اهداف دیپلماسی کشور <هفتاد و دو ملت>

در کتابهای جغرافیا، معموالً جنوب آسیا را به نام شــبه قاره میشناسند و شــبه قاره را که دربرگیرنده چندیــن کشــور اســت، اغلب با نــام هندوســتان به یــاد میآورند. کهن ســرزمین هند از دوران باســتان تاکنــون همواره یکی از مهمترین حوزههای تمدنی آسیا به شمار آمده است. از دیدگاه ژئوپلیتیکی، این سرزمین پیوند دهنده غرب و شرق آسیا به یکدیگر بوده و از این رو، فرمانروایی بر آن، همواره از ســوی قدرتهای بزرگ آسیایی و حتی اروپایی از اهمیت ویــژهای برخوردار بوده اســت. در ســالهای پس از اســتقال، دولتمردان هندی کوشــش نمودهاند که سیاســت خارجی آسیایی این کشور پهناور را در سه سطح هدایت کنند: الف) روابط همسایگی

هندوستان هشت همســایه دارد (چین، پاکستان، مالدیو، نپال، سریانکا، بوتــان، بنــگادش و برمــه). از میان این همســایگان، با چین رقابتی سیاســی و اقتصــادی و با پاکســتان دشــمنی دیرینه دارد. دیگر همســایگان امــا هند را بهعنوان برادر بزرگتر پذیرفته و کمابیش با این کشور از در دوستی درآمدهاند. تراز بازرگانی بســیار مثبت هند با این کشــورها، نشــان دهنده میزان وابستگی آنها به این کشــور قدرتمند اســت. با این همه، باید توجه داشــت که چین نیز ســال هاســت که مهمترین طرف بازرگانی هند در جهان به شمار میرود. در سال 201۶ میزان صادرات کاالهای چینی به هندوستان 17 درصد کل واردات هند را تشــکیل میداده اســت و این در حالی است که میزان صادرات هند به چین در همین دوران، تنها ســه و نیم درصد کل صادرات هند به جهان بوده است. ب) روابط منطقه ای

هندوســتان دو منطقــه اصلــی در آســیا را مناطــق هــدف بــرای همــکاری تعریف کرده است؛ نخست منطقه جنوب شرق آسیاست. از هنگامی که هند الگــوی اقتصــاد آزاد را از اوایل دهــه 0۹۹1 دنبال کرده، همکاری با کشــورهای رو به توســعه آســیایی از جمله اولویتهای این کشــور بوده است. هندوستان امروزه شــریک اســتراتژیک «آسه آن» به شــمار میرود و امسال در روز جشن جمهــوری، دهلــی میزبــان 10 رهبــر کشــورهای عضــو «آســه آن» بهعنــوان میهمانان ویژه این جشــنها بوده است. از ســوی دیگر، مفهومی که به تازگی در قالب همکاریهای «هندوپاســیفیک» در حال رواج یافتن میان کشورهای آســیایی است و از سوی غرب نیز ترغیب میشــود، خبر از شکلگیری رویکرد تــازهای در همکاریهای هند با کشــورهای جنوب شــرق آســیا بویــژه در حوزه مسائل امنیتی در منطقه اقیانوس آرام میدهد. این امر البته میتواند توازن قوای تازهای را میان قدرتهای آسیایی با هدف افزایش مهار چین شکل دهد و به رقابتهای تسلیحاتی دامن بزند.

منطقه دیگری که در ســالهای اخیر مورد توجه هند بوده، آســیای مرکزی است. کشورهای این حوزه بویژه افغانستان زمینه مناسبی را برای هند فراهم آوردهاند تا نقشــی فعالتر در عرصه بازی بزرگ ژئوپلیتیک این منطقه اجرا کند. آنچه هندیها را ترغیب میکند تا بازیگری فعال در این منطقه باشند، تاش برای کم رنگ ســاختن حضور پاکســتان و تغییر موازنه قدرت به ســود خود است. پ) روابط قاره ای

سیاســت خارجی هندوســتان هــم از نظر دامنــه و هم از نظر عمق بســیار گســترده و پیچیده اســت. ماه پیش دولت هند میزبان نخســتوزیر اســرائیل بود و هفته گذشــته نخستوزیر هند از فلســطین دیدن کرد. این هفته رئیس جمهوری ایران میهمان آقای مودی است تا ۵1 تفاهمنامه همکاری بویژه در حوزه ترابری و گســترش راهگذرهای بازرگانی را به امضا رســاند. و با این همه نبایــد از یاد برد کــه مهمترین صادرکنندگان نفت به هند در ســالهای اخیر، عربســتان و امارات بودهاند. گاز طبیعی مورد نیاز هند نیز از قطر و استرالیا به این کشور روانه میشود. بنابراین به نظر میرسد که هندیها توانستهاند میان دیپلماســی ترابری و دیپلماســی انرژی بخوبی تفکیک قائل شوند و از چیدن همه تخم مرغها در یک سبد بپرهیزند. پایان سخن

بــرای ســالهای پیاپی الگــوی اصلی سیاســت خارجی هندوســتان بر پایه عدم تعهد تعریف شــده اســت. اما آنچه که سیاســتمداران کارآزموده هندی از مفهوم عدم تعهد برداشــت میکردهاند، دســت کم با برداشــت ایرانی آن متفاوت اســت. بــرای هند، برپایــی «موازنه مثبت» و گســترش همکاریها با کشــورهای گوناگون در حوزههای متفاوت، اولویتی بوده است که همواره آن را در سیاست آسیایی خود دنبال کردهاند. از همین روست که هندوستان امروزه در عرصه روابط دیپلماتیک موفق ترین کشــور آســیا به شمار میرود و دهلی و دیگر شهرهای مهم هند در حال تبدیل شدن به پایتختهای گفتوگوهای میان مقامات سیاســی و اقتصادی از سراســر آســیا و دیگر گوشــه و کنار جهان هستند.