هوای تازه روابط اقتصادی پسابرجامی ایران و اروپا

«ایران» طرح اروپا برای «حفظ منافع اقتصادی ایران از برجام» را بررسی می کند تالشهای اروپا برای رفع موانع اقتصادی بهرهمندی ایران از مزایای برجام

گروه اقتصادی/ امریکا چهار روز زودتر از موعد یعنی در 18 اردیبهشت ماه جاری از برجام خارج شــد و بهصورت یکجانبه فرمــان بازگشــت تحریمهای هســتهای علیــه ایــران را امضــا کــرد. در دو ونیــم سالی نیز که از اجرای برجام میگذشت بخصــوص از زمان روی کار آمدن رئیس جمهــوری جدیــد امریــکا، ایــن کشــور پایبنــدی ناچیزی به تعهــدات برجامی خود داشت. دراین میان اروپاییها نیز که بر اجرای سند برجام اصرار داشتند و آن را توافقی برد-برد میدانســتند، بهدلیل این ســنگ اندازیهای امریــکا از اجرای کامل تعهــدات خود ناتــوان ماندند. در واقع مهمترین بخشی که با اجرای کامل فاصلــه داشــت، مبــادالت بانکــی ایران با ســایر کشــورها بود. دراین خصوص از همان ابتدا که ترامــپ پاره کردن برجام را در لیســت شــعارهای انتخاباتــی خود گنجانــده بــود، تمــام بانکهــای بزرگ اروپایــی کــه مبــادالت دالری دارند برای همکاری با ایــران احتیاط کردند و بدین ترتیــب تنهــا راه بانکهــای کوچــک و متوسط به ایران بازشد.

اما اکنون که امریکا به صورت رسمی از برجام خارج شد و اعمال تحریمهای هســتهای را بــرای بــار دیگــر کلیــد زده اســت، اروپاییهــا بهدنبــال راهکارهایی بــرای مقابلــه با ایــن تحریمها هســتند. برهمیــن اســاس روز گذشــته فدریــکا موگرینــی مســئول سیاســت خارجــی اروپــا پــس از مذاکــره وزیــر امــور خارجه ایــران به همتایان فرانســوی، انگلیســی و آلمانــی خــود بیانیهای قرائــت کرد که درآن خطوط 9گانــه مذاکرات آتی ایران و اتحادیه اروپا تعیین شــده اســت که در صورت اجرا میتواند ضامنی برای بقای برجام باشد.

طبــق ایــن بیانیه -1 حفــظ و تعمیق روابط اقتصادی با ایران -2 ادامه فروش نفــت، گاز، کاندنســیت و محصــوالت نفتــی و پتروشــیمی و انتقالهــای مالی مربوطه -3 مبادالت بانکی مؤثر با ایران -4 ادامــه روابــط در زمینه حمــل و نقل دریایــی، زمینــی، هوایی و ریلی بــا ایران -5 ارائــه اعتبار صادراتی بیشــتر و ایجاد خطــوط اعتبــاری ویــژه در زمینههــای مالی، بانکی، بیمــهای و تجاری با هدف تســهیل همکاریهای اقتصادی و مالی از جملــه از طریــق حمایــت عملــی از ســرمایهگذاری تجــاری -6 تکمیــل و اجــرای تفاهمنامههــا و قراردادهــای بیشــتر بین شــرکتهای اروپایــی و ایران -7 ســرمایهگذاری بیشــتر در ایــران 8 -حمایــت از فعــاالن اقتصــادی اروپا در ایــران و تأمیــن فضــای اطمینانبخــش حقوقــی -9 ایجــاد هرچــه بیشــتر یــک محیط تجــاری شــفاف و قانونمحور در ایران ارکان و خطــوط اصلی گفتوگوها را تشکیل میدهد. ■ خط تقابل تجاری اروپا با امریکا

درخطــوط تعییــن شــده تمــام تحریمهایــی کــه در برنامــه امریــکا قرار دارد، گنجانده شــده اســت تا با همکاری اتحادیــه اروپا و همچنین چین و روســیه بهعنــوان طرفهــای دیگــر امضاکننــده برجــام اثربخشــی محدودیتهــای امریکایی را از بین ببرند.

درحالــی که به محض امضای ســند برجــام هیأتهــای اقتصــادی بســیاری از کشــورهای اروپایــی بــرای امضــای قراردادهای مختلف راهی ایران شــدند، بــا خروج امریــکا از برجام این نگرانی به وجود آمده که آینده این همکاریها چه خواهد شد. اما در بیانیه رسمی اتحادیه اروپا و بهعنوان رکن نخســت گفتوگوها حفظ و تعمیق روابط اقتصادی با ایران مورد تأکید قرار گرفته است تا با طراحی راهکارهای عملــی همکاریهایی که در دوران برجــام به اوج رســید حفظ شــود. همچنیــن جلوگیــری از صــادرات نفــت ایران نخستین تحریمی است که از سوی دولت امریکا وضع شده است، برهمین اســاس اروپاییها بر تداوم فروش نفت، گاز و میعانات گازی ایران تأکید کردهاند ضمــن اینکــه درخصــوص انتقالهــای مالی آن نیز رایزنی خواهند کرد. ■ همکاری برای رفع موانع بانکداری

همانگونه که اشاره شد این اتحادیه درخصــوص یکــی از بزرگتریــن موانــع همکاریهــا یعنــی نظام بانکــداری نیز برنامــه ویــژهای در دســت تهیــه دارد تا بدون آســیب دیدن بانکهــای اروپایی مراودات مالی با بانکهای ایرانی نیز از سرگرفته شود. درهمین راستا همکاری اروپاییهــا در بخش حمــل و نقل ایران بخصــوص حمــل و نقــل هوایــی که به یکــی از شــاخصهای اجرایــی شــدن برجام تبدیل شــد نیز یکی از محورهای گفتوگو تعیین شــده اســت. ایــران در دوران برجام موفق شــد قــرارداد خرید 200 فرونــد هواپیمــا از کمپانیهــای ایربــاس، بوئینــگ و ای تــی آر را امضــا کنــد. اما با خــروج امریکا عمــاً قرارداد ایران با شــرکت امریکایــی بوئینگ لغو شــد. این درحالی است که اروپاییها که در زمان برجام 12 فروند از هواپیماهای خریداری شده را تحویل ایران دادند، در تاش هســتند قرارداد فــروش هواپیما بــه ایــران را حفــظ کننــد. یکــی دیگــر از خطــوط اصلی کــه بــرای گفتوگوهای آتی پیشبینی شــده حمایت از فعاالن اقتصــادی اروپــا در ایــران و تأمیــن فضــای اطمینانبخــش حقوقــی برای آنهاســت. ایــن در شــرایطی اســت کــه فعــاالن اقتصــادی اروپــا کــه تمایــل زیــادی بــرای حضــور در ایران داشــتند بهدلیل نگرانیهای ایجاد شده از ناحیه امریــکا فعالیتهــای خــود را در ایــران بــا احتیاط زیــادی دنبــال میکردند. اما در صورتــی که فضای اطمینان بخشــی کــه ضمانتهای حقوقی نیــز به همراه دارد ایجاد شــود این شــرکتها براحتی میتواننــد در ایــران فعالیــت کننــد و همکاریهای خود را توسعه دهند.

بدیــن ترتیــب و همانگونــه کــه در بیانیه رســمی مســئول سیاست خارجی اتحادیــه اروپــا نیــز مشــاهده میشــود، اروپاییهــا مواردی را در دســتور کار خود قــرار دادهاند کــه گرههای اصلــی برجام تلقــی شــده و برطرف شــدن آنهــا مورد تأکیــد مقامــات ایرانــی اســت تا بــا ارائه ضمانتهــای عملیاتی برجــام را بدون امریکا به پیش ببرند.

البتــه درطــرح جدیــد اروپــا تنها ســه کشوری که برجام را امضا کردهاند نقش ندارند بلکه تمام 28 عضو اتحادیه اروپا درکنار چین و روسیه قرار است با طراحی نظامی جدید ســازوکاری برای مقابله با تحریمهای فراســرزمینی امریکا تدوین و اجرا کنند.