صاحبان امضای مجاز در واگذاری زمین مناطق آزاد
برای شناخت بهتر فرآیند تصمیمگیری در واگذاری زمین در محدوده مناطق آزاد، الزم اســت که نخســت اشــاره شــود قانــون چگونگی اداره مناطق آزاد در ســال ٢7٣١ به تصویب مجلس رســید و در حال حاضر 7 منطقــه آزاد فعال، بر اســاس ایــن قانون اداره میشــوند که عبارتند از مناطــق آزاد کیــش، قشــم، چابهار، ارس، اروند، انزلــی و ماکو. هدف مشــترک از تشکیل این مناطق، جذب سرمایهگذاران داخلی و خارجی با هدف افزایش تولید و اشتغال است.
در ســایر کشــورها در گام نخســت زیرســاختها آمــاده میشــوند و ســپس ســرمایهگذاران بــه منطقــه وارد میشــوند، امــا در ایــران ابتــدا محــدوده مناطق آزاد تصویب میشــود و ســپس ســازمان منطقه آزاد مربوطه موظف است با تحصیل درآمد از محلهای مختلفی از جمله اخذ عوارض، سهمیه محدود واردات گمرکی و فروش زمین موظف به تأمین زیرساختها میشود.
نخســتین نیــاز هر ســرمایهگذار کــه درصدد تولید و اشــتغال اســت، زمیــن اســت. مقولــه زمیــن بــرای ســرمایهگذاران از اهمیــت بســزایی برخوردار اســت از یک ســو اگر در واگــذاری زمین، ســختگیرانه برخورد شــود ســرمایه گذاران از ســرمایهگذاری خودداری میکنند و در صورتی که با مماشــات برخورد شــود زمینه ایجاد رانت برای برخی سودجویان بــه وجود میآید لذا در مجموعه مناطق آزاد مالک عمل در خصوص واگذاری زمین اهمیت بسزایی دارد.
آیین نامه نحوه استفاده از اراضی در سال ٢7٣١ به تصویب وزیران عضــو شــورای عالی مناطــق آزاد رســید در این آیین نامــه خطوط کلی بــرای ســازمانهای مناطــق آزاد، تعیین شــد. اما به مرور زمــان نیاز به تدوین مقررات بیشتر احساس شد تا اینکه در سال ١9٣١ ضمن تبصره ٤ آییــن نامــه مالــی و معامالتــی مصوب شــورای عالــی مناطــق آزاد، وظیفــه تدوین و ابالغ دســتورالعمل نحوه اســتفاده از زمین در مناطق آزاد به دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد محول شد.
بدیهی اســت که هر دو جنبــه در واگذاری زمین باید مورد توجه قرار میگرفت اوالً تســهیل در واگذاری زمین به سرمایهگذاران جهت ایجاد اشــتغال و تولید و دوم پیشــگیری از ایجاد رانــت در واگذاری اراضی به همین دلیل ســاز و کار قانونی خاصــی برای تعریف امضاهای مجاز در فرآیند واگذاری اراضی پیشبینی شد.
بــا عنایت بــه مفــاد مــاده ٣ دســتورالعمل مربوطــه، قیمتگذاری توســط ٥ نفر اعضای کمیته ارزیابی زمین صورت میپذیرد که ترکیب آنها بدین قرار است: سه نفر از کارکنان دائمی سازمان و دو نفر معتمد و متخصص خوشــنام (که ترجیحاً یکی از آنان کارشناس رسمی باشد) هر چند که تشــکیل جلســه این کمیته و تعیین قیمــت میتواند قبل از وصول درخواســت سرمایهگذار باشد لذا تعیین قیمت، هیچ توقفی در فرآیند واگذاری زمین به سرمایهگذاران ایجاد نمیکند.
بــا توجه به ماده 7١ اساســنامه ســازمانهای مناطــق آزاد و وظایف و اختیــارات هیــأت مدیره این ســازمانها الزم اســت چگونگــی و نحوه استفاده از زمین و منابع ملی و ترتیب فروش یا اجاره آنها در محدوده منطقــه آزاد به تصویب اکثریــت اعضای هیأت مدیره برســد از طرفی دیگر با توجه به الزام اساســنامه به تشــکیل ماهیانه حداقل یک جلسه توســط اعضای هیأت مدیره، تشــکیل جلســه اعضای هیأت مدیره نیز وقفهای در فرآیند واگذاری زمین در مناطق آزاد ایجاد نمیکند.
پــس از ایــن مرحلــه و در مرحلــه انعقــاد قــرارداد با توجه بــه لزوم رعایــت مفــاد مــاده ٣٢ اساســنامه، قــرارداد مربوطه به امضــای مدیر عامــل و عضــو منتخــب هیأت مدیره رســیده و بــا مهر ســازمان معتبر است.
در ایــن فرآیند ٥ عضو کمیته ارزیابــی قیمت زمین که در خصوص قیمــت تصمیمگیــری میکننــد بــا ٥ عضــو هیــأت مدیــره که بــا اصل قــرارداد موافقت میکنند، تفاوت دارد لذا بیشــترین پیشــگیری از بروز فســاد در مقوله زمین پیشبینی شده است، همچنین با توجه به اینکه در حــال حاضــر کمیته ارزیابــی قیمت زمیــن در ابتدای ســال و قبل از درخواســت ســرمایهگذاران، قیمــت اراضــی قابــل واگــذاری را تعییــن میکند و اعضای هیأت مدیره سازمان منطقه آزاد نیز ماهیانه حداقل یک جلسه تشکیل میدهند میتوان گفت فرآیند استفاده از اراضی در مناطق آزاد با سرعت مناسبی طی میشود.
با تمهیدات اندیشــیده و ابالغ شــده توســط دبیرخانه شــورای عالی مناطق آزاد، سازمانهای مناطق آزاد آماده حمایت از سرمایهگذارانی است که تمایل به ایجاد اشتغال و تولید دارند.