فرصت نوروز و خاطرهخوانی

بهتعطیــالت نــوروز کــه میرســیم، فرصتــی فراهــم میشــود بــرای مطالعــه و در ایــن ســبد مطالعاتــی خوانــدن خاطــرات چهرههــای سرشــناس و مهــم میتواند به جذابیت این روزهــا اضافــه کند. باید بــه این نکتــه اذعان کرد که خاطــره یکی از گونههای پرطرفدار نوشــتاری در میان اصحاب قلم و سیاســت اســت و عموماً اطالعات مهمــی در آن وجــود دارد که میتواند مورد اســتفاده پژوهشــگران قرار بگیرد. بهعنوان مثال و مصداقی کامل میتوان ازمیان خاطرات چــاپ شــده و بــا ارزش بــه «روزنامــه خاطــرات اعتمــاد الســلطنه» و «خاطــرات علــی اصغــر حکمت» و خاطرات «اســداهلل علم» اشاره کرد. بــا توجه بــه اینکه ممکن اســت خاطره نویســان از ترس محتســب در بعضی از جاهــا «درپرده» سخن رانده باشند اما با این حال در این مجال بد نیســت به یکی از نمونههای خوب در این زمینه بپردازیــم یعنــی خاطرات علــی اصغر حکمت )۱359- (۱7۲۱ وزیــر، ســفیر در دوران رضاشــاه و محمدرضــا پهلــوی. علــی اصغــر حکمــت از شــانزده ســالگی به طور مرتب خاطــرات خود را نوشــته حتی در زمانی که به بستر بیماری افتاده بود. افسوس تعدادی از دفاتر خاطرات او توسط خبیثی به یغما رفت و خاطرات حکمت ناقص ماند. دکتر سید محمد دبیرسیاقی که چهار دهه اســت در محضــر پرســعادتش افتخــار حضــور دارم، آنچــه از دفاتر خاطرات حکمت مانده بود را حاشیه نوشتند و این خاطرات را به چهار دسته تقســیم کردند. یــک؛ «رهآورد حکمت» شــامل ســفرنامههای خــارج و داخــل او اســت. دو: «ره آغاز حکمت» که شــامل ایــام تحصیل حکمت در دوران نوجوانی و اوان جوانی در شــیراز است. ســه: «ره آموز حکمت» شــامل خاطرات دوران تحصیلش هســت. چهــار: «ره انجــام حکمت» شامل دوران وزارت و سفارت او در زمان رضاشاه و محمد رضاشاه است. حکمت نثری شیوا دارد و بیانــی دقیــق و در جای جــای خاطراتش تمام اســامی (چه اســامی خاص و چه اسامی خاص) را دقیقاً آورده اســت. چنانچه اگر کســی «ره آغاز حکمت» را مطالعه کند و از ســن نویســنده خبر نداشــته باشــد فکــر میکند کــه این خاطــرات را شخصی حدود چهل ساله نوشته است.

کتــاب «ره آغــاز حکمــت» مربــوط به ســنین شــانزده تا ۱۲ ســالگی حکمت اســت که در شیراز مشــغول تحصیــل بــوده، او ضمــن تحصیــل در انجمنهــای شــیراز شــرکت میکــرد و در روزنامههای شیراز ازجمله روزنامههای «آفاق» و «دارالعلم» مقاله مینوشت. این امر گواه براین اســت که حکمت شــانزده ســاله آنچنان از توشه فرهنگی برخــوردار بود که برای نشــریات شــیراز مقاله مینوشــته و با بزرگان علم و ادب و شــیراز نشســت و برخاســت داشــته اســت.علی اصغــر حکمــت در دوران دانشآمــوزی بهزبانهــای عربی و انگلیسی نیز آشنا بوده و میتوانسته به آن زبانها مقاله بنویسد. خواندن خاطرات حکمت، علــی الخصوص بــرای آنها که بــه خاطرهخوانی عالقــه دارنــد جذابیتی خواهد داشــت کــه جز با همراه شدن با کلمات، به دست نمیآید.