کشف دوباره سرزمین مادری

گفت و گو با جواد قارایی ، نویسنده، کارگردان و تهیهکننده مجموعه مستند «ایرانگرد»

■

■ ■ روزنامه نگار

مخاطبان تلویزیون در نوروز امســال شاهد پخش ســومین فصل از برنامه تلویزیونی «ایرانگرد» بودند و طبق آمار ارائه شده از سوی صداوسیما، این برنامه توانســت عنوان یکی از پربینندهترین برنامههای نوروزی تلویزیون را به دســت آورد. «ایرانگــرد» با روایت جــواد قارایی، بــه طبیعت ایران میپردازد. قارایی که یک طبیعت گرد حرفهای است تالش کرده تا با سفر بــه اقصی نقاط ایــران، تصاویر بکری را از طبیعت متنــوع ایران به نمایش بگذارد. موفقیت این برنامه تلویزیونی باعث شــد تا گفتوگوی کوتاهی با «جواد قارایی» داشته باشیم.

«ایرانگــرد» از چه زمانی به تلویزیون آمد؟

تولید فصل اول از ســال 87 آغاز شد و نخســتین فصل از «ایرانگرد» سال ۰9 از تلویزیون پخش شد.

فاصلــه زمانی میــان تولیــد و پخش فصل اول تا پخش فصل سوم در نوروز 79، کمی زیاد نیست؟

بــرای هــر فصــل از برنامــه بیــن دو و نیم تا ســه ســال وقت الزم است و من بعــد از پخــش هــر فصــل و مشــاهده بازتابهــای آن میــان مــردم ســراغ ســاخت قســمت بعــدی مــیروم. کار تولیــد مســتند معمــوالً زمان بر اســت و مانند ســریالهای تلویزیونی نیســت که در چند مــاه کل کار از پیش تولید تا ساخت و پخش انجام شود.

فکر میکردید یک مجموعه مســتند ایرانــی در زمانــی کــه اکثر مســتندهای پرطرفــدار تلویزیونــی، مجموعههــای خارجــی هســتند، اینقــدر بــا اســتقبال روبهرو شود؟ خیلی خوشــحالم که مردم «ایرانگرد» را دوســت داشــتهاند. من با عشــق این مجموعــه را ســاختهام و از مدیــران رســانه ملــی کــه فرصــت ســاخت این مجموعــه را بــه مــن دادهانــد تشــکر

میکنــم. ایــران کشــوری بــزرگ بــا طبیعــت زیبــا اســت کــه بســیاری از ما هنوز زیباییهای آن را کشف نکردهایم. نمایش مناطق دیده نشده ایران برای مــردم کشــورم جالــب اســت. خیلی از مناطقــی کــه در «ایرانگــرد» بــه آنهــا سفر کرده و تصویربرداری داشتهایم تا پیش از آن دیده نشده بودند. ■

بعــد از اینکــه فصلهــای اول و دوم مســتند ایرانگرد از تلویزیون پخش شد و به شــهرت رسید پیشنهاد ســوژه برای ساخت مستند به شما دادند؟ مــردم لطــف دارنــد و تماسهــای زیادی داشتم که سوژه معرفی کردند. تعدادی از مسئوالن هم پیشنهادهایی برای تولید مســتند درباره منطقهشان داشــتند. خیلــی از بخشهای مســتند «ایرانگــرد» را بــر اســاس همیــن ســوژههایی که مردم پیشنهاد کردهاند انتخاب کردهایم. البته درباره هر سوژه تحقیق انجام شده و تا به حال از بیش از ۰۰۱ لوکیشن بازدید داشتهایم. ■

بــه غیــر از مســتند «ایرانگــرد»، برنامــهای در تلویزیــون بوده که ســراغ چنین لوکیشــنهایی رفته باشد و از آن مناطق فیلمبرداری کرده باشد؟ فکــر میکنم تنهــا کار حرفــهای درباره بســیاری از ایــن مناطــق بکــر طبیعــی کشــورمان، همــان «ایرانگــرد» باشــد. البتــه بــه تازگی در شــبکه ســه ســیما، برنامــهای در حــال ســاخت اســت که شــباهت زیادی به کار ما دارد و ســراغ بعضی از سوژههایی که در ایرانگرد به تصویر کشیدهایم رفتهاند. ■

پس تلویزیون به نوعی دارد کار شــما را کپی میکند؟

بلــه، مســتند «ایرانگرد» از نظــر تولید محتــوا، خالقیــت و تصاویــر کامــالً اورجینال اســت و ســایرین دارند آن را تکرار میکنند. ■

ایرانگــرد در بیــرون از ایــران نیز دیده شده یا بازتابی داشته است؟

خیلــی از ایرانیــان در اروپــا، کانــادا و امریــکا کــه موفــق شــده بودنــد بهصــورت آنالیــن برنامــه «ایرانگرد» را تماشــا کنند، در فضای مجازی پیام میفرســتادند و درباره اینکه نظرشان نســبت به ایــران عوض شــده صحبت میکردنــد. در ایــن مدت حــدود هزار پیــام از ایرانیهــا و حتیهــا خارجیها داشتم. ■ ■

نظر مخاطبان خارجی چطور بود؟

اغلــب میگفتند کــه کار خیلــی خوبی بــوده اســت. ایران چقــدر زیبا اســت و برخــالف تصــور قبلیشــان کــه ایــران را کشــوری ســرد بــا طبیعــت بیابانی و مردمانــی نــه چنــدان خونگــرم تصور میکردند، بوده است.

با ایــن بازخــورد خــوب، روی پخش بینالمللــی «ایرانگــرد» هــم فکــر کردهاید؟

نــه ایرانگــرد بــرای مخاطــب داخلــی ســاخته شــده، طــرح دیگــری دارم که بر اســاس سلیقه مخاطب بینالمللی طراحــی شــده اســت. بایــد در تولیــد برنامه مخاطب شناسی داشته باشیم. ذائقه مخاطب درون کشور با مخاطب خارجی متفاوت است. ■

طرحتــان بــرای ســاخت مســتند بینالمللی به کجا رسیده است؟

طــرح آن را نوشــته ام. نــام پــروژه «مردمــان طبیعــت ایــران» اســت که یــک مجموعــه هفت قســمتی اســت. در ایــن مجموعــه قــرار اســت نــگاه مردم جهان را نســبت بــه ایران تغییر دهیــم. «مردمــان طبیعــت ایــران» برخــالف «ایرانگــرد» که به مشــکالت و معضــالت هــم اشــاره دارد، صرفــاً زیباییهای ایران را به تصویر میکشد. ■

چــه زمانــی قــرار اســت «مردمــان طبیعت ایران» را بسازید؟

زمان ساخت این مجموعه حدود پنج ســال بهطول خواهد انجامید. تا امروز دو بــار طرح را بــه صداوســیما دادهام و طــرح دو بار از ســوی معاونان ســیما پذیرفته شــده اما بعد از مدتی معاون عوض شــده اســت. این بار میخواهم طــرح را به جناب آقای علی عســگری ارائه کنم و در صورت موافقت ایشــان کار را تولید کنم. ■

چــرا تــا بــه حــال اثــری متناســب با خواســته مخاطبان بینالمللی درباره طبیعت ایران نساخته ایم؟

علــت اصلــیاش در عــدم حمایــت اســت. معمــوالً بــرآورد بودجــه فیلمهای مســتند آنقدر پایین اســت کــه بــاور نمیکنیــد. علــت دومــش ســختی کار بــرای تولیــد مســتند طبیعت اســت. این سختیها و زمان بــر بــودن کار تولیــد مســتند باعــث میشــود بســیاری از مستندســازها ســراغ ایــن ژانــر نرونــد. ولــی در عیــن حــال میبینیــم در ســالهای اخیــر کارهــای خوبــی بــا رعایــت اســتانداردهای بینالمللــی دربــاره حیــات وحــش ایــران ســاخته شــده، مثل «در پناه بلوط» که مستند بسیار خوبی است. ■

بــه این موضوع فکر کــرده اید که یک نســخه ســینمایی از «ایرانگــرد» تهیــه کنیــد و در جشــنوارههای فیلم مســتند شرکت دهید؟ مــن آدم جشــنوارهای نیســتم و اصــالً بــرای جشــنوارهها فیلــم نمیســازم. بهنظرم برای جشــنواره فیلم ســاختن یعنــی کار کردن بــرای جلب نظر چند نفــر داور جشــنواره، ولی من مســتندم را بــرای ۰8 میلیــون ایرانی میســازم. وقتــی «ایرانگــرد» از تلویزیــون پخش میشود یعنی در جشــنوارهای شرکت کرده اســت کــه همه مردم ایــران داور آن هســتند، ایــن بــرای من ارزشــمند است. ■

در مصاحبهای گفتــه بودید که بزرگ شدن پسرتان را ندیده اید چون همیشه در حال سفر هســتید، چرا «ایرانگرد» را با حضور خانوادهتان تولید نمیکنید؟ خیلــی از مــردم عــادی هــم وقتــی بهطبیعــت میروند همراه بــا خانواده هستند! نــوع کار بــه طــوری اســت کــه اصــالً نمیشــود خانــواده را در تولیــد «ایرانگــرد» بــا خــودم همــراه کنــم. معمــوالً روزانــه ۰۱ تــا 5۱ کیلومتــر پیــاده روی داریــم و بــرای تولیــد یــک قسمت از ایرانگرد شاید تا ۰7 کیلومتر هم راهپیمایی داشته باشیم که بعضاً در مناطق کوهســتانی اســت کــه کار را ســختتر هم میکند. ما بــرای همین ســختیها حتی در گروهمــان از همکار خانم نیز استفاده نمیکنیم.

سختیها و زمان بر بودن کار تولید مستند باعث میشود بسیاری از مستندسازها سراغ این ژانر نروند. ولی در عین حال میبینیم در سالهای اخیر کارهای خوبی با رعایت استانداردهای بینالمللی درباره حیات وحش ایران ساخته شده، مثل «در پناه بلوط» که مستند بسیار خوبی است