چر خهاییکهآسمانکالنشهرهاراآبیمیکنند

پیشرفت جوامع بشری و شـــیب تند شهرنشـــینی همراه با ساخت و واردات انواع خودروها پیامدهای تلخی همچون آلودگی هوا و ترافیکهای ســـنگین و کالفهکنندهای را برای شـــهروندان بههمراه داشـــته است. در سالهای اخیر آلودگـــی هوا بر کالنشـــهرها چنبـــره زده و عالوه بـــر ایجاد اختـــالل در زندگی شـــهروندان، ســـالمت آنها را نیز به مخاطره انداخته اســـت. بـــرای حل این معضل مدیران کالنشـــهری چون تهران که چند ســـالی است نیمه دوم سال را با این مشـــکل دســـت و پنجه نرم میکنند راهکارهایـــی مانند اجرای طرح زوج و فرد از در منزل، تعطیلی مـــدارس ...و را پیش گرفتند، اما این راهکارها هم نتوانســـته بر این مشـــکل فائق آید، در میان تمـــام راه حلهای ناکارآمد و موقتی شـــاید بتوان گفت یکی از بهترین راهکارها، ترویج «فرهنگ دوچرخه سواری» است، فرهنگی که متأسفانه در کشـــور ما با وجود استفاده در گذشته امروز مغفول مانده اســـت. در دوره قبلی مدیریت شـــهری طرحی از ســـوی شـــهرداری تهران درجهت ترویج این فرهنگ به اجرا درآمد، اما همین طرح که میشد آن را بهعنوان ترافیک سبز بسط و گسترش داد کم کم با بیتوجهی مسئوالن ذیربط به دست فراموشی سپرده شد و حتی خطهای سبزرنگ ویژه عبور دوچرخه سواران نیز بیرنگ شدهاند و متأسفانه در دور جدید مدیریت شهری نیز بهعنوان یک طرح بالتکلیف روی زمین باقی مانده است.

درحالیکه شـــهرداری تهران در راســـتای اجرای ایـــن طرح هنـــوز برنامـــهای ارائه نداده اســـت، کیومرث کالنتری، مدیرکل حفاظـــت محیط زیســـت اســـتان تهران ضمـــن تأکیـــد بـــر تأثیـــر فعـــال شـــدن زیرســـاختهای الکترونیـــک در کاهـــش آلودگی هوای تهران گفته اســـت: توسعه فرهنگ اســـتفاده از دوچرخه در پایتخت در کاهـــش آلودگی و حمـــل ونقل درون شـــهری نقش پررنگی را ایفا خواهد کرد. تجربیات سایر کشـــورها هم در این زمینه نشـــان میدهد این وســـیله حمل و نقل ارزان و دوستدار محیط زیست در کاهش آلودگی هوا نقش بسزایی دارد. بررســـیهای انجام شـــده در ســـایر نقاط جهان هـــم دال بـــر اهمیـــت آن در بین مـــردم و مدیران شـــهری اســـت چـــرا که برخی از کشـــورهای خارجـــی روی چنین طرحهایی سرمایه گذاری کالنی میکنند و حتی برای رفاه حال دوچرخه ســـواران ســـعی دارند موانع موجـــود را از ســـر راه

بردارند. البته باید گفت برخی از کشورها از دیرباز استفاده از دوچرخه را در سیستم حمل و نقل خود گنجانده بودند، اما اخیراً با توجه به مشـــکالت زیســـت محیطی و تحرک نداشتن شهرنشـــینان روی بسط و گســـترش آن متمرکز شدهاند. از جمله جاهایـــی که اســـتفاده از دوچرخـــه در آن بســـیار رواج پیدا کرده اســـت میتوان به کیپ تاون، شانگهای و ملبورن اشاره کرد. کارشناسان محیط زیست، سیاستمداران و متخصصان حوزه رسانه در اقصی نقاط جهان با مطالعه بر ایـــن موضوع به این نتیجه رسیدهاند که استفاده از این وسیله حمل و نقل ارزان قیمت و سبک میتواند عالوه بر حفظ ســـالمت افرادی که دنیای ماشـــینی کم تحرکشـــان کرده است بر کاهش آلودگی هـــوا و بار ترافیکی و حتی هزینه رفت و آمد نیز مؤثر واقع شود. آنها بر این باورند رونق دوچرخه سواری به پویایـــی و جنـــب و جوش در شـــهرها نیـــز کمک میکند و حتـــی آن را در زمینه رونق صنعت گردشـــگری هم تأثیرگذار میداننـــد، بنابرایـــن در همیـــن راســـتا بهگردشـــگران دوچرخـــه میدهنـــد کـــه همین خوشفکری بسیاری از مسافران را بهسمتکشورهایشانمیکشاند. کشـــورهای عالقهمند بـــه ترویج فرهنگ دوچرخه ســـواری عالوه بر سرمایهگذاری دولتـــی به مشـــارکت بخـــش خصوصی نیز تمایل دارند. این کشـــورها زیربناهای دوچرخـــه ســـواری را بخوبـــی فراهـــم میکننـــد و عواملی همچون چشـــمانداز محلـــی، شـــرایط جوی، زیرســـاختهای دوچرخه ســـواری و اســـتفاده از فضاهای شـــهری را مـــورد بررســـی و بحـــث قـــرار میدهند. مسئوالن و کارشناسان مربوطه معتقدنـــد دو عامـــل ســـطح ناهمـــوار و شـــیب دار و شرایط جوی در موفق نبودن ایـــن طـــرح بیشـــتر میتوانـــد تأثیرگـــذار باشـــد، بنابرایـــن بـــرای حل آنها ســـعی میشـــود تدابیری اندیشیده شود تا توجه شهروندان را از سمت خودرو به دوچرخه جلـــب کنند و زیرســـاختهای خـــود را با فرهنگ دوچرخه ســـواری همـــراه کنند، بهعنوان نمونه در یکی از شهرهای هلند در خیابانهایی که شیب دارد و دوچرخه ســـواری را بـــا مشـــکل مواجـــه میکنـــد وسیلهای در کنار پیاده رو تعبیه شده است که دوچرخه سوار را بدون آنکه رکاب بزند به قسمت باالیی خیابان انتقال میدهد این در حالی اســـت کـــه مهمترین دلیل شکســـت طـــرح خانههـــای دوچرخه در تهران، توجه نکردن به شـــیب خیابانها بود. بههمین خاطر بسیاری از خانههای دوچرخهایکهدرمناطقشمالیپایتخت راهاندازی شده بود بسته شد. نتایج مطالعات انجام شده در این زمینه نیـــز نشـــان میدهـــد آب و هـــوای گرم و خشک، شهروندان را به دوچرخه سواری تشـــویق میکند، اما در مقابـــل رطوبت، باران و وزش باد شدید هم تعداد دفعات استفاده از دوچرخه را در میان شهروندان کاهـــش میدهـــد، با وجـــود این معضل

برخی کشورها سعی دارند با اتخاذ تدابیر جدیدی اثر شرایط نامطلوب آب و هوایی را تقلیل دهند. اســـتفاده از روشهـــای نوآورانـــه و خالق

مورد آزمایش قرار گرفته در زمینه توسعه فرهنـــگ دوچرخـــه ســـواری در سراســـر جهان هم میتواند منجر به زنده شـــدن فرهنگ دوچرخه سواری در کشور ما شود

و این فرهنگ دیرینه، اما فراموش شـــده را تکانی دهد. برخی کشـــورها مســـیرها و معابـــر مخصـــوص تـــردد دوچرخهها را حتی در جادههـــا در نظر گرفتهاند و برای این وســـیله حمل و نقل کاهنده آلودگی هوا هم مانند خودروهـــا پارکینگ و جای پارک درنظر گرفتهانـــد. همچنین تراکم ایســـتگاههای دوچرخه ســـواری و تعبیه خانههای دوچرخه در مکانهای کلیدی ماننـــد مراکز تجـــاری، کنار ایســـتگاههای اتوبـــوس و مترو، دانشـــگاهها و مدارس و پرداخت الکترونیکـــی کرایه آن نیز روش دیگـــری در جهـــت ترغیب مـــردم برای اســـتفاده از این وســـیله نقلیه اســـت. اگر دولتهـــا و سیاســـتمداران برنامههـــای کاربردی و اصولـــی را اجرایی نکنند دچار عقبگرد خواهند شـــد و دوچرخه سواری به همان آخر هفتهها و تعطیالت خالصه خواهد شـــد و مـــردم همچنـــان از خودرو استفاده خواهند کرد و این یعنی پابرجایی مشکالت بار ترافیکی و آلودگی هوا و .... قوانیـــن تصویـــب شـــده در جهت حفظ ســـالمت و ایمنـــی دوچرخه ســـواران نیز بســـیار حائز اهمیت است؛ قوانینی مانند اســـتفاده از کاله ایمنی که اکثر شـــهرهای اســـترالیا آن را در دهـــه 1990 پذیرفتهاند، اما از طرفی برخی از قوانین هم منجر به روند نزولی عالقه شهروندان به دوچرخه سواری میشـــود مانند قانونی که در حال حاضر در اســـترالیا حاکم اســـت، اگر یک ماشـــین و دوچرخه با هـــم تصادف کنند شـــخص دوچرخه ســـوار بایـــد بیگناهی خود را در شـــرکت بیمه مربوط به خودرو ثابت کنـــد در غیراینصـــورت پرونده به دادگاه مدنـــی ارجـــاع داده میشـــود. در مقابل کشورهایی مانند هلند و دانمارک بـــرای حفاظت از جان دوچرخه ســـواران قانونهایسختگیرانهتریدارندکهتحت این قوانیـــن بهعنوان نمونه در تصادفات خـــودرو و دوچرخـــه راننـــده بهطور پیش فرض مقصر اســـت که همیـــن امر منجر میشـــود رانندگان نســـبت بـــه دوچرخه ســـواران محتاط تر عمل کننـــد. برخی از کشـــورها نیز نـــرخ پایین کرایـــه دوچرخه یا رایـــگان بـــودن دوچرخه ســـواری را در ماههـــای اولیـــه از کلیدهـــای موفقیت در راستای اجرای این طرح میدانند.