سبقت رشد اقتصادی ایران از پیشبینی نهادهای جهانی

تازهترین برآوردها از اقتصاد ایران در سال 1396 نشان میدهد

سال 1396 با تمام فراز و نشیبهای خود به پایان رســید. ســالی که در آن بسیاری از شــاخصهای کالن اقتصادی رو به بهبود گذاشت و حتی از پیشبینی مراجع معتبر آماری فراتــر رفت. با این حال در برخی از بخشها همچنان شــرایط نیازمند بهبود بیشــتر اســت.درحالی کــه در ســال 1391 نرخ رشــد اقتصــادی نرخ رشــد اقتصادی به منفی 6.8 درصد رســیده بود، در ســال 1395 با رســیدن نرخ رشــد اقتصــادی به 12.5 درصد باالترین نرخ در ربع قرن اخیر به ثبت رســید. گرچه در فاصله ســالهای 1391 تا 1395 نرخ رشــد اقتصادی نوسان زیادی داشته است ولی روند آن مثبت و رو به باال بوده است.

پــس از ثبــت نــرخ رشــد منفــی 6.8 درصــدی ســال 1391 در ســال 1392 بــا بهبــود قابــل توجهــی ایــن نرخ بــه منفی یک درصد رســید. در سال 1393 با بهبود شــاخصهای مختلف اقتصاد ایــران این نرخ بــه 8.4درصد افزایــش یافت ولی در ســال4931 با افــت تولید نفت نرخ رشــد اقتصاد ایران به منفی5.1 درصد بازگشت. اما در سال 1395 رکورد جدیدی برای این نرخ به ثبت رســید به طوری که براســاس سال پایه 1390 نرخ رشــد اقتصادی ایران دو رقمــی و 12.5 درصــد شــد و براســاس ســال پایــه قدیمــی 1383 ایــن نــرخ در محدوده 01درصد باقی ماند.

درکنار این در سال 1395 نرخ تورم نیز با قــرار گرفتن در محدوده 9 درصد پس از 25 سال تک رقمی شد.

درهمیــن زمینــه مرکــز پژوهشهــای مجلس درگزارشی تازهترین برآورد خود از اقتصاد ایران در ســال 1396 را منتشر کرد. طبق این گزارش رشــد اقتصادی کشور در ســال ۶9 بــه ۴,۴ درصــد رســیده اســت که 0.2 درصــد بیشــتر از پیشبینــی صندوق بینالمللــی پــول و 0.4 درصــد بیشــتر از پیشبینیبانکجهانیاست.

در عین حال این گزارش ســطح پایین ســرمایهگذاری بخــش خصوصــی دولتی و خصوصی در این ســال را دلیلی بر رشــد منفی بخش ساختمان و ثبت رشد منفی ۶.2 درصــدی بــرای ایــن بخــش دانســته و پیشبینــی کــرده اســت کــه با توجــه به رشــد محــدود ســرمایهگذاریهای بخش خصوصــی و دولتی در ســال ۶9، این روال موجب تســری رشــدهای محدود در سایر بخشهــای اقتصــادی از جملــه خــودرو، صنعت، خدمات و کشاورزی در سالهای آتی خواهد شد.

براســاس نتایــج گــزارش مرکــز پژوهشهــای مجلــس بــا در نظــر گرفتن جدیدترین آمــار و اطالعات در دســترس بــرآورد وزارت جهــاد کشــاورزی از تولیــد محصوالت کشــاورزی، برآورد هزینههای عمرانــی و جــاری دولــت تــا انتهای ســال ۶931، تحــوالت مــورد انتظــار از تولیــد و صــادرات نفــت تــا انتهــای ســالجاری و برآوردهای شرکتها و تشکلهای مرتبط با صنایــع مختلف شــامل خودروســازی، محصــوالت پتروشــیمی ...و راجــع بــه میــزان تولیــدات محصوالتشــان در انتهــای ســال ۶931، رشــد ارزش افــزوده بخشهای کشاورزی در سال 139۶ حدود (8.3درصد)، نفت 3.1( درصد)، صنعت ۴.1( درصــد)، ســاختمان 2.۶( درصــد) و خدمات ۵.3( درصد) برآورد میشود.

کم آبی سد راه کشاورزی

در بخــش کشــاورزی براســاس برآوردهــای انجامشــده در ســال ۶931، وضعیت رشد محصوالت باغی مناسب، رشــد محصــوالت دامــی بجز شــیر پایین و رشــد مجمــوع غــالت منفــی خواهــد بــود. همچنین پیشبینیهــای وضعیت متوســط آبــی ســال 9۶-97 هــم نشــان میدهــد کــه این بخــش در این ســال آبی در وضعیت قرمز به ســر میبــرد و میزان بارشهــا حتی از متوســط ســالهای قبل نیــز پایینتــر اســت. بانک مرکزی رشــد ۶ ماهــه اول بخــش کشــاورزی را 2,۴ و مرکز آمار حدود 0.9 درصد اعالم کرده است که اختــالف 3.1 واحد درصدی دارد. توجه به شــرایط بارندگی که معموالً نقش مهمی در تولیــد بخــش کشــاورزی دارد، نشــان میدهــد کــه بارندگــی ســال آبــی ۶9-۵9 اگرچه کمتر از ســال قبل بــوده، اما تفاوت معنــادار نیســت. بــا این حــال، وضعیت نگرانکنندهمربوطبهتولیدکشاورزیسال 1397 با توجه به افت قابل توجه در میزان بارندگی سال آبی 139۵-9۶ است.

نفت همچنان در حال رشد

مرکز پژوهشهــای مجلس همچنین در بخــش نفــت از رشــد 1,3درصــدی در پایــان ســال ۶9 خبــر داده و آورده اســت. مرکــز آمار ایران رشــد ۶ ماهــه اول بخش اســتخراج نفــت خــام و گاز طبیعــی را 3.۴درصــد و بانــک مرکــزی 8.۵ درصــد اعالم کردهانــد. از طرفی، آمار تولید نفت ایران در ســالهای 201۶ و 2017 براســاس گــزارش ماهیانه اوپک نشــان میدهد که تولیــد نفت خــام ایران در ســه ماهــه اول ســال۶931 (ســهماهه دوم ســال )2017 7 درصــد رشــد داشــته اســت. ایــن رشــد برای ســهماهه ســوم ســالجاری میالدی (ســهماهه دوم ســال )139۶ بــه حــدود 1.۵درصد و برای ســهماهه چهــارم 2017 (ســهماهه ســوم )139۶ بــه 2.1 درصــد کاهش پیدا کرده است.

بــه عبــارت دیگــر، براســاس آمارهای اوپک، میانگین رشــد تولید نفــت ایران در 9ماهــه اول ســال 139۶ حــدود 8.۴ رشــد داشته اســت. بهطور کلی با در نظر گرفتن وضعیت بازار نفت و عملکرد سال گذشته ایــن صنعــت در ایــران، انتظــار میرفــت با اعــالم آمار هــای جدید در ســال جاری، روند کاهشــی رشد تولید نفت در سه ماهه پایانی سال هم تداوم نشان دهد. براساس برآوردهــای مرکــز پژوهشهــای مجلس، رشد ارزش افزوده گروه نفت در سال 139۶ حدود 3.1 درصد پیشبینی میشود.

ظرفیتهایخالیصنعتپرشد

مقایســه شــاخص مقدار تولید بخش صنعــت نشــان میدهد این شــاخص در زمســتان ســال 139۵ به رقم شــاخص در ســال 1390 رســیده اســت. ایــن موضــوع نشــان میدهد تولید بخش صنعت پس از ســپری شــدن دوره رکــود پنجســاله بــه ســطح قبلی خود در ســال 139۵ رســیده اســت. با ایــن حال با توجه به رشــد منفی سرمایهگذاری در سالهای اخیر و با توجه بــه پــر شــدن ظرفیتهــای خالــی بخش صنعت، رشد قابلتوجهی برای سالهای آتی در این بخش مورد انتظار نخواهد بود. مرکز آمار ایران در آخرین گزارش منتشره خود، رشد بخش صنعت در سال 139۵ را ۵,۶ درصد و رشــد ۶ ماهه اول ســال 139۶ ایــن بخــش را ۴درصد اعالم کرده اســت. ضمن اینکه بانک مرکزی نیز رشد بخش صنعت در سال 139۵ را 9.۶ درصد و رشد ۶ ماهه را 8.۴ درصد اعالم کرده است.

با ایــن حال، رشــد بیشــتر محصوالت صنعتــی و زیربخشهــای صنعتــی در ســه ماهــه ســوم پایینتــر از فصــل دوم و انتظــارات قبلــی بــوده و بــه ۶.2 درصــد کاهش یافته اســت. بررسی زیربخشها و در نظر گرفتن ســهم آنهــا در کل صنعت نشــان میدهد که ایــن افت رشــد عمدتاً ناشی از کاهش عملکرد رشد بخشهایی نظیــر خودروســازی و پتروشــیمی (مــواد و محصــوالت شــیمیایی و الســتیک و پالستیک) بوده است.

سرمایهگذاریمنفیدربخش ساختمان

بخــش ســاختمان بــا توجه بــه ارتباط تنگاتنگــی کــه بــا بخشهــای باالدســتی خــود (از قبیل فلــزات اساســی، کانیهای غیرفلزیو...)داشتهوازسویدیگربهدلیل ارتباطبابخشهایپاییندستی(خدمات و مســتغالت) از نقــش حائــز اهمیتــی در اقتصاد ایــران برخوردار اســت. براســاس آمارهــای بانــک مرکــزی رونــد افزایــش پروانههای ساختمانی در ۶ماهه اول سال 139۶ هــم تداوم داشــته و تعداد پروانهها در مناطــق شــهری رشــد 8,7درصــدی داشــته اســت. بــا این حــال، نکتــه مهم و قابــل توجهی کــه وجود دارد آن اســت که با وجود رشــد تعــداد پروانههــای صادره، سطح زیربنای طبقات روند کاهشی داشته اســت. در رابطــه با ســرمایهگذاری بخش ساختمان نیز آمارهای بانک مرکزی برای ۶ ماهه اول سال 139۶ رشد 12.۶ درصدی به قیمتهای اســمی را نشان میدهد که باالتر از انتظارات قبلی است.

دقــت در جزئیــات ایــن رشــد نشــان میدهــد کــه رشــد مذکــور مربــوط بــه ساختمانهایتمامشدهونیمهتمامبوده و رشــد ســرمایهگذاری در ســاختمانهای شــروع شــده منفی اســت. بهطور کلی و با توجــه بــه عملکرد بخــش ســاختمان در ۶ماهــه اول و انتظــار عملکــرد فصلهای پاییــز و زمســتان آنچنــان که در ســالهای اخیــر بــوده اســت، رشــد ســاختمانهای خصوصی در ســال 139۶ مثبــت و حدود ۴.1 درصد پیشبینی میشــود. با توجه به جمیع نکات ذکرشــده فوق، رشــد بخش ســاختمان (خصوصی و دولتی) در ســال 139۶ در مجمــوع منفــی و حــدود منفــی ۶.2درصدپیشبینیمیشود.

رونقبخشخدمات

رشــد بخش خدمات بهعنــوان بخش ممتاز اقتصادی وابســتگی زیادی به رشد ســایر بخشهای اقتصــادی دارد. هر چند کــه در ســالهای پیــش از ۵9 رشــد بخش خدمــات منفــی بوده اســت اما رشــد این بخــش طبــق اعــالم بانــک مرکــزی در ســال 139۵ با افزایشــی قابل مالحظه به ۶,3درصــد رســید و مرکز آمار ایران رشــد ایــن بخــش در ســال 139۵ را 7.۵ درصد اعالم کرد. تفاوت 2.2درصدی رشد اعالم شــده توســط دو نهــاد آمــاری بــا توجه به ســهم حدود 0۵ درصدی بخش خدمات از تولید ناخالص داخلی منجر به اختالف 1.1درصدی رشد اقتصادی اعالمی توسط این دو نهاد شده است.

در همیــن حــال رشــد ۶ ماهــه اول سالجاری نیز مرکز آمار ایران رشد بخش خدمــات را 7.2 درصــد و بانــک مرکــزی 8.3درصد اعــالم کردهاند که بیش از ۴.3 واحــد درصــد اختــالف را نشــان میدهد. برآورد مرکز پژوهشها از رشــد این بخش در سال ۶931برابر با 3.۵ درصد میرسد. این بــرآورد حدود ۶.0 واحــد درصد کمتر از بــرآورد قبلــی مرکــز بــرای رشــد بخش خدمات اســت که عمدتاً به تعدیل رشــد بخشهای خدمات عمومی و واسطهگری مالی است.

بــرآورد مرکــز پژوهشهــا بــا توجــه به آخرین شــواهد آمــاری در دســترس چند ماهه اول ســالجاری و برآوردهای موجود از عوامــل مؤثــر تــا پایــان ســال، حاکــی از آن اســت کــه خدمــات بازرگانــی در ســال 139۶ رشــدی حــدود 2,9 درصــد خواهــد داشــت. برآورد قبلی مرکز از رشــد بخش خدمــات بازرگانــی 3.1 درصد بوده اســت و دلیــل اصلی تعدیل ایــن (نرخ تعدیل) کاهش رشد بخش صنعت بوده که انتظار مــیرود تأثیــر خــود را بــر خردهفروشــی و عمدهفروشــی بگــذارد. همچنیــن ایــن بــرآورد بــا توجــه بــه شــواهد آمــاری در دسترس در 9 ماهه اول سالجاری، حاکی از آن است که رشد خدمات حمل ونقل و ارتباطات در سال 139۶ در حدود 8درصد خواهد بود. و در نهایت رشد ارزش افزوده بخش واســطهگری مالی برای سال 139۶ حدود ۵.7 درصد برآورد میشود.

رشد اقتصادی کشور در سال ۶9 به ۴,۴ درصد رسیده است که 0.2 درصد بیشتر از پیشبینی صندوق بینالمللی پول و 0.4 درصد بیشتر از پیشبینی بانک جهانی است