نیرویی که هرگز نباید فراموش شود
91بهمن در تقویم ما ایرانیان مصادف اســـت با روزی که یکی از بازوهای اصلی نیروهای مســـلح کشـــورعم ًا به صف انقابیون پیوست. 39 سال قبل در چنین روزی در حالـــی که بخش بزرگی از ارتش در برابر ملت اســـلحه را یا زمین گذاشـــته یا به صف مبارزان پیوســـته بود، پیمان افسران و درجه داران و همافران نیروی هوایی با امام(ره) به مانند ضربـــهای تمام کننده، تـــوان مقاومت دولت بختیـــار را درهم شکســـت. واقعیت این بود که ارتش ایران هرگز به مانند سایر ارتش های جهان سومی در درگیری بین مردم و رژیم مســـتقر (نظیر اتفاقات امریکای التین یا اروپای شرقی)، رو در روی مردم نایســـتاد. این اتفاق سرعت ســـقوط رژیم را افزایش داد و روحیه شاه را بیش از پیش شکست.
■ اسباب قوام یک کشور
ایران پـــس از انقالب، تحـــت تأثیر درگیریهای مســـلحانه تجزیه طلبان و فشـــارهای قـــدرت هـــای خارجی در ســـال 58 و نیمه اول ســـال 59 شانس چندانی بـــرای یکپارچگی جغرافیایی نداشت و اگر نبود روحیه عالی نیروهای انقالبـــی و قدرت شـــگرف ارتش، باید اذعـــان کرد که کشـــور و انقـــالب هر دو از دســـت میرفتند.در این بین نیروی هوایی ارتش نقشـــی ویژه داشـــت.این نیـــرو، جوان، پـــر انگیـــزه، تخصصی و پرتحرک بود و بالفاصله انقالبیون پی بردند چه انـــدازه میتواند در خاموش کـــردن آتش فتنـــهًگران موفق باشـــد. نیروی هوایی صرفا واحدی تشریفاتی نبود بلکـــه یگانی با دهها هـــزار نیروی تحصیلکرده، جنگنده و وطن دوســـت بود که میتوانست چشـــم بیدار کشور باشد.
پـــس از بحـــران در غرب و شـــمال غـــرب کشـــور بویـــژه پـــاوه، از اوایـــل ســـال 1358 نیروهـــای انقالبـــی پـــی بـــه توانمنـــدی هواگردهـــای ارتش در یـــک نبـــرد کوهســـتانی بردنـــد. پایگاه شـــکاری همدان (شـــهید نوژه) ظرف مـــدت کوتاهی با ترتیـــب دادن صدها ســـورتی پـــرواز رزمـــی و پشـــتیبانی، با کمـــک بالگردهـــای نیـــروی هوایـــی و هوانیروز (نیـــروی زمینی) جنبشهای تجزیهطلبانـــه را بـــا کابوســـی بیانتها مواجـــه کردند. نیـــروی هوایـــی خیلی زود بـــا آغاز جنگ از ســـوی عـــراق نیز، درعملیاتـــی از پیـــش طراحـــی شـــده بـــا عنـــوان البـــرز، پایگاههـــای هوایی، پاالیشـــگاهها، نیروگاههـــا، بنـــادر، ســـتونهای زرهـــی، ســـتادها، پلهـــا و خطوط لوله نفـــت دشـــمن را کامالً از رمق انداخـــت و صـــدام را از کردهاش پشـــیمان ســـاخت. این روند تا سالها بعـــد جریان داشـــت و ســـبب شـــد تا دشمن نتواند بهرهای از تجاوزش ببرد.
■ نیروی بدون جایگزین
برخی کارشناسان و مسئوالن گمان میکننـــد یـــک کشـــور میتوانـــد بدون یـــک نیـــروی هوایـــی قدرتمند(بویـــژه بخـــش هوایـــی آن) دوام بیاورد.آنهـــا معتقدند نیروی هوایی، یگانی پرهزینه و کمبـــازده اســـت و کشـــور میتواند با تکیه بر ســـایر نیروها و پدافند موشکی و توپخانـــه این خاک پهنـــاور را از گزند دشـــمنان حفظ کنـــد. آنهـــا تجربیات جنگ 8 ســـاله را از یاد بردهاند. نیروی هوایی، واحدی بدون جایگزین اســـت. مســـئوالن میتواننـــد بـــرای هر بخش دفاعی بودجه مکفی اختصاص دهند (که باید هم اختصاص دهند) اما هیچ
بخشی جای نیروی هوایی را نمیتواند بگیرد. چرا؟
-1 تنهـــا اســـکادرانهای رهگیـــر هســـتند کـــه میتواننـــد از کشـــوری بـــا وســـعت حـــدود 1.7 میلیـــون کیلومتر مربعـــی ایـــران بـــا 0082کیلومتـــر مرز آبی مراقبت کنند.ایران امروز کشـــوری «انرژی محور» اســـت که برای مراقبت از صنایع مذکور نه از لب مرزها که باید از ورای مرزهـــای خود، هـــر تهدیدی را در نطفه خفه کند. بـــه طور مثال دفاع از خارک و عســـلویه در نزدیکی استان بوشـــهر یا منطقه ارزشمند بندرعباس در اســـتان هرمـــزگان نبایـــد از اطـــراف ایـــن مناطق انجام شـــود بلکـــه باید از 003کیلومترجلوتر آغاز شود!
در جنـــگ 8 ســـاله، اف 41هـــا و ســـایر جنگندهها، ســـتونهای طوالنی نفتکشها را مراقبـــت کرده یا بارها راه نفوذ شکاریهای دشـــمن را به سمت شـــهرهای بـــزرگ و صنایع بســـتند.در حقیقـــت حـــدود 30 اف 14 (معمـــوالً روزی 6 تـــا 7 جنگنده) به تنهایی مانع نفوذ 500 هواپیمای دشمن میشدند و اگر هم هر چند روز یکبار هواپیماهای دشـــمن یک نفـــوذ موفـــق بـــه داخل خاک ایران داشتند، یک یا دو جنگنده ارزشمند خود را نیز از دست میدادند. همســـایگان ایـــران در ســـالهای اخیر بشـــدت روی «بخش تهاجـــم هوایی» خود سرمایهگذاری کردهاند و اگر روزی به خیـــال ناپـــاک حمله به این کشـــور بـــزرگ بیفتند قصـــد خود را بـــا تجاوز هوایی آغاز میکنند.مانند اتفاقی که در شـــهریور 95رخ داد. در چنین مواقعی این هواپیماهـــای رهگیر نظیـــر اف 14 و میـــگ 29 ایران هســـتند که میتوانند حمالت دشـــمن را ناکام بگذارند.البته بایـــد اذعـــان کرد کـــه دشـــمنان ایران در ایـــن ســـالها خود را تجهیـــز کرده و باید ایران نیز بـــا جنگندههای رهگیر و ضربتی جدیدتری خـــود را مجهز کند. (نظیر سوخو03یا سوخو53)
اف51های جدید(مدل ای) اف61های جدید، یوروفایتر، اف 18 و تایفون همگی جنگنـــده بمـــب افکنهـــای ضربتـــی و خطرناکیهستندکههمسایگانماازآنها اســـتفاده میکننـــد و میتواننـــد ترکیبی متنوعازهمهنوعبمبوموشکراحمل کرده و تا0051کیلومتر دورتر از پایگاه مبدأ اقدامبهتککنند.
-2 معموالً نخســـتین و سریع ترین پاســـخ نظامـــی را یک کشـــور میتواند بـــه دو روش موشـــکی و هوایـــی دهد. خوشـــبختانه ایـــران یکـــی از قویتریـــن نیروهـــای موشـــکی جهـــان را دارد و میتواند موشـــکهای خود را به مانند نیزهای بلند بر ســـینه حریف (متجاوز) در هر کشـــور منطقه فرود آورد.اما این یـــگان راهبـــردی در کنـــار خـــود نیاز به بـــازوی دیگری دارد.به طـــور مثال این گردانهـــای هوایی هســـتند کـــه با مثالً 300 فرونـــد جنگنده آماده و مســـلح، می تواند روزی نت1000 بمب و موشک بر ســـر دشـــمن فرود آورده و هر ضربه آنهـــا را اعـــم از اقتصـــادی و نظامی به فراخور حال پاســـخ دهنـــد. هفتههای اول جنگ، مردانی نظیر شهید دوران، شهیداردستانی و شهید یاسینی صدها بار به عمـــق خاک عـــراق حمله کرده و نقطه ســـالمی برای اقتصـــاد و ارتش دشمن باقی نگذاشتند.
یک خلبان خـــوب و یک هواپیمای آمـــاده از نظر فنـــی، میتوانـــد صدها بـــار در طـــول جنگ بـــر باند نشســـته، لود(بارگیری رزمی) شـــود و نقطهای از خاک دشـــمن را منهدم کرده و دوباره برای ســـاعتی دیگـــر با خلبانـــی دیگر آمـــاده شـــود.امکانی کـــه هیچ ســـالح دیگری ندارد.
-3 نیـــروی هوایـــی ایـــران در طول جنگ 8 ســـاله نشـــان داد که تنها یک واحـــد کـــم تعـــداد متشـــکل از چنـــد اســـکادران شـــکاری نیســـت، بلکـــه با در اختیـــار داشـــتن چنـــد تیـــپ هوایی هواپیمای ترابری، باری و سوخترسان بـــه تنهایـــی در آن ســـالها، از خطوط هوایی غیـــر نظامی کشـــورهای زیادی در آن ســـالها بزرگتر بود.ســـی 031ها، بوئینگ های 707 و و747 بالگردهای ایـــن نیرو، در ایـــام جنگ صدهـــا هزار ســـرباز و امکانـــات جنگـــی را جابهجـــا کـــرده و ســـرعت عمـــل شـــان موجب عکسالعمـــل بموقـــع نیروهـــای مسلح کشـــور شـــد.همچنین قویترین هواپیماهای جنگ الکترونیک، شنود و تحلیل ســـیگنال متعلق به همین نیرو بوده و هست.
-4 امـــروزه یگانهای پدافند زمینی کشور مدیریتی جدا یافتهاند و بهعنوان بـــازوی دیگر مدافعـــان کشـــور، انجام وظیفـــه میکننـــد. ایـــن نیـــرو در زمان جنگ، صدها هواپیمای دشـــمن را به زیـــر کشـــید و مناطقی نظیر خـــارک را مبدل به قتلـــگاه نیـــروی هوایی عراق کرد.ایـــن یـــگان اکنون بـــا اســـتفاده از ســـامانهها ی مـــدرن اس ،300 تـــورام یـــک، توپهـــای بـــا کالیبـــر مختلف و رادارهای خوب و دقیق تمامی اتفاقات هوایی کشور را رصد میکند.
■ هزینههاییکهسرمایهگذاریاست
هنگامـــی کـــه از نیمههـــای جنـــگ بـــه بعد ارتـــش عراق بـــا خریـــد انواع هواپیماهـــای جدید نظیر میـــراژ اف 1، میگ 25 و سوخو22حمالت به تهران، اصفهـــان، اراک، خـــارک و...را افزایش داد، ناگهان مسئوالن کشوری و لشکری متوجه شـــدند غفلت از توسعه نیروی هوایی تـــا چه اندازه میتواند خطرناک باشـــد. امـــا ســـالهای پایانـــی جنـــگ اوضاع از این هم بدتر شـــد.یک دسته میراژ عراقی با حرکـــت از پایگاه هوایی موصل در شمال عراق با گذر از ارومیه و استان آذربایجان شرقی، روی دریای خـــزر قرار گرفتـــه و با رســـاندن خود به نیروگاه نکا در ساری، یک واحد عظیم تولید انرژی برق کشو را از رده عملیاتی خارج میکردند یا هواپیماهای دشمن با گرفتن ارتفاع بســـیار پایین خود را به پاالیشگاه تهران رسانده، آن را بمباران کـــرده و بـــه ســـالمت بـــاز میگشـــتند. افســـران و درجه داران نیروی هوایی با تمام توان ســـعی میکردنـــد تا هزینه این حمالت برای دشمن افزایش یابد اما واقعیت این بود که نمیشـــد برای نیروی هوایی، هزینـــهای نکرد و انتظار یـــک «آســـمان امـــن» را هم داشـــت. صـــدام نیز ایـــن را بخوبـــی درک کرده برای مقابله با نیروهای مســـلح و اراده ایرانیان، راه اصلی، توسعه توان هوایی عراق است.
حـــزب بعث عراق با میـــدان دادن به افرادی نظیر ژنرال حمید شـــعبان، ایـــن فرصت را به نیـــروی هوایی عراق داد تا با جـــذب بهترین و باهوشترین نظامیان این کشـــور، نیروی مضمحل شـــده هوایـــی ایـــن کشـــور را دوبـــاره بازســـازی کند. نیروی هوایـــی ایران در دو ســـال اول جنـــگ بـــا بمبارانهـــای گســـترده و جنگهـــای هوایـــی، کمـــر ایـــن نیرو را شکســـته بود امـــا عراق به مدد کارشناســـان فرانســـوی و روسی و کمکهای اعراب خلیج فارس، ظرف 4 ســـال حدود 500 هواپیمای جدید به ناوگان خود اضافه کرد.
این در حالی بود کـــه نیروی هوایی ایـــران تحت تأثیر تحریـــم ها، طوالنی شـــدن جنـــگ و کـــم توجهـــی برخـــی مســـئوالن حتـــی در تأمیـــن قطعـــات مصرفی خود مشکل داشت!در نتیجه با وجود سختکوشی خلبانان و پرسنل فنـــی، بســـیاری از هواپیماهـــا قـــادر به اجـــرای مأموریـــت یا حداقل بخشـــی از مأموریت(بـــه اصطـــالح آمادگـــی مشروط)نبودند.
مثـــًال 3 اف 14 بایـــد از تهـــران، اصفهان و جنوب غرب کشـــور مراقبت میکردنـــد و دو یـــا 3 اف 14 از گســـتره وســـیع خلیج فارس.البتـــه باید اذعان کرد، کاهـــش بودجههای بخش هوایی حرکتـــی عمـــدی نبـــود بلکـــه بهدلیل کمبودهـــای مالـــی، مســـئوالن اولویت را بـــه بخشهـــای زمینـــی میدادنـــد. اســـتدالل آنها هم این بود کـــه چرا به جای بودجه سنگین به یک هواپیمای 30 میلیون دالری (قیمت آن زمان اف و)14 موشک صدها هزار دالری آن، این رقم صرف خرید صدها دستگاه تانک، نفربر و سالح نیمه سنگین نشود؟
امـــا نبایـــد از یـــاد بـــرد یـــک رهگیر گرانقیمت میتواند بمـــب افکنهای دشـــمن را از ضربه به اهـــداف حیاتی بـــاز دارد. مثـــ ًال یـــک پاالیشـــگاه یـــک میلیـــارد دالری، یـــک نیـــروگاه 2هزار مگاواتی یا یک نفتکـــش 003هزارتنی همگی تنها و تنها با یک بمباران مؤثر از ســـرویسدهی بـــاز میماننـــد و تنها چیزی که میتواند مانع آنها شود یک جنگنده رهگیر است و الغیر!
در عملیاتهـــای زمینی نیز همین نکتـــه صـــادق اســـت.هنگامی کـــه در عملیات هـــای موفق شکســـت حصر آبـــادان، فتح المبین و بیت المقدس، نیروهـــای زمینـــی از پشـــتیبانی هوایی خوب برخوردار بودند با کمترین تلفات به بیشترین اهداف دست مییافتند اما هنگامـــی که در ســـالهای آخر جنگ، رزمندگان با سختی و جانفشانی فراوان مواضـــع دشـــمن را فتـــح میکردنـــد این هواگردهای دشـــمن بودنـــد که با بمباران های گســـترده، دفاع از مناطق متقابل آنها شوند.
جالب و عبـــرت آموز نیز اینکه پس از انقـــالب تمام تالش امریـــکا و عراق (قبـــل از حمله بـــه ایران) ایـــن بود که ابتدا نیـــروی هوایی ایـــران را تضعیف کننـــد. امریکاییهـــا ابتـــدا در دوره حکومـــت کوتاه مـــدت شـــاپور بختیار قرار داد خرید 150 فروند اف 16 را لغو کردنـــد، ســـپس پس از انقالب ســـعی کردند با واســـطههایی اقـــدام به خرید اف 41های ایران کنند. از آنسو عوامل نفـــوذی امریـــکا و عـــراق و البتـــه ضد انقالبیون، با ترفندهایی غیرمستقیم، برخـــی انقالبیـــون و مســـئوالن را قانع کرده بودند که بیشتر افسران و خلبانان نیروی هوایی وابسته به غرب هستند!با این شگرد، صدها خلبان و افسر با سواد و وطن دوست یا از کشور خارج شده یا بازخرید شدند.
دشـــمن روند تضعیف ایـــن نیرو را ادامه داد و این روند به آنجا رســـید که در کودتـــای نقـــاب در تیـــر 95، عدهای خلبان فریب خورده، بدون آنکه مطلع باشـــند در زمین دشمن بازی کرده و با لو رفتن کودتا، اعدام شدند.این اتفاق تنها محدود به همان چند خلبان نشد و موجـــی از تصفیه در این نیـــرو به راه افتاد.کار به آنجا رســـید کـــه در روزهای قبل از حمله سراســـری عـــراق، تعداد خلبانان کشـــور از تعـــداد هواپیماهای موجود کمتر بود!
بـــه قـــول قدیمیهـــای نهاجـــا، اگر عراق یـــک ماه دیرتر حملـــه کرده بود دیگر خلبانی برای بلند کردن هواپیما نمیماند! بســـیاری از قهرمانان جنگ که بعدها شـــهید هم شـــدند، کســـانی بودنـــد کـــه در فاصلـــه ماه هـــای تیرتا شـــهریور 59 اخـــراج یا بازخرید شـــده بودند.
صـــدام تا قبـــل از حمله بـــه ایران، بارهـــا و بارهـــا از امریکاییهـــا آخرین وضعیت نیروی هوایی ایران را پرسیده و نگـــران بود که شـــاید اطالعاتی که به او میدهنـــد غلط باشـــد. منابع کنونی نشان میدهد که او تحت تأثیر گزارش اسرائیلیها گمان میکرد بخش بزرگی از اف 41های ایران از کشـــور خارج شده یا سایر هواپیماها تا 90 درصد زمینگیر هستند. گزارشهای دروغین مقامات امریکا نیز بـــه توهمات ایـــن دیکتاتور بخت برگشته کمک کرده بود.
امـــروز زمان زیـــادی از آن ســـالها نگذشـــته اســـت. ایـــران بایـــد بازهـــم خطر دشـــمنان خود را جـــدی بگیرد. آنهـــا ســـعی فـــراوان دارنـــد تـــا تـــوان ضربتی و بازدارندگـــی ایران را بگیرند. بـــازوان ضربتی ایران قدرت موشـــکی و قـــدرت هوایـــی اســـت. امـــروز الزم اســـت تا مســـئوالن کشـــوری و لشکری تـــوان هوایی ایران را نیـــز به مانند توان موشـــکیاش توســـعه دهنـــد. البتـــه افســـران و درجهداران نیروی هوایی با تکیه بر توان فنی خود ســـعی داشته و دارند تا به هر شکل ممکن، داشتههای خود را ســـرپا نگاه داشته و تا حد امکان حراست از آســـمانهای ایران را ادامه دهند اما چنان که گفته شد مراقبت از کشوری به وســـعت ایران با این اندازه دشمنان ریز و درشت به هواگردهای به روزتر و جوانتر نیـــاز دارد. رهگیرهایی که اجازه ندهند هیچ پرنده متخاصمی از 002مایلی به کشور نزدیک شود.
ارتش ایران هرگز به مانند سایر ارتشهای جهان سومی در درگیری بین مردم و رژیم مستقر رو در روی مردم نایستاد. این اتفاق سرعت سقوط رژیم را افزایش داد و روحیه شاه را بیش از پیش شکست