دکتر صالحی چه گفت؟

رئیس ســازمان انرژی اتمی - دکتر علی اکبر صالحی - درباره آیندهبرجاموخروجامریکاازتوافقهستهایگفتهاست:«وظیفه ما در ســازمان انرژی اتمی آمادگی برای برگشتپذیری است. یک هزار و ٤٤ ســانتریفیوژ ما در فردو نصب شــده ولی در خأل هســتند و گازدهی نمیشوند. ما میتوانیم در عرض چهار روز گازدهــی کرده و غنیســازی ٠٢ درصد را انجــام دهیم.» پیش از ایــن نیز دکتر صالحی در واکنش بــه اقدامات دولت ترامپ، خاطرنشــان کرده بود که دولت ایران به برهم زنندگان برجام «ضرب شســت ویژهای» نشان خواهد داد. این قبیل اظهارات دکترصالحیایننگرانیرانزدبرخیتحلیلگرانایجادکردهکه مبادا«تهدید»هایاوموردبهرهبرداریسیاسیازجانبدولتایاالتمتحدهامریکاقرار گیــرد و راه را بــرای اقدامات خصومتآمیز آنها علیه ایران هموارتر ســازد. از این رو، ذکر چند نکته در این باره ضروری اســت: اول اینکه اظهارات دکتر صالحی نه تنها اظهارات جدیدی نیست، بلکه اظهاراتی معلوم و برخاسته از متن برجام اســت. در واقع، اگر در رونــد مذاکرات هســتهای دولت امریکا و متحدیــن غربی آن همواره بر ضــرورت ایجاد یک ساز و کار «برگشتپذیری تحریمها» )Snap back( تأکید داشتند، تیم مذاکرهکننده ایران نیز متقابالً بر این نکته تأکید داشت که تعهدات و اقدامات «فنی» ایران نیز باید به همانتناسب«برگشتپذیر»باشد.درنهایت،تیممذاکرهکنندهایرانتوانستدرمقابل مکانیسم«برگشتپذیریتحریمها»یکمکانیسم«برگشتپذیری»تعهداتایرانرا نیز تعبیه کند که از آن در صورت لزوم به عنوان اهرم یا ضمانت اجرایی استفاده کند. به عبارت دیگر، اظهارات دکتر صالحی بیش از اینکه «تهدید» یا بی مالحظگی محسوب شود،نوعی«یادآوری»است!دوماینکهاظهاراتدکترصالحیاشارهبه«تعادلدرونی» توافقی دارد که هر بند آن مشخصاً و دقیقاً در توازن (یا موازنه) با یک بند دیگر تنظیم و نوشتهشدهاست.بهعبارتدیگر،اشارهدکترصالحیبهقابلیتبرگشتپذیریتعهدات ایران حاوی این پیام اســت که برهم زدن «تعادل درونــی» برجام - از طریق «اصالح» مواردسهگانهایکهامریکا«نقض»توافقمیخواند-ممکناستدرنهایتبهفروپاشی ُکل عمارت منتهی شود. این پیام برای آن دسته از کشورهای اروپایی که در پی سیاست «راضیسازی» ترامپ از طریق «تکمیل» یا «اصالح» چند بند از برجام هستند، بسیار حائز اهمیت است. به عبارت دیگر، دکتر صالحی به «عقالی جمع» یادآوری میکند که نه تنها ایران به هر یک از اقدامات و «اصالحات» آنها پاسخ متناسبی خواهد داد، بلکه برهم زدن ناخواســته تعادل حاکم بر «ساختار توافق» ممکن است نتیجهای برخالف تصورآنهادرپیداشتهباشد.

سوم اینکه اظهارات دکتر صالحی در خأل بیان نشده و باید آنها را طبیعتاً با توجه به فضای حاکم در واشنگتن ارزیابی کرد. در واقع، ناظران صحنه سیاسی امریکا بخوبی میدانند که از ماه اکتبر تاکنون کشمکش جدی و شدیدی میان طرفداران و مخالفان برجام در واشــنگتن آغاز شــده است. در یک طرف ماجرا، موافقان برجام بر این نکته تأکیــد دارند که خروج یکجانبــه دولت ترامپ از برجام تبعات و پیامدهای ســنگینی برای امریکا در پی خواهد داشــت و مدام در مورد واکنشهای احتمالی ایران هشــدار میدهد. از ســوی دیگر، مخالفان برجام مدام بر این نکته اصــرار میورزند که ایرانبا وجود شــعارهای تندی که میدهد- هیچ واکنش ویژهای به خروج امریکا از توافق هستهای نشان نخواهد داد و بی وقفه تالش میکنند رئیس جمهوری بیتجربه، ناآگاه و تاجرمســلک خود را به این نتیجه برسانند که برهم زدن برجام هیچ هزینهای برای او در بر نخواهد داشت. حال، در میان این نزاع، دکتر صالحی دو نکته مهم را به بحث آنها اضافه کرده است تا کفه ترازو را به نفع ایران متمایل سازد. یک نکته او حاوی یک فاکت و حقیقت آشکار در مورد قابلیتهای برگشتپذیری ایران بود؛ و دیگری حاوی یــک «ابهــام» در مورد آنچه «ممکن اســت» ایران انجــام دهد: در نکتــه اول او تأکید کرده که اوالً ایران قابلیت و اراده برگشتپذیری را دارد و در نکته دوم گفته است ایران «ضرب شســت ویژهای» به آنها نشــان خواهد داد و آنها را- به زعم دبیر شورای عالی امنیت ملی- «شگفتزده» خواهد کرد. شایان ذکر است که این نکات ظاهراً چنان در فضای رسانهای امریکا و بر جدال دو جناح موافق و مخالف تأثیر داشت که بالفاصله پس از بیان آن توسط دکتر صالحی، دو تن از سرسختترین البیستهای ضدایرانی در

ًُ امریکا، طی مقالهای در روزنامه واشنگتنپست، تالش کردند تأثیر کالم رئیس سازمان انرژی اتمی ایران را خنثی کنند و مجددا بر این «روایت» تأکید ورزند که خروج ترامپ از برجام هیچ تأثیری بر موقعیت و وضعیت امریکا نخواهد گذاشت!