توقف جراحیهای بزرگ در بودجه

واقعیــت امر این اســت کــه بعد از دولتهــای نهم و دهم یک انتظار عمومی از دولت یازدهم برای دست زدن بــه جراحیهــای اقتصــادی بنیادین ایجاد شــده بود. بواقع در فضای تصمیمگیری و کارشناسی کشور نگاه به دولت یازدهم، عبور از تصمیمات پوپولیستی به اقدامات کارشناســی بــود. دولت یازدهــم هر چند نهایتــاً به ســمت تصمیمــات پوپولیســتی نرفــت اما به دالیلــی که توضیح آن مجال دیگــری را میطلبد، دولت اول آقای روحانی به شــکل جدی جراحیهای اقتصــادی الزم را آغــاز نکرد. اما ارتبــاط این موضوع بــا الیحــه بودجه ســال 97 چیســت؟ ایــن الیحه به زعــم نگارنده یــک بودجه منطقی و کارشناســی بــود کــه در آن جراحیهای اقتصــادی منحصربهفردی پیشبینی شده بود. اما مشکل در اینجا بروز میکرد که این جراحیها قرار بود یک مرتبه اجرا شوند که این باعث ورود شوک به شرایط اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاســی کشــور میشــد. بهطور مثال دولت بهجای اینکه در طی چهار ســال گذشــته هر ســال 10 درصد قیمت حاملهای انرژی را افزایش دهد، در الیحه بودجه سال 97 به یک باره افزایشی 50 درصدی را در این بخش شاهد بودیم. اما هر چه بود این اتفاقات در چهار سال رخ ندادند و دولت این مسائل ضــروری را در الیحــه بودجــه 97 مورد توجــه قرار داد. از ایــن حیث این الیحه یک ســند منطقی و کارشناســی شــده بود که میتوانســت بیتوجه به فضاها و شــعارهای پوپولیســتی، قسمتی از مشــکالت اقتصادی ما را پاســخ بدهد و در واقع قطار اداره اقتصادی کشــور را به ریــل اصلی خود برگرداند. اما اتفاقی که افتاد این بود که متأسفانه مجلس تا حد زیادی این الیحه را تغییر داد و موارد الحاقــی زیــادی به آن افزوده شــد که میتوانــد باعث ایراد شــورای نگهبان به مصوبــه مجلس هم بشــود. الیحه بودجه در مجلس هــم از لحاظ کیفی و هم کمی دچار آنچنان تغییراتی شــد که بعید نیســت شــورای نگهبان این ایراد را به آن وارد کند که مصوبه مذکور دیگر الیحه دولت نیســت و طرحی اســت که مجلــس داده اســت. از جمله مشــکالت بودجه 97 این اســت کــه آنقدر مواد الحاقی به آن افزوده شــده که مورد مخالفت دولت هســتند که نگرانی از عدم اجــرای آنهــا کامالً جدی به نظر میرســد. به عبارتی مجلــس دولت را مجبور بــه اجــرای برنامههایی کرده که قــوه مجریــه آن را قبول ندارد و نمیپســندد. از مشــکالت دیگر بودجه ســال 97 این اســت که قیمت دالر در زمان شــروع و پایان بررسیها تغییرات زیادی کرد و این تغییرات در الیحه دیده نشد. همین مســأله میتوانــد تمام معــادالت بودجه 97 را به هم بریــزد. در این الیحه هر چقــدر دولت تمایل به کار منطقی داشــت، مجلس رفتــاری مصلحتگرایانه از خــود به نمایش گذاشــت و اعتراضات دی ماه بهانهای شــد تا حجم برخی مســائل غیرکارشناســی کــه تنهــا کارکردشــان ســاکت کــردن معترضــان بود، در بودجــه 97 افزایــش یابــد. در واقــع ایــن بدترین پاســخ ممکن بــه پیام آن اعتراضــات بــود و در بودجــه 97 بــه جای آنکه اجــازه جراحیهــای اقتصادی داده شــود، یک بــار دیگر برنامههای عوامگرایانه ســوار بر کار شــدند. در افکار عمومی هم متأثر از اطالعرســانیهای ضعیف درباره بودجه 97 جای اصل و فرع عوض شــد؛ به طور مثال در زمان تقدیم الیحه مســأله عوارض خروج از کشــور مورد توجه زیادی قرار گرفت در حالی که مســائل بسیار بزرگتری وجود داشــت که روی زندگــی مردم تأثیراتی بــه مراتب عمیقتر میگذاشــت و این مســائل در فضــای متأثــر از موضوعات فرعــی، از یاد برده شــد و در نهایت نه مردم و نه کارشناســان و تحلیلگران هم درباره این مســائل اصلی گفتوگویی انجــام ندادنــد. در چنین فضایی و در شــرایطی که مجموعه مشــکالت کشــور هــم از تعدد زیادی برخوردار شــده، جریان بررســی بودجــه 97 در مجلس به این ســمت رفت که به تمام مســائل مهم کشور، از موضوع ریزگردها و بحران آب گرفتــه تــا وضعیت صندوقهای بازنشســتگی و خروج از رکود پاســخ دهد و خیلی طبیعی اســت که بــدون اولویتبندی منطقی چنیــن کاری امکانپذیر نخواهد بود. بدین جهت بودجه 97 شاید در برخی زمینهها بتواند امیدهایی را ایجــاد کنــد اما این امید بــرای جامعه چندان بلندمــدت نخواهد بود، چون اجازه رفتن به سمت جراحیهای اقتصادی بزرگ از دولت گرفته شد.