پیششرطهای مهار آلودگی هوا
ایــن روزهــا داســتان پاییــز و زمســتان و پایــداری هــوا و وارونگی دما و آلودگی هوا با شهر تهران و کالنشهرهای ایــران درهــم آمیختــه شــده اســت. از آنجایــی کــه تحصیالتام فنی اســت این بار قصد ندارم به مسائل فنی همچون اصالح کیفیت ســوخت، توسعه حمل و نقل عمومی، ارتقای استاندارد خودروها، معاینه فنی، از رده خارج کردن خودروهای فرسوده و غیره بپردازم! فقــط میخواهم به یک نکته اساســی اشــاره کنم و آن هــم «کارآمــدی دولــت» بویــژه در «مدیریــت کیفیت هــوا» اســت. از آنجایــی کــه حــل معضل آلودگــی هوا یک اقدام بین دســتگاهی اســت و هم دولت و شهرداری و هم مجلس و پلیس راهنمایی و رانندگی در آن دخیل هستند، عملکرد دولت در این حوزه، شاخص مهمی در کارآمدی آن محســوب میشــود لذا باید به همان اندازه که به دولت کمک میکنیم، مطالبه گر هم باشیم و در عین طرح انتظاراتمان دولت را هم بازخواست کنیم تا کارایی و عملکردش را در این حوزه ارتقا دهد.
در بحــث آلودگــی هــوا اتفاقــاً هیچ مافیــا و قــدرت خاصی وجود نــدارد که جلــوی اقدامــات را بگیرد. بلکه مشــکل اصلی ضعــف اراده و اعتقــاد به حل جدی و اساســی مشــکل اســت! تجربه نگارنده ثابت کرده هر وقت با مدارک و مســتندات قــوی جلــو رفتهایــم موفــق شــده و هــر وقــت بــا شــک و تردید و مســتندات ضعیف خواســتیم اقدامی را انجام دهیم شکســت خوردیم. نکته مهــم دیگر، مســأله عدم تمرکز بــر اقدامات اســت که باید ســازمان حفاظت محیط زیســت بهعنوان بازیگر اصلی بهخود باوری بیشــتری برســد و از حالت واکنشــی و جبههگیری به یک سیاســتگذار کالن تبدیل شــود و عالوه بر مسائل روز، آیندهنگری مناسبی نیز در این حوزه داشته باشد.
مدیریت آلودگی هوا در کشــور مســتقل از شــرایط اقتصادی دولت اســت و میتــوان بهصــورت خودگردان آن را مدیریت کرد بدون آنکه فشــار اقتصادی بــه بودجــه عمومــی دولت وارد شــود. تنها بایــد در این حوزه خــوب فکر کرد، نقطــه نظــرات همــه ذینفعــان در نظر گرفته شــود و از نظــرات متخصصان و دانشــگاهیان هم بهــره گرفت و در عین حال اشــتباهات را پذیرفت و درصدد اصــالح آنهــا بر آمد. بهطور مثــال در بحث خودروهای فرســوده مدتها دولت بهدنبــال تأمیــن منابع مالــی بود امــا از زمانی کــه واردات خودرو منــوط به از رده خارج شــدن خودروهای فرســوده شد این اقدام بدون دخالت دولت و بار مالی، بهصورت خودکار در حال انجام است و ادامه یافت.
از اینرو بهنظر میرسد میتوان با تفکر بیشتر و بهکارگیری متخصصان در حوزههای اقتصادی و مدیریت، طرحهای کاهش آلودگی هوا را با کارایی بیشتر و حداقل بار مالی در کشور به انجام رساند. اینکه منتظر باشیم تا دولت پولی را تهیه و برای کاهش آلودگی هوا هزینه کند، روشــی ناپایدار و شــکننده اســت. بایــد هر گونــه اقدامات کاهش آلودگی هــوا به لحاظ مالی خودگردان باشــد و بــا تغییر دولتها نیــز خللی در اجرای ایــن برنامهها ایجاد نشــده و همچنان پایدار باقی بماند. اما در بحث مدیریت شــهری عمالً ســازمان محیطزیســت نقشــی در تصمیمات ندارد. لذا بهتر است تا ســازمان حفاظت محیطزیست در مقوله مدیریت شــهری که به عهده شهرداریهاســت بهصورت جدی تری ورود کــرده و در بحثهــای مربــوط بــه کاربری اراضــی، ترافیک و ســایر موارد مرتبط با آلودگی هوا نقش مؤثرتری از آنچه که تاکنون داشته ایفا کند.