تهران پاریس در مسیر بهبود روابط

وزیر خارجه فرانسه فردا به ایران می آید

وزیر امور خارجه فرانســه روز دوشــنبه هفته جاری برای تداوم بخشــی بهمناســبات رو به بهبــود تهرانپاریــس و بــاز کردن بندهای گره خــورده اجرای توافق هســتهای به ایــران ســفر میکنــد. ســنگ اندازیهای واشــنگتن بــرای به بنبســت کشــاندن اجــرای برجام گرچه تاکنون کارگر نیفتاده اما تا این لحظه نشــان داده اســت که بذر کاشــته شــده، تــا چه اندازه شــرایط را برای نقــش آفرینی اروپاییهــا جهت ورود به مباحثــی کــه میتوانــد بهانهگیــری را از دولتمــردان امریکایی بگیــرد، مهیا کرده اســت. وزیر خارجه فرانســه پیش از ســفر به تهران یکــی از موضوعات مهمــی را کــه در دســتور کارش قرار داده اســت، به دســتور امانوئل مکرون، آغــاز گفتوگوهایی دانســته که از منظر این کشــور میتواند به تســهیل روند اجرای برجام و متعاقب آن حفظ مناســبات رو بهپیشــرفت تهران- پاریس یاری رســاند. از اینرو عالوه بر مأموریت مقام فرانســوی برای رایزنی درباره مناســبات دوجانبه در ســفر به تهران این ســفر را میتوان با احتمال مطرح در رســانهها مبنی بر قصد فرانسه برای گفتوگو پیرامون مسائل منطقهای و فعالیتهای موشکی ایران در ارتباط دانست. چه آنکه «ژان ایو لو دریان» دو روز پیــش دربــاره محتوای ســفر خود بــه تهران ضمن تأکیــد بر پایبندی کشــورش به توافق هســتهای و اشــاره به لزوم ازســرگیری مذاکرات پیرامون مســائل منطقــه گفتــه اســت: «بایــد با ایــران مذاکراتــی آغاز شــود و من به دســتور امانوئــل مکــرون بــرای گفتوگو بــا ایران به تهــران ســفر میکنم». اشــاره «ایو لو دریان» به موضوعی ارتباط دارد که بهانه کارشــکنی احتمالی واشــنگتن در کنارهگیری از برجام را فراهم میسازد. مواضعی سرسختانه از جمله درباره اصالح توافق هستهای و فعالیتهای موشکی ایران که میتواند چــه در رونــد اجرای برجــام و چه بهرهمنــدی ایران از مزایــای اقتصادی آن دستانداز ایجاد کند.

ترغیب ترامپ برای ماندن در برجام فصــل جدید روابط ایران و فرانســه بیش از هر چیز از دســتیابی بهتوافق هســتهای تأثیــر پذیرفــت. توافقــی کــه فرانســه بهعنــوان یکی از کشــورهای مهــم طرف توافق هســتهای بر لــزوم پابرجاماندن آن اصــرار میورزد. یکی از ابعــاد مهــم ســفر «ژان ایو لــو دریان» به ایــران از این منظر قابــل ارزیابی اســت. این سفر در شرایطی انجام میشــود که مقامهای اروپایی میکوشند رئیــس جمهــوری امریــکا را بهمانــدن در برجام راضــی کنند. ایــن تالش از ســوی مقامهــای اروپایــی خاصــه مســئوالن فرانســوی بــا هدف کلیــد زدن گفتوگوهــای منطقــهای و رایزنی بر ســر فعالیتهای موشــکی ایران مورد پیگیــری قرار گرفته اســت. اگرچه آنها بخوبی از نــاکام ماندن تالشها برای تغییری حتــی اندک در مفاد برجام واقفند اما بیتردید به جریان انداختن گفتوگوهــا پیرامون فعالیتهای موشــکی و نقش آفرینــی منطقهای ایران که با وجود مراودات معمول زیر ســایه اختالف بر ســر مســائل خاورمیانه از هیچ تالشــی برای حل ایــن بحرانها فروگذار نمیکنــد، میتواند مقدمهای باشــد که دولتمــردان امریکایــی را بهماندن در برجام ترغیــب کند. اما وجه دیگر کوشــش فرانســه بــرای حفظ و ارتقــای رابطه با تهران افــزون بر هدف حفظ برجام تا حدود زیادی از وجود رقابتی پنهان و آشــکار میان فرانســه و امریکا برای موقعیت و جایگاه خود در خاورمیانه نشان دارد. برخی ناظران سیاســی با این مفروض که واشــنگتن در چند ســال اخیر اســتراتژی نظامی خــود را بر پایه تمرکز بر آســیا برنامهریزی کــرده و از تمرکزش بر خاورمیانه طــی یــک دهه آینــده میکاهــد، معتقدند کــه پاریس تــالش دارد پای خود را در جــای امریــکا در منطقــه خاورمیانــه بگذارد. بــرای نیل بــه این هدف، عادیســازی رابطه با ایران که دســت برتــر را در رویدادهای مهم منطقهای دارد در سیاســت خاورمیانــهای فرانســه بویــژه در دوره ریاســت جمهــوری مکــرون در دســتور کار قرار گرفته اســت سیاســتی کــه بــروز آن را میتوان در حمایت قاطع از توافق هستهای و اجرای سفت و سخت برجام دید.

عزم جدی برای تعمیق رابطه دو جانبه فــارغ از تــالش های دوســویهای که فرانســه بــرای حفظ توافق هســتهای بهجریان انداخته اســت، رابطه این کشــور با تهران در دولت حسن روحانی از مرزهای تنش فاصله گرفته اســت. ســفر مقامهای فرانســوی به تهران که از همــان ماههــای نخســت بعد از دســتیابی بــه برجام با هــدف پاک کردن ذهنیــت منفی ایرانیان از تصویر نامطلوبی کــه از پاریس در خالل مذاکرات هســتهای به دســت آمــده بود، آغاز شــد، تأثیــر بســزایی در ترمیــم و بهبود رابطــه دوجانبه داشــت. چنانکه بعدها رفت و آمدهای پرشــمار هیأتهای اقتصادی، دیپلماتیک و پارلمانی ایران و فرانســه نشان داد که عزم فرانسه تــا چــه اندازه برای عمق بخشــیدن بــه رابطه با تهــران جدی اســت و اینکه بــرای فرانســه همچون اغلب کشــورهای اروپایی منافع ملــی و اقتصادی بر هر مســأله دیگری ارجحیت دارد. از این روســت که پاریس با گشودن دروازه بازارهــای اقتصادی خود به روی ایران و آغاز همکاریهای گســترده تجاری و مالــی بــا آن، نقش پیشــرویی در فضای مناســبات خارجی ایــران در دوره پسابرجام ایفا کرده است.

نقطــه اوج همکاریهــای دو طــرف طــی ســالهای گذشــته بیتردیــد با ســفر حســن روحانــی در بهمــن ماه ســال 94 به فرانســه رقم خــورد. زمانی کــه توافقهــای تجــاری رنگارنگــی میــان طرفین بــه امضا رســید و بــه آغاز همکاریهایــی بــا ٠٢ قرارداد دوجانبــه به ارزش بیــش از ٠٣ میلیارد یورو با کمپانیهــای بزرگــی همچون شــرکت هواپیمایی ایربــاس، مجموعه بزرگ نفتی توتال، تولیدکنندگان پژو و رنو انجامید.

میتــوان چشــمانداز روشــنی را بــرای مناســبات دوجانبه با ســفر «ایو لو دریــان» و آن هــم در حالی که گمانه زنیها از احتمال ســفر مکرون به ایران بهعنــوان نخســتین ســفر رهبــر این کشــور بــه ایــران در ماههای آینــده خبر میدهنــد، متصور بود اما این در حالی اســت که باید دیــد ایران در مواجهه با درخواســتهای پیدا و پنهان غرب برای گشــودن پرونده مذاکره موشــکی و همچنین روند فعالیتهای منطقهایاش چه واکنشــی نشــان خواهد داد. گرچــه مقامهای سیاســی و نظامی کشــورمان بارها مطالبه گری کشــورهای منظومــه غرب بــرای مذاکــره در این زمینه را که اینک هویداســت بیشــتر با هــدف حفــظ برجام مــورد پیگیــری قــرار میگیــرد، در رده موضوعات خط قرمزی جمهوری اسالمی ایران نشاندهاند اما در عین حال به گفتوگو و نه مذاکــره بــرای مطرح کردن حرفهایی که برای گفتــن دارند چندان بیمیل نبودهانــد. اقبالــی کــه چنانچه از ســوی کشــورهای اروپایی از جمله فرانســه بدرســتی دیده شود، میتواند حتی به گرهگشــایی از مشکالت جاری ایران و امریکا و نهایتاً تقویت مناسبات با غرب بینجامد.