در موسیقی آوازی فقیر هستیم
«فراخوان آواز» به دنبال کشف و شناسایی استعدادهای جوان در عرصه موسیقی آوازی است
ندا سیجانی درمیــان هنرمندان و اســتادان موســیقی آوازی، شاید تعداد اندک شماری هستند کهدغدغهآوازوتأکیدبرآموزشموسیقی آوازی گذشتگان را داشته باشند. هنری که بــا بیتوجهــی و کــم اهمیتــی متولیانش درحــال نابــودی اســت و از بعــد انقــالب تا بــه امروز تنها با حضور تعداد انگشــت شــمار خواننــده در کشوقــوس روزگار پرتالطــم موســیقی در گذر اســت. مجید درخشــانی از جملــه هنرمندانــی اســت کــه برکالم وخواننده خــوب توجه ویژهای دارد، آهنگســازی که سالها فعالیتش در موسیقی با صدای خسرو آواز ایران پیوند خــورده و آلبــوم و اجراهای بســیاری را در کارنامه هنری خود در کنار استاد شجریان به ثبت رســانده اســت. این نوازنده تار بر این نظر است که تعداد اندک هنرمندان در عرصــه موســیقی آوازی حــق انتخاب آهنگســاز را کمتــر کرده اســت و برهمین اســاس طــی فراخوانــی از عالقهمنــدان موســیقی آوازی دعــوت بــه عمــل آورده تــا در یــک پروســه کوتاه صداهــای پنهان موســیقی را کشــف و به جامعــه معرفی کند. گفتوگوی کوتاه با مجید درخشانی در خصــوص ایــن فراخــوان و مشــکالت و معضــالت موســیقی آوازی را در ادامــه میخوانید.
■ هدفتانازفراخوانآوازچیست؟
در ایــن فراخــوان 15 نفــر درمرحلــه نخست انتخاب شده و در ادامه با همکاری «پن اســتودیو» بــرای هر کــدام از این افراد تک ترک ساخته میشــود که در نهایت 5 نفر بهعنــوان برگزیده به مرحله نهایی راه مییابنــد. دراین مرحله شــرکتکنندگان در تاالر وحدت به همراه گروه «خورشــید» اجــرای برنامه خواهند داشــت و این کارها بهصــورت یــک آلبــوم منتشــر میشــود و در نهایــت باید دید این خواننــدگان مورد حمایــت مــردم قــرار مــی گیرند یــا خیر، البته این شــرایط بــرای خانمها هم وجود دارد و میتوانند دربخش موسیقی بانوان فعالیتکنند.
■ اغلــب هنرمنــدان و اســتادان عرصــه موسیقی آوازی کمتر به بخش آموزشی آواز توجه دارند اما شــما در مقام یک آهنگســاز ■ و نوازنده موســیقی بــر این موضــوع تأکید بسیاری داشــتید، به نظر میرسد این انتظار بایدازخوانندگانباشدتاآهنگسازان؟
نکتــه نخســت ایــن اســت کــه تعــداد خوانندگان موســیقی آوازی بســیارمحدود اســت. دیگر اینکه فراخوان آواز پیشنهادی از ســوی پن اســتودیو بود، البتــه من حدود دو ســال پیش این موضــوع را مطرح کرده بودم اما نه به این شــکل مــدون. زمانی که این پیشــنهاد مطرح شــد بســیار اســتقبال کردم و میدانستم حتماً هنرمندان جوانی هستند که عرصهای برای معرفی و اجرای موسیقیندارند.
■ کشــف اســتعدادهای موســیقی آوازی را از کــم توجهــی اســتادان میدانیــد یــا ■ آموزشــگاههای موســیقی یا نبود عرصهای برایفعالیتجوانان؟
انتقاد من متوجه کالسهای آموزشــی اســت. آمــوزش آواز در برخی آموزشــگاهها بهصــورت گروهی برگزار میشــود. بنابراین آنطــور کــه بایــد و شــاید هنرجــو آمــوزش اصولــی آواز را نمیآمــوزد، یــا آنکه بهدلیل حجــم گســترده هنرجویــان، ایــرادات کار بخوبی برطرف نمیشــود؛ البته اگر هم این کالسهــا به صوت فردی برگزار شــود زمان کوتاهــی را بــرای هنرجــو در نظــر میگیرند و بــاز هم اتفــاق خاصــی رخ نمیدهــد. در گذشــته هنرجویــان موســیقی در محضــر استادان تمامی ظرایف و جزئیات موسیقی را بخوبی آموزش میدیدند و روزها و ماهها و حتی سالها در کنار استاد بودند اما امروزه با وجود تعداد زیاد آموزشگاههای موسیقی در بخــش آموزش فقیر هســتیم. به عنوان مثــال در مقایســه اوضاع امــروز خوانندگان موسیقینسبتبهدورانگلهانهتنهاتعداد هنرمندان موسیقی آوازی بسیار اندک شده بلکــه موســیقی آوازی هــم دیگر بــه مانند گذشتهقدرتمندنیست.البتهابرقدرتیچون ■ اســتاد شــجریان در موســیقی حضور دارند که اســطوره آواز هســتند اما به غیر از اســتاد
شجریانودوسهخوانندهدیگرتعدادزیادی نیستند که مردم هم آنها را پذیرفته باشند.
دراینفراخوانسبکخاصیازموسیقی آوازیتدریسمیشود؟
خیر. هنرجویان اصول موســیقی و آواز مکاتب قدیم را آموزش میبینند؛ درواقع آنهــا را بــا آثار یک تعــداد از قدما که با آنها آشــنایی دارم و ســبک کاری ایــن اســتادان را میشناســم ارجــاع میدهــم. ایــن کار میتوانــد اطالعات ذهنی عالقهمنــدان را قوی کند. به عقیده من جملهبندی اشعار در موســیقی دارای اهمیت بسیاری است. بنابراین افرادی که در این فراخوان انتخاب میشــوند باید چند اصل مهم را بیاموزند و رعایــت کننــد؛ نخســتین و مهمترین آن جنس صداست و پس از آن اینکه تحریرها رابخوبیبدانندوآنرابدرستیبهکارببرند.
اســتقبالازایــنفراخوانبــهچهصورت بــوده. آیا شــرکتکنندگان بــه اجــرای آواز قدما عالقهمند هســتند یا آنکه تمایل دارند نوآوریهاییدرآوازایجادکنند؟
اســتقبال بســیار خوبی صــورت گرفته اســت. ایــن فراخــون ازطریــق فضاهــای مجــازی اعــالم شــده و نزدیــک بــه 1400 نفــر متقاضــی حضــور هســتند. در مورد عالقهمندی شرکتکنندگان هم باید بگویم مخاطبانی کــه نوآوری را اولویت کار خود قــرار دادنــد اغلب کارهایشــان تقلید از دیگــر خواننــدگان بــود، یعنــی تقلیــد از کارهایــی کــه در دو - ســه ســال اخیر انجام گرفتــه و هنــری از خــود ارائــه نکردهاند اما در میــان شــرکتکنندگان برخی صداهای متفــاوت چــون صداهــای بم یــا صداهای خاص نزدیک به دوران قاجار هم شــنیده میشــود، صداهایــی کــه دراین چند ســال کمتر در موسیقی ایرانی به گوش میرسد و همچنین یکی - دو صدای حماسی خوان. تمامیصداهاینسلجوانامروزبرایمن جدیــد و متفاوت اســت و امیــدوارم بعد از این هم این کار تداوم داشته باشد.
بهعنــوان یــک آهنگســاز، کالم و شــعر برایشماچهجایگاهیدارد؟
بخــش عمــده موســیقی مــا بــه شــعر
وابسته اســت که البته دراین راستا ادبیات ما هم قوی اســت امــا در کنار موســیقی آوازی، موسیقیسازی ما هم طی این سالها فعال بــوده؛ البتــه در دوران قاجــار بســیار فعالتر و مطرحتــر بــود و در رادیــو بداههنوازیهای
بســیاری از ساز اســتادان پخش میشد. باید بگوییم هر دو نوع موســیقی (سازی و آوازی) در موســیقی ایــران مهــم و تأثیرگذاراســت. موســیقی ایرانی وابســتگی خیلی خاصی به شعر دارد و در آنجا که شعر همراه موسیقی
میآیدحساسیتبسیارینسبتبهآنوجود دارد. معتقدم شــعر باید بدرســتی استفاده شــود و البتــه در ایــن مــورد نقــش خواننــده بســیار مهم است. مکتب آواز ایرانی پیچیده است اگر خوب استفاده شــود تأثیرگذار بوده و اگر هم بخوبی از آن بهره نبریم (همانگونه کــه ایــن روزهــا شــاهد آن هســتیم) باعــث میشــود مــردم از آواز ایرانی فاصله بگیرند. بنابرایــن دلیل اصلی این دلزدگــی خود آواز نیست بلکه کســانی هستند که آواز را بخوبی نمیخوانندوضعیفهستند.
■ در این فراخوان تأکید شــما پــرورش آواز استیاتصنیفخوانی؟
در این فراخوان هم شــکل سنتی(آواز) و هــم تصنیف خوانــی را مــورد داوری قرار میدهیــم. در واقع در این فراخــوان هر دو موضــوع بــرای شــرکتکنندگان مــد نظــر است.
■ دیگر گروههای موســیقی هم از منتخبان اینفراخوانحمایتخواهندکرد؟
بلــه. قطعــاً اگــر خواننــده هــای خوبی معرفــی شــوند در گــروه هــای مختلــف موســیقی جــذب میشــوند البته بســتگی بهکیفیتکارخوانندگانشرکتکنندهدارد.
■ در طــی ســال جشــنوارههایی چــون «جشــنواره ملــی موســیقی جــوان» یا «جشــنواره موســیقی کالســیک ایرانی» برگزار میشــود آیا این جشنوارهها توانسته در معرفی شرکتکنندگان موسیقی آوازی تأثیرگذارباشد؟
قطعاًبیتأثیرنبودهوتعدادیازافرادی که در این فراخوان حضور دارند پیش از این منتخب همین جشنوارهها بودهاند. به هر حــال راهیابــی به همین جشــنوارهها برای کســانی که هنوز وارد میدان نشدهاند بسیار خوب است و این امر نشان دهنده کار خوب این افراد است و اینکه در حدی بودهاند که توانستهاندمنتخبجشنوارهشوند.امابعد از جشــنواره وظیفه مســئوالن برگزارکننده در قبــال ایــن افــراد شــروع میشــود و باید حمایتهــای الزم را بــرای انتشــار کار و به گوش رساندن آواز آنها داشته باشند. مقام گرفتندرجشنوارهکافینیست.