ادب حضور الزمه ورود به ضیافت اهلل
آداب تشرف به میهمانی خدا در گفت و گو با حجت االسالم والمسلمین محمدرضا نوراللهیان
تکاپوی شــناخت برای دستیابی به عمق فلسفه تشــریع مناسک ماه صیــام، افقهای گســتردهای را بــر روی انســان میگشــاید. افقهایی کــه به پهنههای آگاهــی راه میبرند و جان را سرشــار از لذت دانســتن میکنند. در راســتای این تکاپو به حضور حجتاالسالم والمسلمین محمدرضــا نوراللهیان رفتهایم و ســؤاالت مــان را با ایشــان درمیان گذاشتهایم تا برای آنها پاسخی بیابیم. در آســتانه مــاه مبارک رمضان هســتیم. بزرگترین اتفاق معنوی ســال که انســان را مهیــای قرب الهــی میکند. گذشــته از شــرافت ذاتی ایــن ماه، بعضــی از وقایع خاص همچون شــب قدرنیز بر شــرافت مــاه رمضــان میافزاید. جهــت آمادگی بــرای ورود به این ماه مبــارک دعای امام ســجاد(ع) در هنــگام زوال هــر ظهــر ماه شــعبان بهتریــن دســتمایه اســت. امام ســجاد(ع)در ابتــدای دعــا میفرمایــد: «خدایا! بر مح ّمد و خاندان محمد درود فرســت، درخت نبوت و جایگاه رسالت، محل آمد و شد فرشتگان، معدن دانش و خانــواده وحــی،... هرکه به آنان تو ّســل جوید ایمنی یابد، و هرکه آنها را رها کند غرق شــود،... پناهگاه محکم و فریادرس بیچــارگان درمانــده، پنــاه گریختــگان ودســتاویز اســتوار بــراى چنگانــدازان، خدایا!دلــم را بــه طاعتــت آباد کــن، و به نافرمانی از خود رسوایم مساز» و درادامه میآمــوزد کــه بــه مــدد آنچــه از فضلت بر مــن وســعت دادى و از عدلــت بر من گســتردى و مــرا در ســایه رحمتــت زنــده داشتی، روزیم فرما به روزه دارى و بپادارى عبادت در شبها و روزهایش». آنگونه که از محتوای این دعا برمیآید آداب و شیوه رســول خــدا(ص) این بوده اســت که ماه شــعبان را روزه میگرفتند و روزهداری آن را به روزهداری ماه مبارک رمضان متصل میکردنــد. َِّ َفأعناعلی اإل ْســتِنا ِن بِ ُســنَّتِِه ِ ِ فیــه...ُ ْ یدأبِ فیِ ِ ِ صیامهِ ِ َِ وقیامهِ فیِ ِ َلیالیه وأیا ِم ِه» پیامبراکرم(ص) مأمور اســت که همه ســال را بــه عبادت برخیــزد، اما ماه شعبان را که ماهی متصل به ماه رمضان اســت، به قیام و صوم وبکاء و جذبه الهی میگذراند. امام سجاد(ع) به ما میآموزد تا از خدا بخواهیم که ما را هم کمک کند تا ما هم به سنت پیامبر مقید شویم،ماهم از ســر میل و اشــتیاق درماه شــعبان روزه بگیریم ودر شــبهای آن بیدار شــویم تا با آمادگی کامــل وارد ماه مبارک رمضان شویم. هر روزهنگام ظهر این را از خداوند طلب میکند. مرحــوم امام خمینی(ره) در کتــاب چهل حدیــث جملــهای دارند کــه از آیــات و روایات گرفته شــده اســت. ایشــان میفرمایــد؛« ای عزیز باید شــبیه رسولاهللشویواینشدنیاست».یعنی من، بنده خاکی میتوانم شبیه رسولاهلل شــوم؟... بلــه! میتوانــی چــرا کــه؛ «فــی رســولاهلل اسوه حســنه» رســولاهلل اسوه اســت. یعنی باید به او تأســی کنیم. البته هرکــس در حد ظرف خــودش، ظرف ما کوزه کوچکی است، ظرف رسولاهلل تمام اقیانوسهایعظیممعرفتوقربالهی را دربرمیگیرد. خطبه رســول اکرم(ص) درآخرینجمعهماهشعبانحاوینکاتی اســت که اگر ما به آن نــکات توجه کنیم، متوجهخواهیمشدکهبهکداممیهمانسرا قــدم میگذاریم. به چــه ضیافتی دعوت شدیم. اصالً دعوت شدیم یا نه بیدعوت میرویم. دعوت را رسول امینی که واسط بیــن زمیــن و آســمان اســت ابــالغ کرده اســت. دعوت نامــه ازجانب خداســت و در لســان وحی آمده است.«کتب علیکم الصیام.»دعوتکتبیاست. حقیقتروزهداریچیست؟
صیــام و روزهداری درماهــی کــه در آســتانه ورود به آن هستیم یک حقیقت ویــک باطنی و یــک ظاهــری دارد. ظاهر این اســت کــه از طلوع فجر باید امســاک کنیم تا غروب یا مغرب – که یک اختالف فقهی میان برادران اهل سنت و شیعیان اســت- ایــن ظاهر روزه اســت. امــا باطن روزه کــه بایســتی به آن توجه داشــت این اســت که مــا در آغاز ماه مبــارک رمضان واردمیهمانسرایباریتعالیمیشویم.در وصف این میهمانسرا، شارع بزرگ آیین اســالم جملــهای دارد کــه میفرماید: قد اقبل علیکم شهراهلل... به شما روی آورده ماه خدا! این ماه را ماه خدا نامیده است، حتی نه ماه رسول خدا یا ماه بندگان خدا، این ماه « شــهراهلل» اســت. حال بندگان دعــوت شــدهاند تا وارد شــهراهلل شــوند. بلکه «قد اقبل علیکم...» این ماه به شما روی آورده و اآلن مقابلتــان قــرار گرفتــه اســت و در حال وارد شدن به آن هستید. ماهــی کــه بــه تعبیــر پیامبــر اکــرم(ص) «بالبرکــه والرحمــه والمغفــره» اســت. بــا خــودش بــرکات میآورد.بــا خــودش رحمــت و مغفــرت مــیآورد. آنقــدر درغروبهــای مــاه رمضــان میبخشــد که، فــی من تمــن علیــه... خداوند منت میگذارد. پیامبــر(ص) این ماه را اینگونه توصیــف میکنــد؛ «شــهرعنداهلل افضل الشــهور»، این مــاه نــزد خداونــد از یازده مــاه دیگــر باالتر اســت. یــک شــب آن از هشــتاد ســال برتــر اســت. «ایامــه افضل االیــام» روزهــای آن هم از همــه روزهای ســال باالتر است «و لیاله افضل اللیالی» شــبهایش نیز با هیچ یک از شــبهای سایر ماهها برابر نیســت. شب قدر آن که حســاب جدایی دارد.«افضل الســاعات» ســاعتهایش هم ویژگی خاصــی دارند و بایســتی حســاب دیگری برای آنها باز شود.«هوشهرعظیم»اینماهازعظمت و بزرگــی خاصی برخوردار اســت، چرا که «الــذی انــزل فیه القــرآن» است.شــما را بــه میهمانی خداونــد در این مــاه بزرگ و پــر فضیلت دعــوت کردهانــد، «دعیتم فیــه الــی ضیافــت اهلل»ابالغکننــده این دعوت هم رســول خداســت! درحقیقت ما به میهمانی نمیرویم بلکه خودشان میبرندمان.خداونــد در ایــن مــاه بــاب بزرگی را گشوده و ما را به آن فرامیخواند.
ورود بــه میهمانســرای باریتعالــی شــروطی دارد کــه اهــم آنهــا ادب حضور است.وقتیمابهمحضربزرگیمیرسیم، ادب حضــور را رعایت میکنیم.هرچقدر این مقام بزرگتر و دارای عظمت بیشتری باشد، ادب حضور بیشتری الزم میشود. فرق اســت میان اینکــه ما به نزد عالمی برویم تا آنکه به حرم معصومی مشرف شــویم، آنجا بایــد اذن ورود گرفت. نحوه صحبت کــردن، آداب زیارت خواندن ...و حال اگر قرار باشــد مــا را ببرند به محضر امام موعود(ع) آن جذبه امام و معرفت نسبتبهولیخداموجبمیشودتاادب حضوربیشتریداشتهباشیم.
در ماه مبارک رمضان ما به حضور در میهمانیخودخدادعوتهستیم.دراین میهمانی، امام عصر(ع)، آن انسان کامل همدعوتاست.ازعلیبنابیطالب(ع) بیاموزیمکهدرنخلستانهاودرنیمههای شــب از شــوق درک حضورغش میکرد و حالــت جذبــه خاصی داشــت. حال ما را میبرنــد به ضیافت الهــی، میبرند به میهمانســرای الهی ویک ماه در ضیافت الهــی بــه همــراه اولیــا وپــاکان شــرکت میکنیم. ضیافت الهی با ضیافت ســایر مخلوقات، حتی انبیا و اولیا فرق دارد. این میهمانی خلیلالرحمان است. بنابراین رمضان فرصتیاســت تا انســان خودش را در حضورخداوند ببیند،بلکه دریکی از اوقات این ماه، در حال قرآن خواندن، در حالت دعا خواندن،در ســحرماه رمضان ...و خداوند متعال جلوهای از این حضور را به او بچشــاند. بایســتی ذائقههــا آماده چشــیدن طعم شــیرین آن باشد. پیامبر اکــرم(ص) بــا این تأکیــدات به ما یــادآور میشــود که؛بــه ضیافت مهمــی دعوت شدهایدومیهماندارخودخداست.
بنابراین ســعی کنیم تا از حیث ظاهر و باطــن خودمــان را بــرای این میهمانی آراســته ومهیا کنیم.تا در صف روزهگیران قرار بگیریم. با عنایت به اینکه در هنگام ورود و حضــور یــک جلــودار داریــم و در عصــر مــا امــام جلودارصــف میهمانان این ضیافــت الهی اســت. در عرفه وقتی مشرفمیشویم،امامعصر(ع)تنهایک نصف روز در بین واقفان حاضر هســتند، اما در ماه رمضان ســی شبانه روز تمام به همراه روزهداران در ضیافت الهی حضور دارند. از این فرصت باید برای یک ســیرو سلوک استفاده کنیم، چرا که در کنار ولی خــدا و یک انســان کامــل قــرار گرفتهایم. ادب اقتضــا میکنــد ایــن مــاه از هرگنــاه کوچک وبزرگی دســت بشوییم وروح را از هرچه غیراوست پالوده و جال دهیم.
در چنین حالتی به تأسی از معصوم و انسان کامل سیر کمال را در پیش گرفته و ازفیوضاتوبرکاتاینماهعزیزبرخوردار خواهیم بود. کســانی که قصد آن دارند تا دراینماهسیرمعنویراازطریقمناسک مــاه مبارک رمضان طی کنند الزم اســت نسبت به مناجات سحرها، قرائت ادعیه و به جا آوردن نوافل اهتمام جدی داشته باشند و خود را پشت سر امام مهدی(ع) بدانند و یقین داشــته باشند که ایشان هر کجاییممکناستحاضرباشند.
آثــار اجتماعــی ایــن درک معنــوی چیست؟
معنویــت من را قانونمنــد و منضبط میکنــد. فکــر تجــاوز بــه دیگــران، بــه اموالشــان، به حیثیتشان، به آبرویشان، فکر تعدی به حقــوق دیگران، فکر اقدام به عمل بد و غیره از انســان دور میشود. انســان خــود را غــرق در عالم معنــا و در محضــر الهــی مییابــد و بــه خــود اجازه فکر تعدی بــه همنوع را نمیدهــد. روح معنویت انســان را به مسیر رشد وتعالی هدایــت و به ســماحت و بزرگی رهنمون میشــود.در کارگاه انسانســازی رمضــان افــراد بــا بهرهگیــری از معنویــت این ماه بــزرگ مــؤدب بــه ادب الهــی وخیرخواه همنوعان خود میشــود ونسبت به آنان احساس شفقت و مهربانی پیدا میکند. اگرحقیقت مــاه مبارک رمضــان را درک کنیم و بدرســتی وارد و از آن خارج شویم حداقــل دســتاورد آن اجتنــاب از آزار و اذیــت دیگران بلکه مهرورزی نســبت به سایرین است. در همین راستا است بذل مــال و اطعــام و برپایی ســفرههای افطار و رســیدگی بــه فقــرا وتوجه به حــال و روز مســتمندان و همســایگان ...و همچنین معنویــت حاصــل از ایــن مــاه انســان را وامیدارد تا نســبت به اصــالح رفتار خود بکوشــد وبه رعایت حقوق دیگران پایبند باشــد. آثــار اجتماعــی معنویتگرایــی ابتــدا در خانواده بروز یافته و به تدریج به جامعــه ســرایت داده میشــود. بنابراین بــا قاطعیت میتــوان گفت مــاه رمضان در صــورت شــناخت و رعایــت روح حاکــم برمناســک وآداب آن در زدودن ناهنجاریهــا و بزههای اجتماعی بســیار مؤثــر خواهد بــود. از اینرو الزم اســت در منابر و از تریبونهــای عمومی مردم را با حقیقت ماه مبارک رمضان آشنا ساخته و به ترویج معنویت آن پرداخت. نتیجه قهــری چنین اهتمامــی رواج مالیمت با مردم، رعایت حقوق دیگران و رســیدگی به ضعفا و فقرا ...و خواهد بود که میتوان از آنها به عنوان آثار اجتماعی معنویت ماه رمضان یاد کرد.
ورود به میهمانسرای باریتعالی شروطی دارد که اهم آنها ادب حضور است. وقتی ما به محضر بزرگی میرسیم، ادب حضور را رعایت میکنیم.هرچقدر این مقام بزرگتر و دارای عظمت بیشتری باشد، ادب حضور بیشتری الزم میشود