روزی که قائم ما قیام کند...
ُ َ الســـالمَ َ علیِ َْ القائمَ َْ ُ ْ المنتظـــرو ْ َ ْ العدل
ِ ِ ِ َّْ َ َ ْ ُ المشتهر؛ُ َ السالمَ َ علیَِ ربیعَ َ االنامو َ
ْ َ نضره ِ ِ َّ ِ َ االیام؛«ســـالم بـــر قائم َ منتظـــرو عدل
ِ پرآوازه؛ ســـالم بر بهار مردمان و ّ خرمی زمان.» (زیارت حضرت صاحباألمر)
هر انســـانی بنا به فطرت خـــود - که عشـــق به کمال مطلق اســـت - خواهان زندگی مبتنی بـــر عدالت فراگیـــر و رفاه کامل اســـت؛ بـــه ایـــن اعتبـــار، اخالق و ایمان، محبوب دل انســـان و بیاخالقی و کفـــر و زشـــتکاری، ناخـــواه دل آدمـــی اســـت: «ولیکـــن خداوند ایمـــان را برای شما دوستداشـــتنی گردانید و آن را در دلهای شما بیاراست و کفر و پلیدکاری و سرکشـــی را در نظرتـــان ناخوشـــایند ساخت»(حجرات/7)
از این رو، سخن از آرمانهای مهدوی، پاســـخی به تمناى فطرت آدمی اســـت. بر اســـاس روایات وارد شـــده در موضوع مهدویـــت که دارای قرائـــن اطمینانآور هســـتند میتوان گفت کـــه «افق زندگی مهـــدوی» با پنـــج امر در حـــد کمال آن معنـــا مییابـــد: «عدالـــت»، «امنیت»، «رفاهت»، «اخالق» و «عقالنیت».
زندگـــی مهـــدوی، زندگی بر اســـاس عدالت فراگیـــر، امنیت همهجانبه، رفاه فراگیـــر، اخالقمـــداری و عقالنیـــت، به کمال رسیده اســـت و این افق میآموزد کـــه مردمان بـــرای چه باید تـــالش و در چـــه جهـــت حرکـــت کننـــد. آرمانهای زندگـــی مهـــدوی میتواند نقشـــه راهی برای انسانها باشد تا بدانند به کدام سو و از کدام مسیر باید بروند تا زمینه تحقق کامل این پنج شاخص را فراهم سازند.
در حدیثی از پیامبـــر اکرم(ص) که با قدری اختالف، شـــیعه و سنی آن را نقل کردهاند، آمده اســـت:«اگر از عمر جهان جز یک روز باقی نمانده باشـــد، خداوند همان یک روز را چنان دراز کند تا مردى از خانـــدان من خروج کند و زمین را پس از آنکه پر از ســـتم و بیداد شـــده باشد، پر از عـــدل و داد کنـــد.» (الغیبه، طوســـی، )112ص
حضرت صاحباألمر(عج)، عدالت پـــرآوازه اســـت؛ عدالتی کـــه همهکس و همهجـــا را دربر میگیرد و هر انســـانی با رویکرد به فطرت خود، شـــیفته و فریفته آن است. ابوال َعالء َم َعّرى حکیم و ادیب بزرگ در این باره چنین سروده است:
ُ ََ متیُ ُ یقومَ ََ َِ ْ ٌََ ِإمام ُ یستقیدلنا / ِ ْ فیعرف َ ْ َ ْ العدلُ َ ْ أجبالَ وُ َ غیطان«آن پیشوایی که
َ انتقام ما را [از ستمگران] خواهد گرفت کی قیام خواهد کـــرد؟ تا با قیام او کوهها و دشـــتها طعـــم عدالت [واقعـــی] را بچشند؟» (اللزومیات، ج 2، ص )352
افـــق آرمانهـــای مهـــدوی، بیانگـــر آرمانهاى انســـانی و تالش انبیاى الهی است.پیامآورانالهیپیدرپیبرانگیخته شدند تا آدمیان را تربیت فطرى نمایند و موانـــع کمال آنـــان را بردارند و با ایجاد عدالت زمینـــه عبودیت خـــدا را فراهم سازند و عقلها را کامل کنند. امیرمؤمنان علـــی(ع) فرموده اســـت:«پیامبرانش را در میـــان ایشـــان برانگیخـــت و پیدرپی فرســـتادگانش را به سوى آنان فرستاد تا پیمان فطرت را از ایشان مطالبه نمایند و نعمتهاى فراموش شده را به یادشان آرند و با ابالغ دســـتورهاى خدا ح ّجت را بر ایشـــان تمام کننـــد و گنجهاى پنهانی عقلها را آشکار ســـازند.» (نهجالبالغه، خطبه1)
ایـــن رســـالت بـــا ظهـــور حضـــرت مهدى(عج) به کمال میرسد و عدالت و امنیـــت و رفاهت و تربیت چنانکه باید ■ هنگامیکـــه قائم قیام کند، به عـــدل حکم نماید و در روزگار او بیـــداد به تمامی نابود گـــردد و راهها امن شود و زمین برکات خود را آشـــکار سازد و هر حّقی به صاحبش برگردانده شـــود. آن هنگام زمین گنجهاى خود را آشکار سازد و برکاتش را ابراز دارد و همگان چنان بینیاز شـــوند که چون کســـی بخواهد صدقهاى دهد و بخششـــی نماید، مستحقی نیابد که همه اهل ایمان به رفاه بینیازی رسیدهاند. ■ چون قائم ما قیام کند، دســـت خود را روى سر بندگان میگذارد و بدین ترتیب خردهاى مردمان را به کمال میرساند و اخالقشان را کامل میکند. ■ روزىکهقائمماقیامکند،آسمانبارانرحمتبباردوزمینگیاهخودرابرویاند و کینهها از دل بنـــدگان زدوده شـــود و درندگان و چارپایان با یکدیگر همزیســـتی مسالمتآمیزنمایند.
معنا مییابد و محقق میشـــود. در پرتو جامعه مهدوی ســـتم و بیداد ریشـــهکن شـــود و عدالـــت رخ نمایـــد و امنیـــت و رفاهتـــی همهجانبـــه - که الزمه رشـــد و کمال همهجانبه اســـت - حاکم گردد و همگان به حقوق حّقه خویش برســـند، چنانکـــه در خبـــرى از امام صـــادق(ع) آمده است: «هنگامیکه قائم قیام کند، به عدل حکم نمایـــد و در روزگار او بیداد به تمامـــی نابود گردد و راهها امن شـــود و زمین برکات خود را آشـــکار ســـازد و هر حّقـــی به صاحبش برگردانده شـــود. آن هنـــگام زمین گنجهـــاى خود را آشـــکار ســـازد و برکاتـــش را ابـــراز دارد و همگان چنـــان بینیـــاز شـــوند کـــه چون کســـی بخواهد صدقهاى دهد و بخششی نماید، مســـتحقی نیابد که همه اهـــل ایمان به رفـــاه بینیـــازی رســـیدهاند.» (االرشـــاد، مفید، )343ص
در آن افق، همه آرمانهاى اصالحی بشـــر تحقق مییابد. عدالـــت بهتمامی طلـــوع میکنـــد، بیـــداد به کلـــی غروب مینماید،امنیتدرهمهوجوهشبرسر مردمان سایه میافکند، اخالق حکومت مییابد،برکاتبهتمامیآشکارمیگردد و همگان بینیاز میشوند.
در آن روزگار مردمـــان در پرتو عقلی کلـــی و هدایتگـــر از خزا ِن وجودىشـــان بـــه ســـوى بهـــار شایستهشـــان راهبـــری میشـــوند و به بـــر و بار مینشـــینند. در آن روزگار، عدالـــت و امنیتـــی فراگیـــر و همهجانبـــه حاکم میشـــود و انســـانها در بســـتر آن، میتوانند اخالقی زیســـت کنند تا آنجا که قلبها به ســـلم میرسد و کینهها و بددلیها و دشـــمنیها زدوده میشود حتی درندگان و چارپایان باهم همزیستی مســـالمتآمیز خواهند کرد، چنانکـــه در حدیـــث امام صـــادق(ع) از پدران گرامیاش از امیرمؤمنان علی(ع) آمده است: «روزى که قائم ما قیام کند، آســـمان باران رحمت ببارد و زمین گیاه خـــود را برویانـــد و کینههـــا از دل بندگان زدوده شـــود و درنـــدگان و چارپایـــان بـــا یکدیگرهمزیستیمسالمتآمیزنمایند، تا آنجا که زنی از عراق تا شـــام را بپیماید و جـــز بر ســـبزهزار گام نگـــذارد و زینت و آرایش خود را بر سر داشته باشد [و کسی بـــه آن طمع ننمایـــد] و هیـــچ درندهاى او را آشـــفته نســـازد و او نیـــز از هیچ چیز نهراسد.» (الخصال، صدوق، ص )626
وعده حـــق الهی همین اســـت:«اگر مردم جوامـــع ایمان آورند و تقوا پیشـــه کنند، هر آینه برکات آسمان و زمین را بر آنان بگشاییم.» (اعراف/ )96
ظهـــور مناســـبات لطیـــف و روابـــط کامـــًال انســـانی و رفتـــار عقلمدارانـــه، نتیجـــه و محصـــول تحولی اساســـی در درون انســـانها اســـت. با ظهور عدالت همهجانبـــه و فراگیر و رفـــع همه موانع تربیت، ِخ َردها به کمال میرسد و اخالق نیکو کامل میشود. ابوخالد کابلی از امام باقر(ع) درباره تحول مبارکی که در خرد و اخالق مردمان به دست مهدى(عج) صـــورت میگیـــرد، چنین روایـــت کرده اســـت:«چون قائم ما قیام کند، دســـت خود را روى سر بندگان میگذارد و بدین ترتیـــب خردهـــاى مردمان را بـــه کمال میرساند و اخالقشان را کامل میکند.» (بحاراالنوار، مجلسی، ج 25، ص )336
بدین ترتیـــب مردمان بـــه عدالت و امنیت و رفاهت فراگیر و اخالقمداری و عقالنیت کامل میرسند. این افقی است پیشـــاروی مردمـــان تا با تـــالش خویش برای این پنج شـــاخص، زمینـــه ظهور و تحقق کامل آنها را فراهم سازند.اصالح روابط اقتصادى و اجتماعی و سیاسی جز در پرتـــو تربیتی الهی ممکن نمیشـــود؛ تربیتـــی که اســـاس آن بر رشـــد و اکمال خردهـــا و فرزانگی مردمان قـــرار گرفته باشد.