زبانهای محلی در ایران
در ایــران امــروز در کنار زبــان فارســی کــه زبــان ملــی، تاریخی،فرهنگی و تمدنــی همــه ایرانیــان اســت شــاهد حضورتنوعی از زبانها و گویشهــا در گوشــه و کنار کشــور هســتیم.به ســخن دیگــر زبــان فارســی برآمــده از تعامل همدالنه تاریخی و فرهنگی و علمی ایرانیانی اســت کــه همه بــه نوعــی ســهمی در تکوین و بالندگــی آن ایفا کــرده و کمتر نقطهای از پهنه گســترده ایران را میتوان یافت که سخنوران و شــاعران و نویســندگان و ادبا آن حوزه سهمی در شــکوفایی و غنــای زبــان فارســی بــر دوش نگرفتــه باشــند.در کنــار زبــان فارســی البته در بخشــی از ایــن گســتره فرهنگــی و تمدنــی نیز گروهــی از ایرانیــان دارای زبانهــای محلــی خــود بــوده و ایــن زبانهــای محلــی نســل به نســل و ســینه بــه ســینه منتقــل شــده و بدین ترتیب در تاریخ دیرین ایران زبانهای محلی در مناطقــی از ایــران عمومــاً بــه عنــوان زبان شــفاهی و زبان فارســی به عنوان زبان تمدنی و فرهنگــی و علمی ایفاگر نقش تمدنســازی بودهاند.
در سده اخیر و با ظهور کشورهای نو تأسیس یــا برخــی جریانهــای سیاســی در فراســوی مرزهــای کشــور برخــی زبانهــای محلــی کــه پیــش از آن در قالــب زبانــی محلــی در درون تمدن ایرانی گویشــورانی داشت به شکل نماد و نشــانهای از ظهــور اقــوام و حتــی ملتهــای نوپدید هویدا شــد و بدین ترتیب این دســت از زبانها که تا پیش از آن نقشی در حد ارتباطات نســلی و زبــان محــاورهای در میــان گویشــوران داشــت در شــکلی تازه و به عنوان زبانی ادبی و سیاســی ظاهر شــدند.این تحول بر درون کشور نیــز بیتأثیــر نبــود. هر چنــد بر خــالف تجارب برخــی کشــورهای دور و نزدیــک هیــچ گاه در ایــران مانعی بر ســر اســتفاده یا شــکوفایی این نــوع زبانهــا وجــود نداشــته و مــردم ایــران در مناطق خود همواره با آزادی کامل از زبان خود استفاده میکردند.به عنوان نمونه در حالی که در کشور همسایه غربی ما یعنی ترکیه کردهای این کشــور در سده گذشته حتی در درون منازل خــود نیز مجاز بــه اســتفاده از زبانهای محلی خــود یعنی کرمانجــی و زازا نبودنــد وگفتوگو بــه این زبانها بیمکافــات نبود و بدین ترتیب بسیاری از کردهای ترکیه توانایی سخن گفتن به زبان کردی را از دست دادند در ایران شاهد آن بودیم که گویشــوران کرد در مناطق کردنشــین کشــور نه تنها به زبانهای رایــج کردی در ایران ســخن میگفتند بلکــه بســیاری از آثــار ادبی و هنــری و منابع مکتوب کردی در کشــور منتشــر و برخــی از بزرگتریــن موســیقیدانان کــرد نیــز آثــار هنری خود را منتشــر میکردند.با ســقوط رژیــم پهلــوی و اســتقرار نظام جدیــد و تدوین قانون اساســی در اصل 15 قانون اساسی آزادی استفاده از زبانهای محلی در کشور مورد توجه قــرار گرفــت.در چهار دهه گذشــته آثــار ادبی و هنری و علمی و تاریخی بیشــماری با زبانهای محلی در ایران تولید و منتشر شده است.شمار قابل توجهی از رسانهها از جمله شبکه استانی رادیــو و تلویزیــون و حتــی شــبکههای کشــوری ســاعات زیادی از برنامههای خــود را به پخش برنامههــای متنــوع ادبــی و ســرگرمی و فیلم و موســیقی به زبانهای محلــی اختصاص داده و بدیــن ترتیب این دســت از زبانها نه تنها در معرض تهدید نیستند، بلکه نسبت به گذشته شــرایط مناســب تــری را نیــز تجربــه میکنند. البتــه در کنــار ایــن توجــه بــه زبانهــای محلی باید هوشــیار بــود چراکه گروهــی افراطی و نیز برخی رقبای منطقهای ایران یا دشــمنان کشور در تالش هســتند مبحــث زبانهــای محلی را بــا ایدئولــوژی قومگرایانه و نژادپرســتانه پیوند زده و بدیــن تریــب از طریــق زبانهــای محلی زمینه تشــدید قومگرایی را فراهم سازند.حفظ زبانهــای محلی نشــانهای از اســتمرار تمدن و فرهنگ ایرانی اســت اما سیاسی شدن مبحث زبانهای محلــی منفذی مخاطــره انگیز برای افراطیهــای تجزیه طلب اســت و باید مراقب این تحرکات بود.