش از ســـه دهه از برگزاری جشنواره موسیقی فجر در سطح جهانی مطرح شـــویم. شاید علت آن این باشد که بهصورت مداوم با کشورهای خارجی تعامل نداشـــتهایم. دیگر نکته این اســـت که جشـــنواره موســـیقی فجر اتاق فکر ندارد و متأســـفانه بهصورت مجرد درحال حرکت است در صورتی که باید از نظرات و تجربیات استادان موسیقی بهره ببرند.همچنین مسئوالن باید برای بخش فرهنگ و هنر به مانند دیگر بخشهای مهم کشـــور یارانه اختصاص دهند که متأسفانه انجام نمیگیرد. با این تفاســـیر باید بگویم مشکل موسیقی تنها به مســـئوالن فرهنگی مرتبط نمیشود، رسانه ملی ما یک شـــبکه اختصاصی برای تمامی هنرها ندارد درحالی که بخشهای مختلف اجتماعی، زندگی، ورزشی ...و آیتم یا شبکه مختص به خود دارند این امر باعث میشود نسل امروز کمتر با موسیقی و سازهای ایرانی آشنا باشند. هنرجویان ما کمانچه و سه تار را نمیشناســـند اما با ویولن، گیتار و پیانو بخوبی آشنا هستند و تعداد متقاضیان آن هم بیشتراست. بنابراین باید برای فرهنگ این مملکت چاره اندیشی کنیم.