برگ برندهای برای برجام
تأیید پایبندی تعهدات هستهای ایران برای دهمین بار از سوی آژانس بینالمللی انرژی اتمی در نمای نخست تنها تکراری اســت بر تأییدات گذشــته که تغییری بر معادالت جــاری حاکم بر برجام نمیگذارد. اما برخالف این تصور، طرح برخی جزئیات در گزارش فصلی اخیر «یوکیا آمانو» و همزمانــی آن با بعضی از واقعیتهای جاری ســبب میشــود کــه این دهمین تأییــد را صرفاً تکراری از گزارشهایی که طی بیش از دو ســال عمر اجرای برجام از ســوی آژانس بینالمللی انرژی هستهای منتشر شــده و هر بار پایبندی ایران به تعهدات هستهای خود را تأیید کرده، ندانیم.
همزمانی این گزارش با تهدیدات ترامپ که خواسته غیرمنطقی ایجاد تغییر در مفــاد برجــام را مطرح کرده و باقی ماندن امریــکا در برجام را منوط به اجابت ایــن خواســت قــرار داده حائــز اهمیت اســت. ترامپ در خــالل این پیشــنهادات خواستار تدوین مصوبهای شده است که «باید از ایران بخواهد که فوراً به بازرسان بینالمللی اجازه دهد از همه ســایتهایی که میخواهند بتوانند بازرســی کنند.» ایــن در حالی اســت که گزارش فصلی آژانس در بخش «اقدامات شفافســازی» بر همکاری ایران با بازرســان آژانس بینالمللی تأکید کرده و وضعیت بازرسیها را ناکافی ندانســته اســت. به ایــن ترتیب دولت امریکا که پیــش از این با همراهی نکــردن کشــورهای اروپایــی و دیگر طرفهــای برجام با خواســت اصــالح برجام مواجه شده بود، به طور ضمنی و تا این مرحله پاسخ منفی این نهاد بینالمللی را نیز دریافت کرده است.
گــزارش آژانــس نکتــه دیگــری را نیــز پیــش رو میگذارد و آن اشــاره بــه اعالم تصمیم جمهوری اســالمی ایران درخصوص ســاخت پیشــران هســتهای دریایی در آینــده اســت کــه واکنــش آژانــس بینالمللــی بــه آن چیــزی جــز درخواســت «روشنسازی و توضیحات بیشتر بر اساس پروتکل الحاقی درخصوص طرحهای مربوط به توسعه چرخه سوخت هستهای» نبوده است.
با این حال چنانکه میدانیم دستور حسن روحانی رئیس جمهوری کشورمان بــرای برنامهریزی در زمینه مطالعه و ســاخت پیشــران هســتهای قابــل کاربرد در کشــتیرانی، نخســتین بار آذرماه ســال گذشــته در واکنش به نخستین عهدشکنی عیان دولت امریکا یعنی تمدید قانون تحریمهای ایران (آیســا) مطرح شد. حال اشــاره این گــزارش به اعــالم تصمیم ایران برای پیگیری جدی ســاخت پیشــران هســتهای ادامه همان نقشــه راه برای پاســخ به عهدشــکنیهای امریکایی است. نقشه راهی که نشان میدهد دولت ایران تا سر حد امکان بر تعهدات بینالمللی خود پایبند میماند، اما منفعل و بی واکنش نه. در این حوزه وجه دیگر قابل توجه نیز این است که طی یک سال گذشته هیچ یک از کشورهای اروپایی واکنش منفی به تصمیم ایران رو به جلو درباره پیشرانهای هستهای نداشتهاند و موضع آژانس را نیز باید در امتداد همین رویه تعبیر کرد.
نتیجه اساســی تأیید پایبندی تعهدات هســتهای ایران در این شــرایط مســلماً باال بودن دســت ایران در شــرایطی اســت که ترامپ در امریکا از هیچ بهانه جویی بــرای قــرار دادن اجــرای برجام در برابر موانع و دســت اندازهــا فروگذار نمیکند. با همین دســت باال اســت که معــاون وزیر خارجــه ایران در مذاکــره با طرفهای اروپایی تأکید میکند «چنانچه منافع ایران در چارچوب این توافق تأمین نشــود، از آن خارج خواهد شــد.» اروپا حاال باید با توان بیشــتر و بر اســاس تأییدات مکرر آژانس بین المللی انرژی اتمی بر پایبندی ایران از «برجام» و تعهد خود در برابر خواســتههای غیرمنطقی شریک امریکایی خود دفاع کند. این امکان قابل اعتنا و برگ برندهای است که پایبندیهای ایران و راستی آزماییهای آژانس برای برقرار نگاه داشتن برجام در اختیار اروپا گذاشته است.