درمیانهعلموایدئولوژی

عدمتعادلتاریخیدررشتهعلومسیاسیدرایران

دانش سیاســـی در ایران «ایرانی» اســـت. علوم سیاسی، نخستین شاخه از علوم انســـانی جدید اســـت که در ایران و در ســـال .ق1317 چند سالی قبـــل از مشـــروطه به فرمـــان مظفرالدینشـــاه قاجار در تهران تأســـیس شـــد. اما علومسیاســـی در ایران، با وجود اهمیت اولیهای که داشت با دو مشکل اساسی مواجه شـــد؛ .1 فشار ایدئولوژی دولتها و غلبه اقتضائات ایدئولوژی بر سویههای علمی در تدوین سرفصلها و واحدهای درسی .2 اشغال پستها و مشاغل سازمانی مختص این رشته توسط مهندسان و پزشکان و دیگر افرادی که آموزش تخصصی در این حوزه از دولت مدرن ندارند. طبیعی اســـت که این دو مشـــکل از مهمترین عوامل بیقراری و عدم تعادل تاریخی در رشته علومسیاسی در ایران است. علومسیاســـی در ایـــران، تاکنـــون ســـه دوره «مشـــروطه»، «پهلـــوی» و «جمهوریاســـالمی» را طی کرده که «ایدئولوژی» نقطه مشـــترک میان همه آنها بوده است. ما مدتهاســـت که در معرض آسیب ایدئولوژیک شدن دین و علم قرار گرفتهایم. «رشـــته سیاســـی» را در قدیم ذیل عرف قرار میدادنـــد و بعد از دهه ۰2 وارد علم شـــد. «دین» وجهی از حیات بشر در حوزه خود و در میان ادیان اســـت. حاال دین به حوزههای فرادین کشـــیده شـــده و نوعی همهگیری و فراگیـــری در آن اتفاق افتاده اســـت. «فقه» یک دانـــش هنجاری و دنبال تولید حکم اســـت و بهدنبال چیستی اشیا نیســـت. متفکران فقه سنتی و کالســـیک ما بر این باور بودند که «موضوعشناســـی» وظیفه سازمانی ما نیست و اگر فقیهی بر موضوعشناسی تمرکز میکند کار اضافهای میکند. امام خمینـــی(ره) گفتهاند اگـــر بین «مجتهد» و «مقلد» اختالف باشـــد میزان قضاوت، عرف است. این بحث از قبل وجود داشت اما وقتی فضا ایدئولوژیک شد فکر کردند باید دین در همه حوزهها دخالت کند. بایـــد توضیـــح دهیم که این دانش چطـــور داوری میکنـــد. باید توضیح دهیـــم دولت مدرن چیســـت. من مؤســـس مجله باقرالعلوم هســـتم و میدانم هدف دانشـــگاه باقرالعلوم «اسالمیسازی علم سیاست» نبود بلکـــه هدفش این بود که این دو علم، با هم آشـــنا شـــوند. این دانشـــگاه بهدنبال هیأت علمی نبود بلکه میخواســـت مشهورترین استادان کشور را دعوت کند. اما «اسالمیسازی علم» ایده متأخری است که در ابتدای دانشگاه تهران مبنا بـــود که دروس دانشـــگاهی در کنار دروس حوزه قـــرار گیرد. مرحوم موســـوی اردبیلی هم دانشگاه مفید را تشـــویق کردند همین کار را انجام دهد. در واقع، ایده «اسالمیسازی» با «خوانش طلبهها از علم سیاست» دو ایده متفاوت است. اسالمیســـازی پـــروژه دیگری اســـت که به قول پزشـــکها دنبـــال تغییر دی.ان.ای علـــوم اســـت. «آموختن همزمـــان دروس جدیـــد و قدیم» و «اسالمیسازی دروس جدید» را باید از هم جدا کرد.