تنفس ملی در هوای پاکیزه کتاب

تاریـــخ هیـــچ تمدنـــی، خالـــی از کتـــاب و کتابـــت نبـــوده اســـت؛ بهگونـــهای که همـــه فرهنگها با کتـــاب آغاز شـــده و با کتاب رشـــد کردهاند. رویدادهای متنوع عرصه فرهنـــگ کـــه در ایـــام مختلـــف و به مناســـبتهای گوناگون برگزار میشود و محل اجتماع و تضارب افکار قشرهای فرهنگی میگردد، کم نیســـتند؛ اما برگزاری مستمر و هرساله نمایشـــگاه بینالمللی کتاب تهـــران، زیباتریـــن نمایش فرهنگـــی در کشـــور عزیز ما بهشـــمار میرود.نمایشـــگاه کتاب را میتـــوان «نوروز کتـــاب و کتابخوانـــی» نام نهاد؛ چراکه دربردارنده تمام ویژگیهـــا و زیباییهای نوروز در دل خود اســـت. نـــوروز از نمادهای تاریخ و ریشـــه تمدن ایرانـــی – اســـالمی ماســـت و کتـــاب و کتابخوانـــی هم در تاریـــخ این مرزوبوم ریشـــه دارد. نمایشـــگاه کتاب تهران بهعنـــوان میعادی ســـاالنه (که هرســـال در بهار طبیعت برگـــزار میگردد و بهـــاری فرهنگـــی را در ایرانزمین برپا میکند)، درواقع بهمعنای عزمی ملی برای تغییر اســـت و نسیمی که از آن میوزد، بذر امید را در دل مردم نسبت به فرهنگ مکتوب بارور میســـازد و ریشه علم و دانش را در نهاد جامعه شکوفا میکند. نمایشـــگاه کتـــاب و خیـــل عظیـــم مشـــتاقان کتـــاب و بازدیدکنندگان که زیباترین حضور آگاهانه و آزادانه افراد در یک اجتماع فرهنگی را به تصویر میکشـــد، بیانگر این واقعیت اســـت که بن مایههای جامعـــه ایرانی، فرهنگی اســـت و عالیق و دغدغههای فرهنگی مردم ایران بهرغم همه مشکالت و تنگناها همچنان فرهنگی است. در طول سالیان گذشته تاکنون، با عنایت به رهنمودهای رهبر معظـــم انقالب و سیاســـتهای فرهنگـــی دولت و وزارت فرهنگ و ارشـــاد اســـالمی که برآمـــده از مدیریت فرهنگی و الگوی اســـالمی-ایرانی پیشـــرفت و مهندسی فرهنگی کشور است، نمایشـــگاه بینالمللی کتاب تهران بـــا مبنا قـــرار دادن عدالت فرهنگـــی (یعنی حرکت همه مردم ایرانزمین باهم و نه تهرانمحوری)، مسیر اعتالی فرهنگ کتاب و کتابت را هموارتر کرده و به محفلی برای ترویج و افزایش ســـرانه مطالعه، ارتقـــای جایگاه کتاب و کتابخوانـــی و همچنین ارج نهادن به جایـــگاه اهلقلم و اصحاب اندیشه تبدیل شده است. از نخستین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران تا به امروز، جهتهایی نـــو و مأموریتهـــای تـــازهای در ماهیت این نمایشـــگاه ایجاد شـــده اســـت که هدف غاییاش جذب مخاطبان عام و امکان دیدار اهلقلم و مخاطبان با اهالی صنعت چاپ و نشر است.نمایشـــگاه کتاب سی و یکم با نگاه به عملکرد 30 دوره گذشته، فعالیتهای خود را در چند محور اصلی ساماندهی کرده است: دعوت مردم به کتابخوانی با انتخاب شعار «نه به کتاب نخواندن» که برگرفته از دغدغه کهنه موجود در دل و جان فرهیختگان این سرزمین است و اینکه مبادا، غفلت زمانه، ما را از خواندن و دانستن دورتر و دورتر کند. نمایشـــگاه بینالمللی کتاب تهران، جشنوارهای فرهنگی بهبهانه کتاب است. فضایی که ایرانیان به بهانه کتاب، در محیطی فرهنگی حاضر شده و نفس میکشند و ریههای خود را پر از هوای فرهنگ میکنند. چنین اســـت که مردم به نمایشـــگاه بینالمللی کتاب به چشم یک محل تخصصی حوزه نشر نمینگرند، بلکه این فضا را بهانهای میکنند برای تجربه زیستی فرهنگی. باال رفتن سطح مطالعه و افزایش سرانه مصرف فرهنـــــگی کشور و توسعــــــه و اســـــتمرار کتابخوانی بهمنظور کاهش آســـیبها و مخاطرات اجتماعــی ازجمله اهداف اصلی نمایشـــگاه است؛ چراکه افزایش ســـــطح مطـــــــالعه، به باال رفتن ســـطح دانش میانجامد و موجب مقاومسازی فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی میشـــود. اگر بخواهیم بر اساس شواهد و قرائن، جمعبندی اجمالی داشته باشیم، نمایشـــگاه کتـــاب در هـــر دو بعد کمی و کیفی، شـــاخص مناسبی برای رشد فرهنگی و سنجش میزان پیشرفت در مسیر توسعه محسوب میشـــود. حضور گسترده و فعال اصحاب فرهنگ در نمایشـــگاه کتاب، فرصت بیتکراری اســـت که هم به افزایش ســـطح تعامل و تبادلنظر اهل فضـــل میانجامد و هم فرصتی جهت ارتباط مســـتقیم عوامل تولیدکننده کتاب با مخاطبان ایجاد میکند. پاسداشـــت اصحاب اندیشـــه و نشـــر و افزایش فرهنگ مطالعه از طریق تقویت فعالیتهای ترویجـــی و فرهنگـــی و برگـــزاری نشســـتها، جلســـات تخصصی و سراهای علمی-آموزشـــی بهمنظور ترغیب مردم به کتابخوانی، از دیگر محورهای مدنظر نمایشـــگاه است. بدیهی اســـت امروز باید بیش از هر زمان دیگر، به توســـعه فضای تعامـــل و گفتوگو میان اجزای ســـازنده فرهنگ اندیشید و در این راستا در نمایشگاه سی و یکم بر آن شـــدیم تا با مشارکت ناشـــران و تشکلهای صنفی در فرآینـــد سیاســـتگذاری و اجـــرا، جنبـــه نخبهگرایـــی و دانشمحوری را ارتقا بخشیم. مشارکت دادن تشـــکلهای صنفی و ناشران در فرآیند برگزاری نمایشـــگاه از آغـــاز تا پایان که با هدف تکریم و توجه به صنعت نشر و چاپ صورت گرفته، سومین محور فعالیت نمایشـــگاه است. در دنیای امروز، صنعت چـــاپ و نشـــر یکی از پایههای اساســـی توســـعه فرهنگـــی و اقتصادی اســـت و همـــواره بهعنـــوان یکی از محورهـــای توســـعه پایـــدار، مبنـــای تصمیمگیریهـــا و تصمیمســـازیها در ســـطوح خـــرد و کالن قرارگرفته و به همین ســـبب، دولت بر آن اســـت تا با واسپاری بخشی از فعالیتها و امور اجرایی به ناشران و تشکلهای صنفی، گامهای مؤثـــری برای حمایت از صنعت نشـــر و کاهش تصدیگری دولت در این عرصه بردارد و این مهم در حد قابلتوجهی در نمایشگاه سی و یکم تحقق یافته است. نمایشـــگاه بینالمللـــی کتـــاب تهـــران، عرصـــه دیپلماســـی فرهنگی کشـــوری اســـت که خواهان مدارا، تعامل و گفتوگو با جهان اســـت و بر این اســـاس، تقویت بعد بینالملل نمایشگاه از طریق تقویت حضور ناشـــران خارجی در نمایشـــگاه، ســـاماندهی موزعین و نمایندگان نشـــر خارجی، تقویت و توســـعه دیپلماســـی فرهنگـــی و گســـترش فعالیتهای فرهنگـــی و تعامالت بینالمللـــی ازجمله حضور کشـــور صربســـتان با بیش از دهها نویســـنده و شـــخصیت فرهنگی و علمـــی بهعنوان «میهمان ویژه نمایشـــگاه» و نیز حضـــور تونس بهعنوان «شـــهر میهمان»، برپایی بازار جهانی کتاب و مرکز تبادل رایت، اجرای طرح بورســـیه نمایشـــگاه بهمنظور تقویت حضـــور نویســـندگان، ناشـــران و شـــخصیتهای ممتـــاز فرهنگی در نمایشـــگاه و باالخره حضور گســـترده رؤسای نمایشگاههای بینالمللی یا تشکلهای نشر سایر کشورها، مدنظر قرار گرفته است. در معرض نمایش قـــراردادن کتابها، تازههای نشـــر و محصوالت فرهنگی- آموزشی برای همه اقشار و گروههای سنی با حضور بیش از 2500 ناشر داخلی و دهها ناشـــر خارجی که کتابهایی از کشورهای مختلف جهان را در نمایشگاه عرضه خواهند کرد. فعال شـــدن ظرفیتهای ارتباطاتی و رسانهای در مـــدت برگـــزاری نمایشـــگاه؛ از آنجاییکـــه ارتباطـــات نقشـــی حیاتـــی در بازار کتـــاب ایفـــا میکند و نمایشـــگاه فرصتی میشـــود که در آن بهوسیله قرارهای حضوری و دیدار میان ناشـــر، مؤلف و مخاطب، تعاملی شـــکل میگیرد، در مدت برگـــزاری این نمایشـــگاه همه گروهها و شبکههای رسانهای با انتشار اخبار ریزودرشت از چگونگی برگزاری نمایشـــگاه کتاب، به این رویداد بزرگ فرهنگـــی میپردازنـــد کـــه ایـــن امـــر نیـــز بهنوبـــه خود، جنبوجوشـــی در جامعـــه ایجاد میکند و همـــگان را به شرکت در این رویداد فرهنگی فرامیخواند. در یـــک کالم، هـــدف ایـــن اســـت کـــه نمایشـــگاه کتـــاب پاسخگوی نیاز همه اقشار و تأمینکننده ذائقه همه مردم بویژه نوجوانان و جوانان باشد. اگر نمایشگاه کتاب از تنوع کتاب و کیفیت بـــاال و محتوای خوبی برخـــوردار و مکانی برای عرضـــه کتابهای مختلف ناشـــران و نویســـندگان باشـــد، از پویایی، پیشـــرفت و اســـتقبال خوبـــی برخوردار خواهـــد بود. در غیر این صورت، دچـــار تکرار و یکنواختی شده و بهتدریج مشتریان خود را از دست میدهد. اصـــوالً نمایشـــگاه کتاب تهـــران را شـــاید نتوان بـــا دیگر نمایشگاههای بینالمللی مقایســـه کرد؛ چراکه همزمان فروشگاه، نمایشگاه و تفرجگاهی فرهنگی بر محور کتاب بـــوده اســـت و این مـــوارد برای رســـیدن به هـــدف نهایی برپایی آن یعنی توســـعه فرهنگی و افزایـــش کتابخوانی و ســـرانه مطالعه در خدمت یکدیگر هســـتند. البته وجه نمایشـــگاه و فرهنگی این رخداد باید همواره تقویت شود و ملزم باشـــیم که بین بخش فروشـــگاهی و نمایشگاهی تـــوازن ایجاد کنیم.بیتردید نمایشـــگاه بینالمللی کتاب تهران با عمر و تجربه 30 ساله خودش، امکان گفتوگوی بیواســـطه کتـــاب را بـــا دوســـتدارانش فراهم میســـازد و زمینهســـاز فرصتـــی بـــرای ارتباط مســـتقیم ناشـــران و نویسندگان با مردم میشود. امید میرود تالشها و ممارســـتهای متولیان فرهنگی، بتواند گوشـــهای از دغدغههای فرهنگی اصحاب کتاب و کتابت را مرتفع ســـازد و افزون بر بازگرداندن لذت کتاب خریـــدن و کتابخوانی به جامعه، اعالم رضایت ناشـــران عزیز را به همراه داشـــته باشـــد و آیندگان نیـــز از ثمرات و افتخاراتش بهرهمند شوند.