جنگخونینجادهای
5 هزار و ٠٠4 میلیارد تومان میانگین گردش مالی تصادفات
بـــه گفتـــه جانشـــین رئیـــس پلیـــس کشـــور در ایـــام نـــوروز ســـال 97 در هـــر 8٥ دقیقه یک نفر در ســـوانح رانندگی جان خود را از دست داده است؛ یعنی در 13 روز ابتدایـــی ســـال 312 تـــن قربانی ســـهلانگاری در هدایت وســـیله نقلیه، خواب آلودگی و قانونگریزی شـــدهاند. در ایـــن میان 37 کشـــته در روز یازدهم فروردین مـــاه رکورد جدیـــدی به جای گذاشـــت تا آنچنـــان امیدی بـــه اصالح رفتار ترافیکی برخی از رانندگان نداشته باشیم.
هرساله هزاران خانواده در ایام نوروز داغدار میشـــوند و این ســـریال بیانتها همیـــن طـــور تکـــرار میشـــود. پلیـــس نظارتهایش را قویتـــر میکند، مدام توصیه میکند از ســـبقتهای غیرمجاز خـــودداری کنید، هشـــدار میدهد پس از هـــر دو ســـاعت رانندگـــی دقایقـــی اســـتراحت کنید ...و اما گویـــی برخی از راننـــدگان گوش شـــنوایی ندارنـــد.، هر چقدر هم جادهها با دوربینهای جدید تجهیز شـــوند آنهایی که دور زدن قانون را بلدنـــد راهـــکاری بـــرای دور زدن این دوربینها هم مییابند.
در این گزارش سعی میکنیم بهطور تقریبی خســـارت انســـانی تصادفات را حســـاب و کتاب کنیم تـــا ببینیم هر فرد که در حوادث جادهای کشـــته میشـــود چه خســـارتی به خانواده و جامعه وارد میکند؟
اگر هزینه تولد هر فرد تا رســـیدن به ســـن بلوغ را همـــراه با هزینـــه تحصیل و تربیـــت وی بهعنـــوان نیروی انســـانی آمـــاده به کار مســـاوی با دیـــه آن یعنی 280 میلیـــون تومـــان محاســـبه کنیـــم، میتـــوان گفت با آمار متوســـط ســـاالنه ٥1 هـــزار کشـــته تصادفـــات رانندگـــی ٤ هـــزار و 200 میلیـــارد تومـــان فقط در این زمینه ضرر میدهیم، اما این پایان ماجـــرا بـــرای ســـریال تکـــراری و تمام نشـــدنی تصادفـــات جـــادهای نیســـت چراکـــه در این بین خودروهای قربانیان تصادفات نیز همچون خودشان از بین میرود. اگر قیمت متوسط هر خودرو را فارغ از اینکه اتوبوس، خودروی شاســـی بلنـــد، کامیـــون و تریلـــر یا ســـواریهای ارزانقیمت باشـــد ٥1 میلیون محاسبه کنیم با خســـارت ٥22 میلیاردی روبهرو میشویم.
از ســـوی دیگر مســـألهای که معموالً به آن توجهی نمیشـــود خسارت مالی اســـت که به خانوادههای قربانیان وارد میشود، اگر متوسط هزینه کفن و دفن، مراسم هفتم و چهلم و سالگرد هر یک از قربانیـــان را ٥ میلیون در نظر بگیریم عددی بیـــش از ٥7 میلیـــارد تومان به دســـت میآیـــد، البتـــه هزینههایـــی که اشـــاره شد در شـــهرهای بزرگتر مطمئناً بیشـــتر از آن چیزی اســـت که محاســـبه کردهایم ولی ســـعی کردهایم حد وسط را در نظر بگیریم.
به گفته پلیس و مســـئوالن دیگر، هر ســـال 00٦ تا 700 هزار نفر در تصادفات جـــادهای دچار جراحـــات و حتی نقص عضـــو میشـــوند، آماری تأمـــل برانگیز که گذشـــته از بـــاال بودن عـــدد و رقم در وهله نخست خســـارتهای فراوانی به دولـــت و خانوادههـــای مصدومان وارد میکنـــد. بـــا در نظـــر گرفتـــن نیروهایی کـــه برای انتقـــال مصدومان اســـتخدام شـــدهاند، آمبوالنسهـــا و تجهیزاتی که بـــه کار گرفتـــه میشـــوند و هزینههـــای درمانیشان در بیمارستانها دست کم یک میلیون برای هـــر نفر آب میخورد که هزینهای 700 میلیاردی روی دســـت دولت میگذارد.
درمجمـــوع و در خوشـــبینانهترین بـــرآورد، خســـارتی کـــه بـــه کشـــور وارد میشـــود بیش از ٥ هـــزار و 00٤ میلیارد تومـــان اســـت، هزینـــهای کـــه اگـــر در بخـــش صنعـــت، معـــدن، کشـــاورزی، عمرانی، بهداشـــت و درمان، آموزش، گردشـــگری یا هر بخـــش دیگری تزریق شـــود، میتواند تحول قابل مالحظهای به وجـــود آورد. این رؤیا دســـت یافتنی اســـت که قربانیان جادهایمان را به زیر هزار برســـانیم همانطور که کشورهای آلمان، مالزی در کمتر از 20 سال به آن رسیدند. ■
خسارتهايی که قابل محاسبه نیست
اما هزینهای که هیچ جوره نمیشود بـــرای آن چرتکـــه انداخـــت و دو دو تـــا چهارتا کرد، آســـیبهای روحی و روانی اســـت که بـــه بازمانـــدگان تصادفات و خانوادههایشـــان وارد میشود؛ برخی از خانوادههای قربانیان ســـوانح جادهای بـــا گذشـــت ســـالها از دســـت دادن عزیزانشـــان همچنان دچار تشویش و افسردگی هستند.
فاطمـــه ســـعیدی، فروردیـــن مـــاه ٦ ســـال پیش منتظر پســـر و دختر و نوه 2 سالهاش بود. چشمانش به در بود که همچنان خشک به در ماند و عزیزانش هیـــچ گاه به خانه نرســـیدند و درســـت 20 کیلومتـــری خانـــه پـــدری راننـــده تریلری کـــه خوابش برده بود آنها را زیر گرفت. غول آهنین افســـارگریخته جان خانـــوادهای 3 نفـــره را در دم گرفـــت. حـــاال مـــادر مانده و چشـــم انتظـــاری و یـــک دنیـــا غصـــه کـــه ذره ذره او را آب میکنـــد. داروهـــای ایـــن روانپزشـــک و آن روانپزشـــک هـــم نتوانســـته در طول این ســـالها آرامش کند. عکس پســـر و عـــروس و نـــوهاش را روی میـــز کوچکی چیـــده و گویـــی از زل زدن به آنها ســـیر نمیشود.
اکبر امینی، شـــوهر فاطمه حال و روز بهتـــری از زنش ندارد. او مـــرد خانواده است و باید ســـرپا بایستد تا زندگیشان را اداره کند. امینـــی از تصادف برایمان میگوید: «پســـرم، مصطفی به مادرش زنگ زد و گفت که شب حرکت میکنند بســـوی خانهمـــان. از تهران تا ســـاوه دو ســـاعت و نیـــم راه اســـت. ســـاعت یک شـــب، منتظرشـــان بودیم. هرچقدر به موبایل پســـر و عروســـم زنگ میزدیم، تلفنشـــان نمیگرفـــت. خیلـــی نگران بودیـــم تا اینکـــه ســـاعت 4 صبح زنگ زدنـــد و گفتند که مصطفی نرســـیده به روستا تصادف کرده و همگیشان فوت کردهانـــد. شـــاهدان تصادف بـــه پلیس گفته بودند که کامیون وارد الین مخالف شـــده و ماشـــین پســـرم را زیـــر گرفته و آنقدر ســـرعتش زیـــاد بوده کـــه بعد از تصادف ماشین آتش گرفته و متأسفانه همهشان سوختهاند.
بعد از این اتفاق حتی با گذشت یک ســـال همسرم قبول نمیکرد که پسرم و خانوادهاش از بین رفتهاند و چشـــمش بـــه در بـــود که االن اســـت آنهـــا بیایند. بـــرای درمـــان در طول این 6 ســـال او را پیش چند روانپزشـــک بـــردهام و آنقدر قرص و دارو برایـــش تجویز کردهاند که حد ندارد. دیگر آن آدم سابق نیست.»
علیرضـــا 20 ســـال دارد و دســـت راســـتش را در تصـــادف از دســـت داده اســـت. میگوید هنوز صحنه تصادف را در کابوسهای شبانه میبیند. علیرضا ســـال گذشـــته همراه با دوســـتانش در جاده چالوس به کـــوه زدند و فقط او در این حادثه آســـیب دید: «چند هفتهای توی بیمارســـتان بســـتری بودم و دقیقاً نمیدانســـتم چـــه بالیـــی ســـرم آمده، وقتی به خانـــه آمـــدم و وضعیت بهتر شـــد به خـــودم آمـــدم و دیـــدم ناقص شـــدهام. دســـت راســـتم از آرنـــج قطع شده و نمیتوانم ســـرکار برگردم. هنوز نتوانســـتهام با این مســـأله کنـــار بیایم. وقتـــی به خیابان و مرکز تجاری که رفت و آمد زیاد است، میروم مردم با چشم ترحم به من نگاه میکنند و این نگاهها برایم آزاردهنده است.»
به گفته مهدی جوادی، روانشـــناس اجتماعـــی؛ شـــوک ناشـــی از حضور در صحنه تصـــادف هماننـــد موجگرفتگی در جنگ بر اثر قـــرار گرفتن در معرض انفجـــار اســـت. اگر مشـــکالت ناشـــی از این تجربـــه، کمتر از 6ماه طول بکشـــد شـــخص مبتال به اختالل اســـترس حاد شـــده و اگر طوالنی مدت شـــود، پســـت تروما یا اختالل اســـترس پس از سانحه بـــروز میدهد. در ایـــن حالت فرد دچار غـــم و انـــدوه یـــا خشـــمی میشـــود که در اثر گذشـــت زمـــان بهبـــود نمییابد. کابوسهـــای شـــبانه و تکـــرار حادثه در ذهن از نشانههای آن است.
همچنین در این حالت فرد نســـبت باید گفت نقش انســـان در بروز حوادث جادهای پررنگتر از بقیه عوامل است، بهعنـــوان مثـــال جـــادهای پرترافیـــک مثل جـــاده چالوس را تجســـم کنید که چندهزار خودرو در آن پشـــت ســـر هم قطار شدهاند و رانندگانی که از وضعیت ترافیـــک خســـته و حتـــی عصبانیانـــد. مطمئنـــاً بـــا چنیـــن صحنـــهای روبهرو بودهاید و اینکه با باز شدن مسیر برخی از راننـــدگان پایشـــان را روی پـــدال گاز میگذارند و آنچنان ســـبقتی از دیگران میگیرند که گاه منجر به بروز تصادفات ایـــن آزمایشـــات از دریافـــت گواهینامه توسط افرادی که دچار اختالالت روانی هستند، جلوگیری میکند.
قوانیـــن میتواننـــد مانـــع رانندگـــی ایـــن دســـته از افـــراد شـــوند تـــا زمانـــی کـــه آنهـــا تحـــت ارزیابیهـــای کلـــی و گســـترده قرار بگیرند و در صـــورت نیاز مشـــاورههای روانی بـــرای آنهـــا انجام گیـــرد؛ در ایـــن صـــورت در وضعیـــت بهتری از نظر سالمت روان قرار خواهند گرفت.»
باید بـــه ایـــن نکتـــه اشـــاره کنیم که در کشـــورهایی کـــه دارای قوانینی برای ارزیابی روانشناختی رانندگان هستند، به محض بروز تخلفی خـــارج از چارچوب پذیرفتـــه شـــده، بـــرای مثـــال رانندگی غیرقابل قبول، ســـرعت غیرمجاز، بروز درگیری و خشـــونت توسط رانندگان ...و گواهینامه افراد بسرعت ضبط میشود و آنها دیگر به هیچ عنوان حق رانندگی ندارند. اگر افراد بدون گواهینامه پشـــت فرمـــان بنشـــینند، جـــرم بـــدی مرتکب میشـــوند که تا مدتهـــا در پرونده آنها ثبت میماند.
به گفته ســـردار تقی مهـــری در یک دهـــه گذشـــته بیـــش از 280 هزارنفر در تصادفات جادهای جان خود را از دست دادهانـــد؛ جنگـــی خونیـــن که هـــزاران میلیارد تومان ســـرمایه و نیروی کارمان را در آن از دست دادهایم و چند میلیون خانواده نیز در طول این ســـالها داغدار عزیزانشان شـــدهاند، البته آمارها نشان از ســـیر نزولـــی کشـــتههای تصادفـــات دارد ولی یادمان باشـــد که هنوز هم در باالتریـــن رده قربانیـــان جـــادهای دنیـــا هستیم؛ آماری نگرانکننده.
درمجموع و در خوشبینانهترین برآورد، خسارتی که به کشور وارد میشود بیش از ٥ هزار و 00٤ میلیارد تومان است،هزینهای که اگر در بخش صنعت، معدن، کشاورزی، عمرانی، بهداشت و درمان، آموزش، گردشگری یا هر بخش دیگری تزریق شود، میتواند تحول قابل مالحظهای به وجود آورد. این رؤیا دست یافتنی است که قربانیان جادهایمان را به زیر هزار برسانیم همانطور که کشورهای آلمان، مالزی در کمتر از 20 سال به آن رسیدند