حمله برای دفاع از تروریستها

حمایــت آنــکارا از ایــن حمله نظامــی در شرایطیکهمذاکراتصلحسوریهبهصورت سهجانبهمیانایران،ترکیهوروسیهجریان دارد چــه پیامدهایــی بــر ایــن گفتوگوها دارد؟ نه ما و نه ترکیه ادعایی نداریم که در همه موضوعات مرتبط با ســوریه اشتراک نظر کامل پیدا کردهایم. ما در روند آستانه حول حداقلهــای اشــتراکات در مــورد ســوریه مذاکرات و همکاریها را ادامه میدهیم و در همین سطح حداقلی نیز دستاوردهای بزرگــی در ارتبــاط با اســتقرار آتشبس در بســیاری از مناطق ســوریه داشــتهایم و در همینمسیر،بهاینمذاکراتوهمکاریها ادامــه خواهیم داد. ما معتقدیم اقدامات یکجانبه و تجاوزکارانه به خاک ســوریه به دالیل و اتهامات اثبات نشده در بلندمدت بــه نفع هیچ یــک از طرفهــای مرتبط با ســوریه بویــژه همســایگان آن نیســت. هر سیاست و اقدامی که صورت میگیرد، باید در مسیر کاهش تنش و درگیری در سوریه باشــد. هــر اقدامــی برخاف ایــن رویکرد، خطــر بازگشــت تروریســم را بــه ســوریه افزایشمیدهد.

وزارت امور خارجــه در اجرای برنامه جدید خوددردولتدوازدهم،پیگیریودستیابی بــه اهــداف اقتصــادی کشــور را هــدف قرار داده اســت. در شــرایطی که نقــش آفرینی برخی از بازیگران منطقــهای و تقویت هم پیمانــی امریکا و شــرکای منطقــهایاش با هدف مقابلــه با ایــران موجــی از نگرانی را برای مؤسســات و نهادهای بزرگ اقتصادی در عرصه بینالملل به وجود آورده اســت، اینبرنامهجدیدچهاندازهامکانعملیاتی شدندارد؟ ما در پیگیری برنامه جدید وزارت خارجه و رســیدن به اهداف تعیین شده، پیگیری موضوعــات منطقــهای و توســعه روابــط بــا همســایگان را در دســتور کار جــدی قــرار دادهایم، چنــان که به همــراه رئیس جمهوری در ابتدای سالجاری به دو کشور همســایه شــمالی ســفرکردیم و بنده هم جداگانــه به ترکیــه رفتم. لذا همســایگان و مســائل منطقه برای مــا اولویت مهمی خواهد بود. متأســفانه سیاست عربستان ســعودی کــه بر دامــن زدن بــه تنشهای منطقــهای اســتوار اســت، نیــاز بــه چنین رویکردی را ضروری میســازد. خصومت امریکاوعربستاندرزمینهاقتصادیجدید نیست؛منتهیاینکسعودیهادشمنیرا عیانترنشانمیدهند.نبایدفراموشکرد ملک عبداهلل بهعنوان مثبتترین حاکم سعودیدررابطهباایران،همانفردیبود که به امریکاییها فشار وارد میکرد که باید سر مار را زد. بنابراین تصور اینکه عربستان اکنون سیاســت جدیدی را در پیش گرفته اســت، تصــور درســتی نیســت. ریــاض همیشــه سیاســت خصومت و دشمنی را پیگیری میکــرده اســت امــا االن بهدلیل شکستهایمتوالیکهدرمنطقهمتحمل شده - که آن شکستها هم بهدلیل رفتار و انتخابهای اشتباه خودش بوده است - مجبور شده در تبلیغات مقداری عریانتر وتهاجمیتربرخوردکند. در حــوزه اقتصــادی هــم برنامههای خود را داریــم و ایــن برنامههــا بــر پایــه تقویت بخــش خصوصی و تســهیل فعالیت این بخش در مناســبات با کشــورهای خارجی است. چنان که در سفر به آفریقا و امریکای جنوبی، یک هیأت بسیار بزرگ اقتصادی از بخــش خصوصی حضور داشــت و این رویه را در سایر اقدامات مان در سالجاری دنبال میکنیــم. با حضور معــاون جدید اقتصادی و پیگیریهایی کــه در این حوزه داریم امیدواریم که تاش های وزارت امور خارجه در حوزه تســهیل روابط اقتصادی خارجی تاش های هدفمندتر و راهبردی تریباشد.

بــی تردیــد یکــی از وجــوه مهــم اجــرای برنامههــای اقتصادی دولــت، رفع نگرانی فعاالن و ســرمایهگذاران اقتصادی از آینده اجــرای برجــام اســت، موضوعــی کــه به نظر میرســد به مهمترین دغدغه محافل سیاسیداخلوجامعهبینالمللنیزتبدیل شده اســت. این در حالی اســت که به نظر میرســد دولتمردان امریکا بــرای خروج از برجــام مصمم هســتند... پیشبینیتان از تصمیم احتمالی کاخ ســفید درباره توافق هستهایچیست؟ از ظواهر امر برمیآید امریکاییها بهدنبال برهــم زدن برجام اند. البته واضح اســت آقای ترامپ از ابتدا برجام را نمیخواست و مایل نبود این توافق به حیات خود ادامه دهد اما برجام باوجود خواسته ترامپ ۶1 مــاه کمــاکان ادامه یافتــه و دنیا هــم از آن حمایت کرده اســت. این امر نشان دهنده واقعیاتی است که تاکنون خود را به امریکا تحمیــل کردهانــد و ســبب میشــوند این کشــور اختیار تعییــن تکلیف بــرای دنیا را نداشته باشــد. زیرا اگر همه چیز بر مبنای خواســته امریــکا پیش میرفت که اساســاً اتفاقــات دیگری رخ مــیداد. آقــای اوباما زمانی خودش گفت که اگر خواست ما بود ومیتوانستیمخواستهخودراعملیکنیم حتی یــک پیچ و مهره از برنامه هســتهای ایران را باقی نمیگذاشــتیم. خب ایشــان به این واقعیت اعتراف کرد. اگر خواســت امریکا بود برجامی وجود نداشت، فشارها بــر ایــران ادامه پیــدا میکــرد و آنها تاش میکردند از طریق فشــار و زور کار را دنبال کنند. اما واقعیت کنونی نشان میدهد که همه چیز به خواسته این کشور نیست.

چنانچهامریکاتصمیمبــهخروجازبرجام بگیــرد واکنــش ایران بــه ایــن تصمیم چه خواهدبود؟ هم جمهوری اســامی و هم دنیا در برابر اقدامی که امریکا در ماه آینده خواهد کرد، انتخابهــای گســتردهای دارنــد. اینطور نیســت که یک حرکت امریکا بتواند همه معــادالت مــا و دنیــا را بــه هــم بزنــد. لذا همانطــور کــه امریــکا در ۶1 مــاه گذشــته نتوانسته سیاســت و خواسته خودش را بر دنیــا تحمیل کند، احتماالً در اردیبهشــت مــاه هــم صرف نظــر از اینکه چــه اقدامی کنــد، نخواهد نتوانســت. فکــر میکنم که مخصوصــاً فعــاالن اقتصادی مــا نباید از االن نگران این باشــند که امریکاییها چه میخواهنــد بکننــد. ایــن نهایــت آرزوی امریکاســت کــه از طریق همین لفاظی ها و تبلیغــات اغتشــاش ایجــاد کنــد و بــه اهدافش کــه جلوگیری از رشــد و بالندگی ماســت، برســد. بایــد بپذیریم کــه امریکا قدرت مطلق و فعال مایشــاء نیســت و در یک محیط بینالمللــی کار میکند که آن محیط خیلی نسبت به سیاست های این کشــور و گرایشهای شخص آقای ترامپ دیــدگاه مثبتــی نــدارد و حتی در بســیاری مــوارد مقاومــت میکنــد. اعتقــاد دارم ضروری اســت با امید به آینده درخشــان کشور فارغ از سیاست های امریکا – و البته با چشم باز و آینده نگری – طراحی و اقدام کنیم.

ایــران فــارغ از ســوگیری ســایر طــرف های توافق هستهای واکنش نشان خواهد داد یا سیاستشتابعیازرفتاراروپاوتصمیمآنها نسبتبهبرجامخواهدبود؟ بههرحالچنانچهبارهاتأکیدشده،برجام یک توافق چند جانبه است و نه دو جانبه؛ بنابرایــن انتظــار میرود نقــض عهد یک کشــور بــا تصمیــم جمعــی همــه طــرف های توافق رو به رو شــود.ما هم براســاس منافــع ملی خودمان تصمیــم میگیریم و خودمــان تعییــن میکنیــم منافع ملی ما چگونه تأمین خواهد شــد. برای تأمین ایــن منافع ممکن اســت نیاز باشــد که در مقابل اقدام امریکا واکنشــی نشان دهیم کــه امریکاییهــا از رفتارشــان پشــیمان شــوند. برای اینکه این پشیمانی رخ دهد، روشهــای مختلفــی وجــود دارد و ما این انتخاب را برای خودمان بازمیگذاریم که چگونهاقدامیانجامدهیمکهآنهامتوجه شــوند اشــتباه کردهاند. اقدام مــا حتماً به نحوه برخورد اروپا و سایر اعضای برجام و جامعهبینالمللیبستگیدارد.معتقدم هر اقدامی صورت گیرد مورد پسند امریکا نخواهدبود.

آیــا با ســایر کشــورهای طــرف توافــق برای مواجهه با خروج احتمالی امریکا از برجام رایزنیکردهاید؟ مــا با همه کشــورها بخصوص کشــورهای عضو برجام از جمله اروپا، روســیه و چین گفتوگوهای مستمری داریم. کمیسیون مشترک برجام چند هفته پیش در حالی برگزار شد که همه اعضا از جمله نماینده امریــکا باوجود اینکه رئیس جمهوری این کشــور، اعــام کرده اســت برجــام بدترین توافــق تاریــخ اســت، بــر اجــرای آن تأکید کردند. یعنی خود امریکاییها بر ضرورت اجرای برجام تأکید میکننــد. این اجماع نظر نشــان دهنده آن است که دیپلماسی بسیارفعالیبرایحفظبرجامجریاندارد و همه طرف ها شــامل کشورهای اروپایی، روسیه،چینوسایرکشورهابهطورگسترده در این زمینه تاش میکنند. اروپاییها در برخی موارد در برابر امریکاییها مقاومت کردنــد ولی برخــی از کشــورها این خوش بینــی را داشــتند کــه میتواننــد با تحمیل برخــی اقدامــات غیــر قابــل پذیــرش بــه مــا، امریکاییهــا را راضی کننــد که به نظر میرسد در این زمینه تجدید نظر کردهاند.

آیا کشورهای اروپایی طرف توافق هستهای تاکنــون تالش جــدی برای حفــظ برجام و متقاعدکردنترامپازخودنشاندادهاند؟ امریکاییهــا در حــال حاضــر از اجــرای تعهداتشــان در برجــام کوتاهــی کردهاند و بدعهــدی فــراوان داشــتهاند. در گفتوگوهایی که با دیگر طرفها داشتیم بویــژه در جلســهای کــه مــن بــا ســه عضو اروپایی برجام داشتم و همچنین در خال ماقــات بــا خانــم موگرینــی و همینطور دیــدار وزیــران خارجه اروپایی کــه به ایران ســفر کردند، همواره تأکید مــا این بوده که آنهــا باید به جای اینکه تــاش کنند مانع خروج امریــکا از برجام شــوند باید تاش کنند این کشور را وادار کنند کل تعهداتش را اجــرا کنــد؛ یعنــی االن مهــم این اســت امریــکا تعهــدات کنونــیاش را اجــرا کند. چون هنوز معتقدیم اروپاییها این توفیق را نداشتند که امریکاییها را وادار به اجرای کامل تعهداتشان در چارچوب این توافق کننــد. اروپاییهــا در ایــن زمینــه باالخــره تــاش هایی را صــورت دادنــد و در حدی توفیقداشتند.

فــارغ از نگرانی جامعه بینالملــل از آینده برجــام، خــروج امریــکا از ایــن توافــق بــه مهمترین دغدغه افکار عمومــی در داخل کشورنیزتبدیلشدهوموجیازنگرانیرادر صحنه داخلی کشور به وجود آورده است. این در حالی است که وزارت خارجه تحت مدیریتشمادردستیابیبهتوافقهستهای نقشی اساســی داشته اســت بنابراین این پرسش به ذهن متبادر میشــود در صورت خــروج امریکا از برجــام چه ابتــکار عملی میتوانید از خود نشــان دهید تا این توافق چنانکهباتالشهایدیپلماتیکبهدست آمدبرپایهچنینرویکردیحفظشود؟ اوالً مهمتریــن خواســته مــا حفــظ برجام نیســت بلکه حفظ منافع ملیمان است. منافع ملی ما شــامل حفظ عزت و اقتدار ملی، بهبــود وضعیــت اقتصــادی ایران، توســعه و آبادانــی آن، تأمیــن معیشــت مردم و رونق بخشــی فعالیتها در حوزه تولید و توسعه اشتغال و حمایت از کاالی ایرانــی اســت. وزارت امــور خارجــه در این زمینه بسیار فعال است. ما در همه شرایط برای پیگیری اهدافمان، نیازمند برقراری روابط خوب با همسایگان هستیم. تمرکز ما در دولت دوازدهم طی ماههای گذشته بر توسعه روابط با همسایگان بوده است. برخی از موارد آن اعام شده و برخی کمتر اعام میشــود. دو نوع دیپلماســی وجود دارد؛ یــک نــوع دیپلماســی، دیپلماســی فعالی است که نتایجش بروز پیدا میکند و دیگــری «نمایــش دیپلماســی» اســت. دیپلماســی فعال، دیپلماســی تبلیغاتی نیست بلکه دیپلماسیای است که بتواند منافع ملی ما را دنبال کند و نتیجه بخش باشــد. من هیچگاه به دیپلماســی پر سرو صدا و نمایشی اعتقاد نداشته ام، حتی در زمــان مذاکرات هســتهای هم اعتقادی به دیپلماسی نمایشی نداشتم هنوز هم این اعتقادراندارم.معتقدمدیپلماسیفعال بهمعنینمایشدیپلماسینیست. نمایــش دیپلماســی یعنــی اینکــه یــک دیپلمات ســفر برود فقط برای اینکه سفر کرده باشــد. مــن تاکنون ســفر برای ســفر نداشــته ام. برای همین هم االن در ســفر آفریقــا و امریــکای جنوبی نماینــدگان 0۸ شــرکت بزرگ را بــا خود همــراه میبرم و برای سفر به چهار کشــور در کمتر ازً6 روز، 0۴ ســاعت در آسمان هستم. سابقا چهار روزبهیککشورمیرفتندواعاممیکردند در ایــن ســفر ماقاتهــای گســتردهای با مقامات انجام میشــود. من تا حاال ســفر بیش از یک روز و نیم به یک کشور نداشتم. اصاً نمیخواهم کار نمایشی بکنم چون ممکن است دیگران برای خود آیندههای بزرگتری ببینند اما من هیچ آیندهای برای خودبجزانجاموظیفهکنونیامنمیبینم. اگــر بــه مــن بگویند همیــن مســئولیت را هــم رهــا کــن براحتــی مــیروم. بنابراین مــن به دیپلماســی فعال معتقــدم نه به نمایش دیپلماسی. در چارچوب پیگیری دیپلماســی فعال و نه نمایشــی اســت که وزارت امور خارجه رایزنیهای گستردهای را بــا بســیاری از کشــورها دربــاره برجام به جریان انداخته است. در همین رابطه هم طی چند هفته آینــده آقای دکترعراقچی سفرهای متعددی به اروپا خواهد داشت. نتیجه این دیپلماسی آن است که حتی در مجامعی که دوستان ما هم حضور ندارند از برجــام حمایــت و بــر اجــرای آن تأکید میشــود. وقتی نماینده امریکا که بهزعم خــود ابرقــدرت دنیاســت، در جلســهای باوجود نظر رئیس جمهوری این کشور بر ضرورت اجــرای برجام – آنهــم ضرورت داشتن حســن نیت- تأکید میکند، نشان میدهــد کــه مــا بســیار موفــق بودهایــم. دیپلماســی نباید تک ساحتی باشد و یک هــدف را دنبال کند. هــدف، تأمین منافع ملی اســت و مــا این کار را دنبــال خواهیم کرد و اطمینان داریم امریکا چه در برجام بمانــد و چــه از آن خــارج شــود میتوانیم از رونــد بهبــود وضعیــت اقتصادیمــان حمایــت کنیــم؛ البتــه ایــن کار در برخــی شرایطدشوارترمیشود.

اجــازه دهیــد بــه انتقادی اشــاره کنــم که از ســوی برخــی ناظــران سیاســی در محافل رسانهای مطرح شده است. میگویند شما ازبیانبرخیمواضعبرایجلوگیریازبروز مخالفتهااجتنابمیکنید. وزیــر امــور خارجــه جمهــوری اســامی موظــف اســت اهــداف سیاســت خارجی جمهوری اســامی را پیگیری کرده و لزوماً نباید دیدگاه های خــودش را علنی اعام کنــد. او باید بهعنوان دیده بان نظام آنچه را که میبیند و احســاس میکنــد با دقت و صداقــت بــه اطــاع مقامــات تصمیم گیر نظام برســاند تا آنها بتوانند بدرســتی تصمیمگیــری کننــد. ولی آنچــه وزیر امور خارجــه بــه صــورت علنــی بیــان میکند مواضعیاستکهدردنیابهعنوانمواضع کشــور شــناخته میشــود. در واقــع رفتار و گفتار رســمی و علنی وزیر خارجه بیش از هرمقامدیگریبایدپیشبرندهمجموعه سیاســت هــای کشــور باشــد. وظیفــه وزیر امــور خارجه جمهوری اســامی ایران این اســت که در صحنه بینالملــل از مواضع ایــران دفــاع کند. امــروز شــرایط در جهان این گونه اســت که وقتی بنده حتی در یک اتاق کوچک، مواضعی را به صورت علنی بیانمیکنمبهموضعرسمیکشورتبدیل میشود و لذا این دقت و مراقبت در رفتار سیاسی یک وزیر خارجه باید وجود داشته باشد که هر حرف او مورد استناد دیگران – که الزاماً خیرخواه کشور نیستند- هم قرار می گیرد. امیدوارم دوســتان منتقد هم با همین دقت به رفتار و بیانات وزیر خارجه نــگاه کننــد. ولــی بنــده بــه همه دوســتان اطمینــان میدهــم همــان صراحــت و صداقتــی کــه در تمام عمــر کاریام به آن معــروف بــودهام را بــه یــاری خــدا ادامــه خواهــم داد. خوشــحال هــم هســتم کــه اینچنیــن رفتار کــرده ام. با همــان روش و با کمــال صراحت و صداقــت واقعیات را به مقامات کشــور گزارش میدهم و هیچ وقــت دچــار خودسانســوری نمیشــوم و همزمان با افتخار از مواضع رســمی کشور درصحنهبینالمللیدفاعمیکنم.

دو نوع دیپلماسی وجود دارد؛ یک نوع دیپلماسی، دیپلماسی فعالی است که نتایجش بروز پیدا میکند و دیگری «نمایش دیپلماسی» است من هیچگاه به دیپلماسی پر سرو صدا و نمایشی اعتقاد نداشته ام، حتی در زمان مذاکرات هستهای هم اعتقادی به دیپلماسی نمایشی نداشتم