معیارهای «رجل سیاسی» عینی نیست

غالمعلی دهقان، عضو شورای مرکزی حزب اعتدال و توسعه:

عباســعلی کدخدایی، ســخنگوی شورای نگهبان دیروز شاخصهای تدوین شده از سوی شورای نگهبان برای تعریف «رجل سیاســی» را منتشــر کرد. این شــاخصها پــس از آن تدویــن شــد که رهبــر معظم انقــاب در اباغیــه سیاســتهای کلــی انتخابات، خواســتار تدوین شاخصها از سوی شورای نگهبان شــده بودند. قانون شــدن آنچه شــورای نگهبان اعــام کرده است، نیازمند مصوبه مجلس است. اما تا اینجــای کار، صاحب نظــران و فعاالن سیاســی معتقدند این شاخصها جامع و مانــع و رافع اشــکاالتی که پیــش از این در تعریــف رجل سیاســی وجود داشــت، نخواهــد بــود. غامعلــی دهقــان، عضو شــورای مرکزی حــزب اعتدال و توســعه نقدهــای دیگری بــه این متــن وارد کرده است که در ادامه میخوانید.

ارزیابــی شــما از آنچــه آقــای کدخدایــی بهعنوان شاخصهای «رجل سیاسی» از نظرشوراینگهباناعالمکردندچیستو آیا دولت و مجلس میتوانند نظرات خود رااعمالکنند؟

تبیین اصل مربوط بهصاحیتهای نامزدهــای ریاســت جمهوری یــا «رجل سیاسی» که در قانون اساسی آمده است، بــه نوبــه خــود گام مثبت و رو بــه جلویی اســت. اما در جمهوری اســامی سازوکار تصویــب قوانین به این صورت اســت که مجلس شــورای اســامی طرح یــا الیحه ارائه شده از سوی هیأت وزیران را بررسی و تصویب میکند. این مصوبات نیز برای تطابــق با شــرع و قانــون اساســی باید به شــورای نگهبان ارســال شــود و درصورت دوبــار مخالفت شــورای نگهبــان و اصرار مجلــس، در نهایــت بــرای تصویــب بــه مجمع تشخیص مصلحت نظام ارجاع داده میشــود. بنابرایــن بهنظر میرســد هــم نماینــدگان و هــم دولــت میتوانند وارد فرایند تعریف رجل سیاسی شوند و شورای نگهبان هم میتواند دیدگاههای خود را مطرح کند. شــما چه فرجامی برای آنچه از سوی آقای کدخداییبیانشد،پیشبینیمیکنید؟

با توجه به دیدگاههایی که در مجلس و هیأت دولت وجود دارد، بهنظر میرسد آنچــه ســخنگوی شــورای نگهبــان اعام کرد، خود تبدیل به یک چالش شود. زیرا آنچه در ســخنان آقــای کدخدایــی دیده شــد، بر روایــت خاصــی از مفاهیم مدیر و مدبــر بــودن و در نهایت رجل سیاســی تکیــه دارد. مطابق آنچه منتشــر شــد، ما همچنان شاهد نوعی کلی گویی هستیم و آنچه جای آن خالی است، شاخصهای ملمــوس و قابل اتکایی اســت کــه بتوان برمبنای آن شــاخصها، صاحیت افراد را ارزیابــی و توانایــی سیاســی، اجرایــی و عقیدتــی آنــان را بــرای تصــدی کرســی ریاست جمهوری داوری کرد. اگــر تعریــف ارائــه شــده از ســوی شــورای نگهبــان عملیاتــی شــود، مــا شــاهد چــه فرایندیخواهیمبود؟

اگر این تعریف اجرا شود، ما همچنان ماننــد ادوار گذشــته انتخابــات ریاســت جمهوری، شــاهد موج عظیــم چندهزار نفــرهای از ایرانیــان خواهیــم بــود کــه در انتخابــات ریاســت جمهــوری ثبتنــام خواهند کــرد. یعنی با ایــن تعریف همه آن چندصــد یــا چندهــزار نفــری کــه در ســالهای 92 و 96 راهــی وزارت کشــور شــدند تــا در انتخابــات ثبتنــام کنند، با این تعریف جدید هــم میتوانند خود را مصداق رجل سیاســی بدانند و به وزارت کشــور بروند. زیــرا این تعریف بــه قدری کلــی اســت کــه همــه میتواننــد خــود را شــامل آن بدانند. بویژه کــه هنوز تکلیف جنســیت و ســن هــمًدر این شــاخصها مطرح نشــده و اساســا درباره آن ســکوت شــده اســت. بنابراین، در صورت اجرایی شدن این شــاخصها، ممکن است یک نوجــوان نابالغ 10 ســاله یا جــوان بالغ 18 ســاله هم خود را واجد شــاخص مذهبی بــودن بدانــد، یا خود را یــک فرد مقید به احــکام معرفی کنــد و از جهت سیاســی هم بگوید که مــن دارای تجزیه و تحلیل و درک سیاســی هســتم، پــس میتوانــم رئیــس جمهــوری شــوم. حتــی کســانی کــه ســن قابــل توجهــی هــم دارنــد هــم میتوانند ســوابق مدیریتی خود را ماک قرارداده و با معرفی مشاوران خود، خود را مصداق رجل سیاسی بدانند. بنابراین، این شاخصها، نه جامع است، نه مانع، درحالی که شاخصهایی در این سطح و برای حل چالشهای گذشته میبایست جامع و مانع باشد. فکر میکنیــد جریانها و فعاالن سیاســی کشورازاینمسألهاستقبالکنند؟

از شــاخصها اســتقبال نخواهد شــد و آن را جامــع نخواهنــد دانســت، امــا فعاالن سیاســی قطعــاً از طــرح موضوع درباره مفهوم «رجل سیاســی» استقبال خواهنــد کرد، ضمن اینکه در نهایت این شــاخصها میتواند به دستیابی به یک قانون جامع و مانع هم منتهی شــود. اما آنچــه اکنون انتشــار یافت، تنهــا یک گام نخست است که به لحاظ طرح موضوع، میتواند گامی به جلو هم تلقی شــود. با توجه به اینکه هنوز سه سال به انتخابات ریاســت جمهــوری آینــده باقــی مانــده اســت، امیدواریم تعجیلی در این مسأله صــورت نگیرد و این مســأله مورد توجه و بررسی کارشناسان کشــور قرار گیرد و هم اهل سیاست و هم حقوقدانان نسبت به آن اظهارنظر کنند تا ما درنهایت شــاهد قانونی باشــیم که کاســتیهای گذشته را نداشته باشد. اما درصورت اجرایی شدن آنچه امروز منتشر شد، قطعاً در، بر همان پاشــنه خواهــد چرخیــد و مــا غربالگــری تخصصی و کارآمدی نسبت به نامزدها و حتی ثبتنامها نخواهیم داشت، ضمن اینکه معلوم نیســت این موارد براساس کدام موازین تدوین شده است. دو نکته برجســته در این شاخصها وجود دارد؛ یکی بحث باور و عمل فرد به احکام دینــی و دیگــری مدیریــت اجرایــی. آیــا میتوان براســاس آنچه اعالم شد، تعهد دینی و توانایی مدیریتی نامزدها را ارزیابی کرد؟

در ایــن مــواردًهم شــاهد کلــی گویی بودیم. زیرا اساســا ارزیابــی مذهبی افراد آســان نیســت. تجربــه 4 دهه گذشــته ما نشان میدهد که در بخش قابل توجهی از گزینشهــا بــه دقــت عمل شــد، اما در نهایت بودند کسانی که در مناصب خود هزینههایــی بــرای نظام درســت کــرده و هم موجب وهن مدیریت کشــور شــدند. بنابراین، معیارهایی از این دســت عینی نیســت. امیدواریم کســانی که در نهایت تصمیــم گیرنــده هســتند، در قســمت اجرایی، از گذشته درس بگیرند. فراموش نکنیم کــه ایــن روزها رئیــس دولتهای نهم ودهم به گونهای ســخن میگوید که خوشایند ضدانقاب خارج از کشور است، درحالــی کــه او روزگاری محبــوب عدهای بــود و آن زمــان شــرایط ظاهــری را هــم داشت، اما حال این تحلیل وجود دارد که این فرد، سیاست را دینی نمیداند، بلکه دین را سیاسی میخواهد، یا بیش از آنکه به منافــع ملی فکر کند، بــه منافع باند و گروه خود فکر میکند و حتی حاضر است قــوه قضائیه و دیگــر نهادهای کشــور زیر سؤال برود. بنابراین باید از گذشته درس بگیریم و دایــره خودیها را تنگ نکنیم، اصــل را بر برائت بگذاریــم و نگذاریم که بــا تنگ نظری عدهای با ریاکاری و تظاهر خــود را باالتر از دیگران مطــرح کنند، اما بعداًکار دیگری بکنند. ابتدا اشــاره کردید کــه این پیشــنهادها در نهایــت بایــد در مجلــس بررســی شــود. پیشبینی شــما از رویکرد مجلس نسبت بهاینپیشنهادهاچیست؟

بهنظــر مــن مجلــس هــم بــه همین نکاتی که اشاره شــد، توجه الزم را خواهد داشت و تاش خواهد کرد تا در شاخص بندیهــا، از کلــی گویــی پرهیــز شــود، شــاخصها کمیتر شود، از گذشته درس گرفتــه شــود و تنهــا مســائل و جنبههای ظاهری افــراد در اولویت قرار نگیرد، زیرا تجربــه نشــان داد بــا این نگاه مــا چندان موفقنبودیم.

با توجه به دیدگاههایی که در مجلس و هیأت دولت وجود دارد، بهنظر میرسد آنچه سخنگوی شورای نگهبان اعام کرد، خود تبدیل به یک چالش شود. زیرا آنچه در سخنان آقای کدخدایی دیده شد، بر روایت خاصی از مفاهیم مدیر و مدبر بودن و در نهایت رجل سیاسی تکیه دارد