از «شعلهور» تا «مغزهای کوچک زنگزده»
طــی چنــد روزی کــه از جشنواره گذشــته و نسبت بــه فیلمهایــی کــه مــن دیدهام یک نکته همچنان بــه عقیــده مــن میتوانــد بهعنــــــوان اصلیتریــــــــن آســیب و خــأ ســینمای ایران محســوب شــود و آن کمافیالســابق، بحث ضعف فیلمنامه است. اکثر فیلمهــا در ایــن بخش، مشــکل اساســی دارند و در نهایــت همین مســأله باعث شــده فیلمهــا اصوالً، ضعیف، نامنســجم و ســهلانگار نسبت به ساختار فیلمنامهنویســی ســاخته شــوند. موضــوع دیگری کــه جــای تأمــل بســیار دارد، برخــورد بــا ســوژهها بــدون نگاهی پژوهشــگرانه و تحقیقی اســت که به فیلمهــا ضربــهای اساســی وارد کــرده است. با این همه فیلمهای «شعلهور» حمید نعمــتاهلل و «مغزهای کوچک زنــگزده» هومــن ســیدی دو اثــری بودنــد کــه میتــوان از آنهــا بهعنــوان فیلمهای موفق یاد کرد. اگر چه کسانی کــه فیلــم حمیــد نعمــتاهلل را دیدند اصــوالً نظــری کامــالً موافــق یــا کامــالً مخالف نســبت بــه این فیلــم دارند اما ایــن کارگــردان در تازهتریــن اثــرش در وهلــه اول در انتخــاب لوکیشــن بســیار هوشمندانه عمل کرده است. او در بستر فیلم خود به سیســتان و زابل ســفر کرده و پرسهزنیهای خود را بــرای فیلمش در ایــن مناطق انجــام داده و این لوکیشــن و شرایطش در بســتر کلی فیلم بخوبی در خدمت اثر درآمده است.
نعمــتاهلل در ایــن فیلــم از بخشــی از جامعــه کــه وضعیتــی محتــوم مانــده دارنــد و شــاید بتوان گفت سیاهیلشــکرهای جامعه محسوب میشوند ســخن گفته و با دگردیســی شــخصیت اصلی فیلم قدمقــدم پیــش مــیرود. از طرفی دیگــر فیلمنامه ســاختاری ســالم و درســت دارد و کارگــردان و فیلمنامه نویس پس از ســالها دوستی و همکاری نعمــتاهلل و هــادی مقدمدوســت توانســتهاند به یک مفاهمه متنی-ســینمایی برســند کــه در فیلم اثر خود را نشــان میدهــد. دیالوگها، مونولوگها در این فیلم درســت و بجا نوشــته شدهاند و تدوین نیز باعث شــده که همه اینها کنار یکدیگر یک بدن زنــده و درســت را در قالــب ســینما در معرض دید مخاطب قــرار دهد. البته جاذبههــای بصری فیلم نیــز قابــل اهمیت هســتند و در این بســترها حمید نعمــتاهلل موفــق بــوده پــا را از شخصینویســی و شخصیســازی فراتــر بگذارد و بــا مخاطب خود به درک مشــترکی برســد. البتــه شــاید میتوانســت با تدوینــی موجزتــر درجه ایــن ارتباط بــا مخاطب را ارتقای بیشــتری بدهد. در هر صورت، «شــعلهور» بــه زعــم مــن در کارنامــه حمیــد نعمــتاهلل اگــر نگوییم نقطه عطفی اســت؛ حداقل فیلمی اســت که باعث پسرفت او نشده است.
«مغزهــای کوچک زنگزده» هومن ســیدی نیز بهنظــر مــن فیلمــی درســت و قابــل دفاع اســت و ســیری تکاملی در کارنامه این کارگردان محســوب میشــود. ایــن فیلــم بــا فضاســازی و ضرباهنــگ مناســب در خدمــت روایــت موقعیــت بختکزده آدم هایی اســت که شاید بتوان گفت نماینده افراد هویت باخته جامعه هستند. فیلمساز برای ساخت ایــن فیلم، تنها به عکســبرداری از واقعیت بســنده نکــرده اســت و وارد ایــن جماعــت یــا بهتــر اســت بگوییم قبیله گمنام انسانی رفته است و شخصیتی که پلهپله خود را از این وضعیت بیرون میکشــد و قصد دارد به شأن و مقامی برسد که برای مخاطب نیز باور پذیر باشــد. شــاید این فیلم عالوه بر نکات مثبت ســینمایی، پیشــنهاد خوبی باشــد بــرای این بخــش و قشــر از جامعه که میتواننــد حتی در یک منطقه مهاجرنشین و نابســامان خود را باالبکشند و این باور را به دیگران نیز منتقل کنند.