پلورالیسم یا امپریالیسم فرهنگی

تأملی پیرامون ابعاد «جهانی شدن»

برخـــاف باور رایج، «جهانی شـــدن» پدیدهای معاصر نیســـت که از ســـال 1980 وارد ترمولـــوژی علومانســـانی شـــده باشـــد. از ابتـــدای تاریخ، بشـــر دوســـت داشـــت «جهانـــی» شـــود، منتهـــی از مقتضای محیطـــی و ابزار جهانـــی شـــدن بهرهمند نبـــود. امروز صنعتی شدن، گســـترش ارتباطات و رســـانهها، حملونقل ...و همه باعث شده تا بشـــر در جهانی شدن سرعت بگیرد.

کســـی بـــا جهانـــی شـــدن مخالف نیست مشـــروط بر اینکه هدف مثبتی در پـــس آن باشـــد و منظـــور مســـخ و استحاله فرهنگی دیگر کشورها نباشد. اگر غایت جهانی شـــدن، جهانگشایی بـــرای صلح و از بین بردن فقر باشـــد، مورد تأیید همه اســـت. در این راســـتا یونســـکو هـــم رویکـــرد «پلورالیســـم فرهنگـــی» را تأییـــد میکنـــد نـــه امپرالیسم فرهنگی را.

واقعیت این است که چالشیترین جنبـــه جهانی شـــدن، جنبـــه فرهنگی آن اســـت. در ایـــن حـــوزه اســـت کـــه مقاومتها، ایستادگیها، مخالفتها در برابـــر جهانـــی شـــدن از ســـوی کشـــورهای مختلف صـــورت میگیرد. از ایـــن رو، باید کثـــرت در عین وحدت را بـــر علم جهانگشـــایی بار کـــرد. در ایـــن راســـتا، ثبـــت مواریـــث، یکـــی از فعالیتهایی اســـت که توسط یونسکو انجـــام میشـــود. همچنیـــن نهادهای دیگـــری همچون میـــراث فرهنگی نیز در راستای حفظ مواریث میکوشند تا هر کشـــوری هر آنچه را که دارد متنوع در سفره وحدت جهانی بچیند. سفره رنگـــی و کثیر که در عین حـــال، در آن دوستی و وحدت موج میزند.

برای مثـــال یونســـکو در برابر رواج «مکدونالیزیشـــن» تأکیـــد میکنـــد که کشورها برای آنکه غذاهای بومیشان را فرامـــوش نکننـــد، خاقیـــت در غذاهای متنوع خـــود را ثبت کنند و ما در این راســـتا، نام «رشت» را بهعنوان شهر خاق غذا ثبت کردیم.

همچنیـــن باید بدانیم کـــه ایرانیان بنیانگذار نخســـتین دانشگاه در جهان هستند. تا آبان ماه سالجاری، بولونیا بـــا 900 ســـال ســـابقه، قدیمیتریـــن دانشگاه جهان شـــناخته شده بود. اما در حال حاضر یونسکو و جهان پذیرفته است که «جندیشاپور» با 1750 سال ســـابقه، قدیمیترین دانشـــگاه جهان اســـت که بـــه دســـت ایرانیان ســـاخته شـــده و تولیدات و تأثیرات آن بر هیچ فرهیخته و دانشمندی پوشیده نیست.

واقعیـــت این اســـت کـــه نمیتوان در مســـیری اقتصـــادی حرکـــت کـــرد و فرهنـــگ در آن جـــاری نشـــود. قبل از رنســـانس، شـــرق برغرب بـــه لحاظ فرهنگـــی ســـلطه داشـــت امـــا بعد از رنســـانس و انقـــاب صنعتـــی ایـــن تصویـــر وارونه شـــد. وقتـــی بازارها در

هر آنچه که در سایه فکر، فرهنگ، آموزش و علم تولید میشود باید در سفره جهانی چیده شود و اینها به ریسمانیازفرهنگ، وحدت و صلح بدل شود نه دستاویزی برای خشونتونظامیگری. محور توسعه، عدالت و صلحباید«فرهنگ»، «آموزش» و «علم» باشد؛ سه ستونی که یونسکو بر پایه آن بنا شده است

بینالنهرین گشـــایش یافتند، فرهنگ را نیـــز با خـــود همراه کردنـــد. اینها در واقع، تبعات گسترش اقتصادی است که باید در کنـــار آن فرهیختگان تاش کنند این گسترش و هجمه اقتصادی، فرهنگهـــا را از بیـــن نبـــرد؛ چـــون هر کشوری با فرهنگ خود زنده است.

همـــه انســـانها بایـــد بتواننـــد در ســـیارهای کـــه خداوند حیـــات را بر آن فراهم کرده با افتخار و احترام متقابل و تعامل مثبـــت زندگی کنند. بهخاطر «انســـان» بایـــد همه انســـانها تکریم شـــوند. هـــر آنچـــه کـــه در ســـایه فکر، فرهنگ، آموزش و علم تولید میشود باید در سفره جهانی چیده شود و اینها به ریسمانی از فرهنگ، وحدت و صلح بدل شود نه دستاویزی برای خشونت و نظامیگری. محور توســـعه، عدالت و صلح بایـــد «فرهنگ»، «آموزش» و «علم» باشد؛ سه ستونی که یونسکو بر پایه آن بنا شده است.