FATF چیست؟

در میــان اظهــار نظرهــا دربــاره موضوع داغ این روزهای محافل خبــری، حتــی گفتــه شــد FATF ترکمنچــای دوم اســت، امــا کمتــر کســی درًروزهای گذشــته بــه ایــن مســأله پرداخــت کــه اصــال FATF چیســت؟ و حضور نام ایران در «لیســت ســیاه» این ســازمان یعنــی چــه؟ FATF یــک قــرارداد نیســت، بلکــه یــک ســازمان بیــن دولتی اســت. ســازمانی که بررســیهایی دربــاره وضعیــت قوانیــن مبــارزه بــا پولشــویی در بازارهــای مختلــف مالی را در سرتاســر جهــان انجــام مــی دهــد و نتیجــه آن را در جلســات هــر چهــار مــاه یــک بــار خــود بــه اطــالع کشــورهای عضــو میرســاند تــا ایــن کشــورها بتواننــد ریســک ســرمایهگذاری در بازارهــای مالی هدف را بررســی و در مورد سرمایهگذارانی که به «کشورهای مشکوک» میروند، احتیاط کنند. مقررات مبارزه با پولشــویی شــامل قوانینی اســت که اشخاص و شرکتها را موظف میکند در مورد نحوه کســب درآمدشــان به دولتها توضیح دهند، از این راه، پولهایــی که از راههای نامشــروع، مانند قاچاق، رشــوه و تخلفهای مالی به دســت آمده است، برای ورود بــه بازارهــای مالی با دشــواری بیشــتری روبهرو میشــود و ســالمت نظــام مالــی و اقتصــادی قابــل تضمینتــر خواهــد بــود. امــا لیســت ســیاه مفهومی اســت کــه ســال 2009 وارد ســاختار FATF شــد. این لیست ســیاه همان لیســتی بود که از طرف «سازمان همکاریهــای اقتصــادی و توســعهای» یــا OECD نیز منتشــر میشــد و عنوان آن هنوز هم «کشــورها و قدرتهــای نامناســب بــرای همــکاری» اســت. این لیست شامل کشورهایی اســت که از نظر کارشناسان ایــن ســازمان، در مبــارزه جهانــی علیــه پولشــویی و تأمیــن مالی تروریســم همــکاری نمیکنند. در ســال 2009 برای اولین بار، نام ایران در کنار نام پاکســتان، ازبکستان، ترکمنستان وارد لیست سیاه پیشنهادهای ســرمایهگذاری FATF شــد. در ســالهای بعــدی نیــز گزارشهــا ادامــه پیــدا کرد و نــام ایــران در رأس لیســت سیاه به چشــم میخورد، در حالی که FATF ایــن حــق را بــرای خــودش محفــوظ میدانســت که در بررســیهای تازه نام بعضی کشــورها را از لیســت حــذف و نام کشــورهای دیگری را بــه آن اضافه کند، امــا ایــران در کنــار کــره شــمالی، در جایگاهــی حتی بدتر از «لیســت سیاه» و در فهرســت کشورهایی قرار میگرفــت کــه توصیه میشــد علیــه آنهــا «اقدامات مقابلهای» انجام شــود. هر چند حضور کشورمان در لیســت ســیاه بعد از پذیرش برجام عمالً معلق شد امــا این تعلیق موضوعی موقــت خواهد بود. چرا که برای دائمی شــدن آن باید کشورمان در قوانین ناظر به این مباحث اصالحاتی را ایجاد میکرد. دولت که پس از برجــام همواره بر ضرورت برقراری روابــط ســاختارمند بــا نهادهــای مؤثــر بینالمللــی تأکیــد کــرده اســت، یکی از قفلهــای باز نشــده ورود ســرمایه به کشور را همین حضور نام ایران در لیست ســیاه FATF میدانســت و معتقــد بــود همــکاری و تعامــل بــا گروه اقــدام مالــی از آن رو ضــرورت دارد کــه امروزه کلیه بانکها، مؤسســات مالی، شــرکتها و بنگاههــای اقتصــادی در سراســر جهــان موظــف هستند که اســتانداردهای مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریســم را اجرا کنند. با وجود این در دو ســال گذشــته، مخالفــان دولــت ایــن موضعگیــری را بــه «خیانت دولت» تعبیر کردهاند.