نومید نمیشود دل عاشق مست

لزوم امیدآفرینی در جامعه از دیدگاه حضرت امام(ره)

جامعــه ایران امــروز در یکی از حســاسترین فرازهــای تاریخی خود ایســتاده است؛ حرکــت بســوی توســعه، پیشــرفت و تعامــل ســازنده بــا جهــان یــا بازگشــت بــه انزواگرایی و اســتفاده نکردن از ظرفیتهــای ملــی و بینالمللی خویش. در این فضا، رجوع به آرا و اندیشه حضرت امام(ره) میتواند بسیار راهگشا باشد. ایشان طرفدار توسعه و زندگی عزتمندانه در تعامل با جهان بودند. ایجاد امید و امیدواری در جامعه یکی از عناصر اصلی توســعه اســت چراکه توســعه چیزی جز بهینهســازی و اســتفاده از نیروهــای بالقوه مادی و انســانی نیســت. بــرای فائــق آمدن بر مشــکات و معضــات داخلی و بینالمللی، راهی جز فعالســازی و اعتماد به ملت و نخبگان جامعه وجود ندارد. حضرت امام خمینی(ره) با ایمان به توان ملت، همیشه به آینده امیدوار بودند و بر ایجاد امید و فضای نشاط و نوآوری در جامعه تأکید داشــتند: «امیــد در خودتــان ایجــاد کنید. نویســندگان ما، گویندگان ما همهشــان دنبال این باشــند که به این ملت امید بدهند. مأیوس نکنند ملت را، بگویند توانا هســتیم. بگویند خودمان میتوانیــم و واقع همینطور اســت... میتوانیــم. اراده باید بکنیــم». (صحیفه نور، ج8، )537ص امام(ره) با اشــاره به برخی از کشورهای توسعهیافته از جملــه ژاپن تأکید میکردند که چون آنها با اعتماد به نفس و امید به آینده تاش و کوشش کردند، توانستند بــه جایگاه واقعی خود در جهان نایل آیند: «اطمینان داشته باشید که اگر بخواهید میشود. شما بیدار بشوید و بفهمیــد این معنا را کــه نژاد ژرمن از نــژاد آریا باالتر نیست و غربیها از ما باالتر نیستند، ژاپن همین معنا را مبتا بود و بعد بیدار شد و اراده کرد و شد یک مملکت صنعتــی که االن صنعت او مقابلــه میکند با امریکا» (صحیفه نور، همان) بنابراین، برای ایجاد جامعه مطلوب که در آن انســان مسلمان از زندگی شرافتمندانه برخوردار باشد، داشتن «امید به آینده» عمل اصلی اســت و از وظایف اصلی نخبــگان جامعه اعم از سیاســی، فرهنگی و اقتصادی گشودن فضای امید در عرصه عمومی است. گســترش یــأس و ناامیــدی در جامعــه از امــراض و بیماریهــای بســیار خطرنــاک محســوب میشــود. یکــی از قرآنپژوهــان بــزرگ معاصــر؛ «بدیعالزمــان ســعیدی نورســی» )م1960-م1876( بعد از بررســی مشکات جهان اســام به شش بیماری اشاره میکند کــه مهمترین ایــن بیماریها یــأس و ناامیدی اســت: «1.افزایــش یأس و ناامیدی در جامعه،2. از بین رفتن اعتماد در زندگی اجتماعی و عرصه سیاسی، .3 عشق بهخصومــتورزی و دشــمنی، .4 نشــناختن عوامــل توســعه و محورهای آشــتی ملی، .5 استبداد که مانند بیماری واگیر گســترش یافته اســت، .6 ترجیح منافع فــردی بر منافع جمعی و ملــی» (علی اکبر علیخانی و همــکاران، اندیشــه سیاســی متفکــران مســلمان، پژوهشکده مطالعات فرهنگی اجتماعی 12،1390ج، )68ص ایشــان پس از طــرح بیماریهای شــشگانه در جهان اســام برای برون رفت از این مشــکات، راهحلهایی را ارائــه میکنــد که مهمتریــن مؤلفههــای آن پرهیز از ناامیــدی و یأس اســت: .1« توجــه و پایبندی به اخاق .2 پرهیــز از ناامیدی و یأس .3 تقویت اعتماد عمومی چــرا کــه «ســرمایه اجتماعــی» پایــه و اســاس جامعه اسامی است. 4 .عشق و برادری که با ارزشترین چیز پس از عشــق، باز خود عشــق است و بدترین چیز پس از عداوت و دشــمنی باز خود دشــمنی و نفرت پراکنی اســت. .5 تحمــل و تســامح اقــوام مختلــف و تعامل سازنده .6 مشورت به عنوان کلید موفقیت .7 صداقت در گفتــار و رفتــار و همگانــی شــدن آن در جامعــه» (همان) حضــرت امــام خمینــی(ره) و بدیعالزمان نورســی به عنوان دو اندیشــمند بزرگ جهان اســام و بر اســاس مبانــی قرآنــی معتقدنــد بایــد از ناامیــدی و یــأس در جامعــه پرهیز کرد و بــا کار و تــاش و اعتماد به نفس کامل بــرای ایجاد جامعهای آزاد، آباد و توســعه یافته قدم برداشت.

برایایجادجامعه مطلوب که در آن انسا ِن مسلماناززندگی شرافتمندانهبرخوردار باشد،عاملاصلیداشتن امید به آینده است و از وظایفاصلینخبگان جامعهاعمازسیاسی، فرهنگیواقتصادی گشودن فضای امید در عرصهعمومیاست

در قــرآن، بــه عنــوان اصلیتریــن منبــ ِع الهامبخــش زندگی فردی و اجتماعی مســلمانان، توجه ویژهای به موضوع «یأس و ناامیدی» شده است و در مجموع 19 بــار واژه «یئــس» و «قنط» به معنای یــأس و ناامیدی مطــرح شــده اســت. آنچــه از مــوارد اســتعمال واژه «یــأس» و «قنــوط» در قــرآن مجید به دســت میآید این اســت که یأس و قنوت تقریباً در یک معنی به کار مــیرود، مثاً در داســتان یوســف(ع) میخوانیم: «ای فرزنــدان من، بروید (به ملک مصر) و از حال یوســف و بــرادرش تحقیق کرده و جویا شــوید و از رحمت خدا نومید مباشید که هرگز جز کافران هیچ کس از رحمت خدا نومید نیست.» در مورد «قنط» در داســتان بشارت فرزند ابراهیم(ع) میخوانیم که ایشــان از این مســأله اظهار تعجب کرد اما فرشــتگان بــه او گفتند: «ما تو را بــه حق و حقیقت بشارت دادیم و تو هرگز نومید مباش.» داســتانهای قــرآن، پیامهــای سیاســی، اجتماعــی و اخاقــی بســیاری دارد و قــرآن با اشــاره به دو داســتان مهم به امیدوار بودن انســانها تأکید میکند؛ داستان حضرت یوســف(ع) که بیش از نیم قرن از او خبری به خانواده نرســیده و همه از پیدا شــدنش مأیوس شــده بودند ولی قرآن از زبان یعقوب نبی بیان میکند امید و امیدواری را در پیدا شدن یوسف(ع) از دست ندهید؛ یعنی، با ســعی و تاش همه کارها قابل تحقق است؛ فقط با صبر و شــکیبایی و اعتمــاد به نفس باید هدف را دنبــال کــرد. در داســتان دیگــر، خداونــد به حضرت ابراهیــم(ع) و همســر ســالخوردهاش، بشــارت فرزند میدهد که به صورت عادی تولد فرزندی در این سن و سال بعید بهنظر میرسد. آموزههای قرآن به ما این مژده را میدهند که در هیچ شــرایطی نباید از رســیدن به هدف مأیوس شــد. امید اســت در این ماه، با توســل به مفاهیــم رهاییبخش و امیدآفریــن قرآن، جامعهای امیدوار، فعال، با نشــاط و صادق داشــته باشــیم. ناامید کردن مــردم برخاف منافع و امنیت ملی اســت. امید آفرینی بستر مناسب را برای تأمین منافع ملی فراهم میکند. همانطــور کــه پیشــتر عنــوان شــد امــام خمینــی(ره) از برجستهترین متفکران جهان اسام است که به این مهم (امیــد اجتماعــی) التفات داشــته اســت و در کنار ایشــان میتوان از بدیعالزمان نورسی نیز یاد کرد که هر دو مبانی فکری خود را در بحث امید از آیات قرآن وام گرفتهاند.