فیلترینگ و اعتماد عمومی

در شــرایطی که بحث فیلترینــگ تلگرام یک بــار دیگــر بهصــورت پررنــگ مطرح شــده ضــروری بهنظــر میرســد کــه زمینههــای موفقیــت و عــدم موفقیــت اجــرای چنین سیاســی به بحث گذاشــته شــود. چرا که ما با حوزهای مواجه هستیم که خواه ناخواه افکار عمومی حساســیت ویژهای روی آن پیدا کرده اســت. در بحث فیلترینگ شبکههای اجتماعی باید بین پیامرسانها و شبکههایی که بیشــتر به مثابه رســانه عمل میکنند، مانند توئیتر و فیس بوک تفکیــک قائل بــود. پیام رســانها در واقع واجد حساســیتهای به مراتب بیشــتری هســتند، چرا که عالوه بر کارکردهای رســانهای که دارند، پیامها، حریمها و فضاهای شــخصی هم قسمت مهمی از کارویژه این ابزارها را تشکیل میدهد.

بر همین اســاس داشــتن دو ویژگــی برای موفقیت شــبکههای مجازی پیام رســان ضروری اســت؛ اول داشــتن زیرســاخت فنی و تکنیکی مناســب برای ســهولت کار کاربران و دوم وجود شــرایطی که در آن کاربران این شــبکهها نســبت به فضایی که در اختیارشان قرار میگیرد اعتماد و اطمینان کامل داشــته باشــند. با داشتن این دو شــرط نه تنها تشــویق اســتفاده از پیامرســانهای داخلی اقدام بدی نیســت که حتی میتواند از جنبههای مختلف هم قابل دفاع باشد. رونق شبکههای داخلی حتی از بعد امنیتی نیز به نفع کشور خواهــد بود. اما در شــرایطی که دو شــرط یادشــده فراهم نباشــند، مسدود کردن و فیلترینگ شبکههای خارجی باعث افزایش اقبال و رجوع مردم به فیلترشکنها خواهد شد تا پیامرسانهای داخلی. آنچنــان کــه در زمان فیلتر بــودن تلگرام در اعتراضــات دیماه هم شــاهد بودیم. آن موقعیت و افزایش چندین برابری حجم رجوع مردم به فیلترشــکنها برای اســتفاده از تلگرام و دیگر شــبکههای اجتماعــی اصوالً میبایســت درس عملی و عینی بــرای متولیانی باشــد که امروز طرفدار فیلترینگ تلگرام هستند و میگویند با این کار میزان اســتفاده کاربران از شــبکههای داخلــی افزایش مییابد. به نظر میرسد مسئوالن و افراد معتقد به این استدالل باید پیش از هر چیز به این ســؤال پاســخ دهند که چرا در مدت فیلتر تلگرام در دیماه، چنین اتفاقی نیفتاد و مردم روی خوشــی به شــبکههای اجتماعی و پیام رسانهای داخلی نشان ندادند؟

امــا فــارغ از این، موضــوع دیگری هم در اینجا مطرح اســت که آن هــم نــوع مدیریــت افــکار عمومــی در خصــوص سیاســتها و برنامههــای کشــور در حــوزه فضای مجازی اســت. فــرض بگیریم اساســاً شــبکهها و پیامرســانهای داخلــی ما هــم از نظــر امنیت و هــم به لحــاظ کیفیت خدمــات و کارآیی در ســطح پیامرســانها و شــبکههای خارجی باشــند. باز هــم در چنین شــرایطی فیلترینگ نرمافزارهــای خارجــی و اجبار مردم به اســتفاده از پیامرســانها و شبکههای داخلی یک پیامد مهم خواهد داشت و آن هم افزایش بیاعتمــادی و شــک جامعه اســت. مردم در چنین شــرایطی هم از خــود خواهند پرســید به چــه دلیلی نباید مانند بســیاری از نقاط دنیــا حــق انتخــاب شــبکههای اجتماعــی و پیامرســانهای مــورد اســتفاده خود را داشــته باشــند. به عبارتی در این بحــث نوع رفتار دســتگاههای ذی ربط در کوچاندن جامعه از شبکههای اجتماعی خارجــی به نمونههای داخلی هم بســیار مهم اســت و کوچکترین رفتار نامناســب میتواند منجر به از دســت رفتن اعتماد نسبت به شبکههای داخلی باشد. به عبارتی ترویج پیامرسانها و شبکههای اجتماعــی داخلــی نیازمنــد روی آوردن به شــیوه ایجابی اســت نه ســلبی. بــا در نظر گرفتــن چنیــن شــروطی ترویج پیامرســانهای داخلــی نه تنهــا کاری مفیــد بلکه واجــب و ضروری اســت که باید انجام شود و البته به تعبیر رئیس جمهوری نه با هدف فیلتر کردن بلکه با هدف از بین بردن انحصار و ایجاد رقابت.