بازی پوپولیستی ترامپ در زمین چین
پروفسور «بیتز گیل» کارشناس مطالعات امنیت آسیا و اقیانوس آرام در گفتوگو با «ایران» جنگ تعرفه چین و امریکا را بررسی کرد
«سی سال رود شــرقی، سی ســال رود غربی» ضرب المثلی چینی است که معنای آن تغییراقبالومسیرزندگیافراددرگذرزماناست.شایدهیچموردیبهترازاقتصادچین مصداقاینضربالمثلنباشد.چینتازمانزندهبودنمائووضعیتاقتصادیقابل تعریفینداشتواینموضوعبهدلیلاقتصاددولتیومتمرکزآنکشوربود.دردوران اوبودکهجذبسرمایهخارجیعملیناپسند،ضدخلقیوضدانقالبیقلمدادمیشد. پسازمرگمائو،«دنگشــیائوپینگ»بهقدرترسیدودرروابطچینباجهانخارج تغییراتیراایجادکرد.دنگشــیائوپینگودســتگاهرهبریچینبهایننتیجهرسیده بودند که تنها یــک راه برای حفظ منافع و امنیت ملی و حاکمیت حزب کمونیســت وجودداردوآناجرایسیاستاصالحاتاقتصادیوافزایشتواناییعلمیوفناوری بهمنظوربیرونآمدنازشمارکشورهایجهانسوموپیوستنبهکشورهایتوسعهیافته است. رویکرد او سبب شد، چین با جهشی ســریع رشد اقتصادی را تجربه کند. اکنون ترامپباوضعتعرفههایسنگینبرایکاالهایوارداتیچینیبهباورخودمیخواهد خدمتــیبهصنایــعوکارگرانامریکاییکنداماآیاایناســتداللاومنطقیاســت؟در جنگ تجاری میان چین و امریکا کدام یک بیشــتر ضرر خواهند کرد؟ این پرسشها و پرسشهایمرتبطبیشترراباپروفسور«بیتزگیل»کارشناسمطالعاتامنیتآسیا واقیانوسآرامدردانشــگاهمککواریومدیرسابقمؤسسهبینالمللیپژوهشهای صلحاســتکهلم(۲۱۰۲-۷۰۰۲)درمیانگذاشتم.طبیعیاســتپاسخهایویبرآمده از دیدگاههای یک امریکایی به این مسأله است و به معنای تأیید این دیدگاهها از سوی روزنامه«ایران»نیست. ■ چیــن چــه اهرمهایــی بــرای مقابله با تصمیم اخیــر امریــکا دارد؟ آیا صرفــاً از اهرمهای اقتصادی اســتفاده خواهد کرد یا اهرمهای سیاســی و نظامی را هم مورد استفادهقرارخواهدداد؟ در این مرحله بعید اســت پکن واکنش جدی سیاسی و نظامی در برابر افزایش شدت تنش تجاری در روابط با امریکا از خود نشــان دهد. در واقــع، پکن اکنون از این موضوعًنامطمئن اســت که دولت ترامپ واقعا تا چــه اندازه درباره تمایل به آغــاز جنگ تجــاری با چیــن جدیت دارد. در نتیجــه، پکن در شــرایط کنونی، تنهــا تهدیــد میکند که پاســخ متقابلی خواهــد داد. با این حــال، در عمل قصد ندارد سطح تنش را با اقدامات سیاسی یا نظامی باال ببرد. ■ آیــا واقعــاً اعمــال تعرفــه بــر واردات کاالهــای چینی به اقتصــاد امریکا کمک میکنــد؟ تا چــه اندازه اســتدالل ترامپ دربارهآسیبچینبرایاقتصادامریکارا منطقیمیدانید؟ خیــر. اتفاقــاً شــگفت آور ایــن اســت که فــردی (ترامــپ) کــه از مدرســه وارتون دانشــگاه پنســیلوانیا از معتبرتریــن مــدارس بازرگانــی و اقتصــاد جهــان فارغالتحصیل شده چنین درک پایینی از اقتصاد دارد. تعرفههای اعمال شــده ســبب میشــوند تا واردات گرانتر شود و مصرفکننده امریکایی مجبور شود با صرف هزینه بیشتر کاالی با قیمت باالتر را خریداری کند. استراتژی هوشــمندانهتر باید در جهتی اتخاذ میشــد که به بهبود و بازتر شــدن اقتصــاد چیــن بینجامــد تــا صــادرات امریــکا به چیــن افزایــش یابــد و امکان ســرمایهگذاری امریکاییهــا در چیــن فراهم شــود. در آن صــورت منفعت به شــرکتهای تجاری و کارگران امریکایی میرســید. شــاید هم این هــدف نهایی دولت ترامپ باشد. با این حال، اگر هم قصد او و کابینهاش این چنین باشد هنوز واضح و مشــخص نیســت و در این باره ابهام وجود دارد. ■ برخــی میگوینــد اقــدام ترامــپ در اعمــال تعرفه بــر کاالهای چینــی نوعی اقــدام پوپولیســتی و عمــل کــردن او بــه وعده انتخاباتی اســت و نه بــرای بهبود وضعیت اقتصادی امریکا. نظر شــما در اینبارهچیست؟ تــا حــدودی میتــوان ایــن اقــدام را پوپولیســتی خوانــد. امــا واقعیــت آن است که بخش مهمی از پایگاه سیاسی حامیــان ترامــپ را کارگــران بخشهای تولیــدی و صنعتــی امریــکا تشــکیل میدهند که احســاس میکننــد رقابت اقتصادی با چین تهدیدی برای صنایع و تولیــد امریــکا اســت. بــا ایــن حــال، بخش دیگری از پایــگاه حامیان ترامپ را صاحبــان صنایــع، ســرمایهگذاران و بازرگانان ثروتمند حــزب جمهوریخواه امریکا و همچنین کشــاورزان امریکایی در بخشهای مرکزی امریکا که ســودی از تعرفههای جدید وضع شده نخواهند بــرد، تشــکیل میدهنــد. در نتیجــه، واقعیــت آن اســت کــه وضــع تعرفهها را کمتــر میتــوان از نظــر اقتصــادی و با اســتدالالت در این حــوزه توجیــه کرد از نظر سیاســی نیــز چنــدان قابــل توجیه نیســت چرا که تنهــا بخشــی از حامیان سیاســی ترامــپ از تعرفهها خوشــحال خواهند بود و نه تمــام پایگاه طرفداران او. ■ چیــن هشــدار داده بهدنبــال تصمیم امریکا (اعمال تعرفه ۵۲ درصدی بر ۰۰۳۱ کاالی چینی) به سازمان تجارت جهانی شــکایت میکند. آیا واقعاً ایــن کار مؤثر خواهــد بود و چین میتوانــد امریکا را در آننهادبهچالشبکشد؟ ایــن موضوع بســتگی بــه آن دارد که آیا ایــاالت متحــده داوری ســازمان تجارت جهانی و همچنین تصمیم آن سازمان وفرآیندهایشرامیپذیردیاخیر.خیلی جالب است که میبینیم چین از حقوق بینالملل و روند قانون مدارانه سازمان تجارت جهانی برای به چالش کشــیدن امریــکا اســتفاده میکنــد. مــن گمــان میکنم این اشتباهی وحشتناک خواهد بود اگر دولت امریکا حکمیت ســازمان تجــارت جهانــی را نپذیــرد و صالحیت داوری آن نهــاد را رد کنــد و بدتر از همه، در عمــل از ســازمان تجــارت جهانــی خارج شود. با این حال، رئیس جمهوری کنونیامریکابشدتغیرقابلپیشبینی اســت و به اشــکال مختلف نظم سنتی بینالمللی را به ســخره گرفته است. در نتیجه، چه کســی میداند او چه خواهد کرد؟ ■ منازعهتجاریامریکاوچینچهتأثیری بر رویکرد چین درباره مذاکره واشنگتن و پیونگیانگخواهدگذاشت؟ بعیدبهنظرمیرسدکهپکنقصدبرهم زدن مذاکرات واشنگتن و پیونگ یانگ را داشته باشد. برای پکن، حرکت به سوی مذاکره امر خوبی اســت در نتیجه، آنان ســعی نمیکنند ایــن رونــد را تضعیف کننــد. پکن پــساز دیــدار ترامــپ و اون نیز ظرفیتهــا و اهرمهای خود را به کار خواهد گرفت. در صورتی که توافقهای اولیــه بــر ســر خلــع ســالح هســتهای کرهشــمالی بــه عمــل آیــد، واشــنگتن نیازمند کمک پکن برای اعمال فشار بر کرهشمالی بهمنظور رعایت مفاد توافق و حرکت در جهت عاری ســاختن شــبه جزیره کره از سالح هستهای خواهد بود. ■ بــه نظرتــان منازعــه تجــاری اخیر چه تأثیری بر مواضع چین در شورای امنیت خواهدگذاشت؟ در طــول ســالیان اخیــر چین و روســیه در شــورای امنیــت در مــورد مســائل متعــددی به یکدیگر نزدیک شــدهاند. ســردرگمی و مطمئــن نبــودن چیــن دربــاره اهــداف و تصمیمــات ترامــپ تنها به حفظ و تقویت اتحاد میان چین و روســیه در ایــن شــورا کمــک خواهــد کــرد. با ایــن حال، چیــن دربــاره حفظ توافــق هســتهای و همچنیــن رســیدن بــه کرهشــمالی عــاری از تســلیحات هستهای در آینده عزمی جدی و راسخ دارد. بعیــد بــه نظــر میرســد کــه پکن اجــازه دهــد تنشهــای تجــاری جاری با واشــنگتن روند تعامل بــا ایران و کره شمالی را برهم زند. ■ چین تاکنون موضعی فعاالنه در مورد بحران ســوریه نداشته اســت. آیا ممکن اســت برای مقابله بــا امریکا بــه صورت فعاالنه تری در بحران سوریه شرکت کند وحضورنظامیداشته باشد؟ جای تردید بســیار زیادی وجــود دارد که چین در ســوریه درگیر جنگ شود. چین ایــن کار را انجام نمیدهد چرا که نیازی بــه آن ندارد و ســودی از درگیر شــدن در بحران سوریه عایدش نخواهد شد. فراتر از آن، چیــن از روســیه و دولــت ســوریه حمایــت میکنــد و این حمایت بیشــتر ماهیت سیاسی و دیپلماتیک دارد. ■ آیا چین برای مقابله با امریکا به روسیه نزدیکترخواهدشد؟ در بســیاری از مــوارد چیــن و روســیه هماکنــون نیز مشــارکتی سیاســی برای مقابلــه با ایاالت متحده دارند. این روند ســالهای زیــادی در حال شــکلگیری و پیشرفت بوده است. از لحاظ اقتصادی، چیــن و روســیه بــه یکدیگــر نزدیکتــر شــدهاند هــر چنــد کــه چیــن شــریکی غالبتــر و بســیار بزرگتــر در مقایســه با روســیه در ایــن شــراکت اســت. چین به سرمایهگذار اصلی در روسیه بخصوص در حــوزه انرژی تبدیل شــده اســت و در آسیای مرکزی نیز نفوذ دارد. اما از جنبه نظامی،بعیدبهنظرمیرسددوکشوربه تشکیل اتحادی رسمی مبادرت ورزند. ■ بهنظرتان جنگ اقتصادی اخیر میان امریکا و چین تا کجا پیش خواهد رفت و چهخواهدشد؟ هنوز خیلی زود اســت در این باره چیزی بدانیــم و نظــری دهیــم. بــا ایــن حــال، تهدیداتی که از ســوی واشــنگتن مطرح شــدهاند، زنــگ خطــر را بــرای پکــن به صــدا درآوردهانــد زنــگ خطــری بــرای امیــدواری چین بهگســترش بــازار برای واردات کاالهای خارجی، سرمایهگذاری و مالکیــت شــرکتهای بــزرگ خارجی در آن کشــور. اکنــون شــک و تردیدهــای مقامهای چینی نســبت به این مســائل افزایش یافته است. ■ بــه نظرتــان برای حــل اختــالف میان چینوامریکاچهراهحلیوجوددارد؟ یک راه حل ســاده وجــود دارد. دو طرف اختالفــات زیــادی بــا یکدیگر دارنــد اما برخــی از منافــع مشــترک را نیــز دارند. راه حل این مسأله آن است که با جدیت در جهت دیپلماســی، مذاکــره و تالش برای پیدا کردن راهی سیاستمدارانه گام بردارند نه آنکه یکدیگر را تهدید کنند. ■ آیامقابلهبهمثلچینباامریکاواعمال تعرفه ۵۱درصدی بر ۰۲۱ کاالی وارداتی از امریکا به اقتصاد ایاالت متحده آســیب خواهــد رســاند؟ آیا چیــن تــوان مقابله اقتصادی و تجاری با امریکا را دارد؟ فراتر از چیــن و امریکا، دیگربازنــدگان منازعه میاندوکشورچه کسانیخواهندبود؟ اگر یک جنگ تجــاری باعث رکود قابل توجهی در اقتصاد چین شــود بســیاری از کشورها با چالش مواجه خواهند شد. این موضوع بویــژه در مورد بخشهایی مانند زغال ســنگ و سنگ آهن استرالیا مشــهود اســت چرا که به میــزان زیادی وابســته بــه تجــارت بــا چیــن اســت. همچنیــن کــره جنوبــی و تایــوان نیز دو کشور دیگری هســتند که از رکود اقتصاد چین و ســیر نزولــی آن آســیب خواهند دید چرا که حجم بــاالی مبادالتی با آن کشور را دارند. ■ بهنظرتان در جریــان جنگ اقتصادی چیــن و امریــکا کــدام کشــور در جهــان منزویترخواهدشدوچرا؟ ایــاالت متحــده وابســتگی کمتــری بــه تجــارت بــا چیــن دارد و نســبت تولیــد ناخالــص ملــی باالتــری در مقایســه بــا پکــن دارد. در صورتــی کــه امریــکا در کســب همکاری سایر کشــورها از جمله اروپاییهــا موفــق باشــد آن هــم بر ســر وضع تعرفه بر واردات از چین میتواند عرصه را بر چین بســیار دشوار کند و آن کشور را تحت فشار قرار دهد. ■ بســیاری از تحلیلگران میگویند که در پایاناینجنگاحتماالًترامپامتیازات کوچکیراازچینمیگیردواعالمپیروزی میکند.آیاباایننظرموافقهستید؟ این امکان پذیر اســت که دو طرف برای حفــظ وجهه خــود راه حل کوتــاه مدتی برای کاســتن از تنش تجاری ایجاد شده بیابنــد. شــاید چیــن واردات برخــی از کاالهای امریکایی ماننــد کاالهای حوزه کشــاورزی و کاالهــای پیشــرفته تولیدی ماننــد هواپیمــا را افزایــش دهــد ایــن موضــوع شــاید بــه ترامــپ اجــازه دهد کــه اعالم پیــروزی کند با این حــال، نیاز اساسی به باز شدن درهای اقتصاد چین بــرای ســرمایهگذاری بیشــتر و واردات را برطرفنمیکند. ■ برخی میگوینــد ترامپ برنامه جامع و درخواست مشــخصی از چین ندارد و همیــن موضوع باعث میشــود تا چین خود را قربانی نشان دهد. نظر شما در این بارهچیست؟ ترامــپ حــق دارد که در ســطح باالتری از چیــن مطالبــاتاش را مطــرح کنــد و از آن کشــور بخواهــد بازارهــای خــود را بــرای ســرمایهگذاری بیشــتر، مالکیــت خارجی،رعایتحقوقمالکیتمعنوی و بــه رســمیت شــناختن آن و واردات از امریکا باز کند. با این حال، راهی که او در پیش گرفته گیجکننده و ناســازگار است. اقتصاددانــان بالــغ باید با صــدای قوی تری با ترامپ ســخن بگویند متأســفانه تعــداد آنان در کاخ ســفید این روزها هر روز کمتر میشود.
شگفت آور این است، ترامپ که از مدرسه وارتوندانشگاهپنسیلوانیاازمعتبرترین مدارس بازرگانی و اقتصاد جهان فارغالتحصیل شده درک پایینی از اقتصاد دارد. تعرفههای اعمال شده سبب میشوند تا واردات گرانتر شود و مصرفکننده امریکایی مجبور شود با صرف هزینه بیشتر کاالی با قیمت باالتر را خریداری کند. استراتژی هوشمندانهتر باید در جهتی اتخاذ میشد که به بهبود و بازتر شدن اقتصاد چین بینجامد تا صادرات امریکا به چین افزایش یابد و امکان سرمایهگذاری امریکاییها در چین فراهم شود