تنهایی با شکوه یک زن

«اینکه خاک سيهش بالين است اختر چرخ ادب پروین است گر چه جز تلخى از ایام ندید هر چه خواهى سخنش شيرین است» جوانمرگ شــد، در ســی و چهارســالگی. روز پانزدهم، یا بــه روایتی دیگر از شــامگاه شانزدهم فروردینماه 1320 چشــم بر هم گذاشت و بهاری دیگر از ســالهای جوانی را ندید. بماند که از بهارهای رفته هم حظی نبرده بود. چنــد ماهــی بعــد از امضای فرمان مشــروطیت در زمســتان 1285 به دنیا آمــد. تهتغــاری خانواده بود و یکــی دختر دردانه پدرش یوســف اعتصامی آشــتیانی. پــدری ادیــب و رجــل سیاســی کــه واســطه آشــنایی دختــرش با چهرههای مهم فرهنگ و سیاســت عهد مشــروطه بود. ذوق شعر را از پدر و مــادر بــه ارث برد، اما جســارت را فضــا و زمانه انقاب مشــروطیت در او رشــد داد. ادبیات را از بزرگان ادب ایران معاصــر عامه علیاکبر دهخدا و ملکالشعرای بهار آموخت. در جهان مردانه آن روزگار فرهنگ و سیاست ایران، او طنینی دیگر بود هرچند باید چند دهه بگذرد و فروغ فرخزاد بیاید تا زن در سنت مردانه ادبیات فارسی، صاحب صدا شود. از کودکی شاعری کــرد، ســالهای نوجوانــی در ســرایش شــعر رشــد کــرد و ســالهای جوانی همصــدا با مطالبــات عمومی عهد مشــروطه و پس از آن از مردم نوشــت و تا جایی که توانســت بر ســنتهای دستو پا گیر علیه زنها شورید، اما به زبان و بیانی که برآمده از ســنت ادب مردانه بود. بیســت و هشــت ســالگی به خانه شــوهر رفت، چندی نگذاشــت از زندگی مشــترک دســت شســت. ســالهای زندگــی آنچنان که بایــد قدر ندیــد و آنجا هم دســتگاه حکومت پهلوی پی تجلیل از او برآمد اما پروین دست رد بر سینه شاه زد و از حضور در دربار و پذیرفتن نشــان لیاقت پرهیز کرد و طرفش معلوم بود، او طرف مردم و آزادی و تحقق عدالت بود. جوانمرگ شــد، در ســی و چهارسالگی. اما مرگ پایان کار او نبود. بانوی شعر فارسی همچنان صدایش در فضای ادبیات ایران طنینانداز است، به درستی در تبیین زندگی و شعرش گفت: « گر چه جز تلخی از ایام ندید/ هر چه خواهی سخنش شیرین است»