یک شبه ره صدساله بپیماییم

کارشناسانازنگاهمتفاوتبهشبقدروغنیمتشمردناینفرصتطالییمیگویند

سالهای سال است که در شبهای قدر، ایران رنگ و بوی دیگری به خود میگیرد. بواسطه ارزش و گرانسنگی این شبها ایرانیان زیادی با خواندن دعا، نماز و مناجاتهای سفارش شده، شب زندهداری میکنند، اما آنچه اهمیت باالتری دارد این است که معنای درست شبقدررادرککنیموبیشترازآنکهبهسراغعبادتهایمرسوموظاهریبرویم،بهمفهوم دعاهایی که میخوانیم و اعمالی که بجا میآوریم دقیق شویم. گفتوگوی گروه زندگی با علیقائمیامیری-دکترایعلومتربیتیوجامعهشناسیمذهبیازدانشگاهسوربنفرانسه – و حجتاالسالم والمســـلمین محمود ریاضت- مدرس مباحث آموزش خانواده در زمینه تربیت دینی – معرف همین نگاه متفاوت به شب قدر است تا بواسطه کشف مفهوم درست این شب ارزشمند، زندگی پیش رویمان را رنگ و لعاب تازهای بخشیم و قدرش را بدانیم.

ماه مبارک رمضان از ماههای خاص و سفارش شده است که مسلمانان هر ساله توفیــــق تجربهاش را به دســــت میآورند، اما در این ضیافــــت الهی لیالی قدر از اجر و ارزش بیمثالــــی برخوردارنــــد و در میان این ســــه شب، بیســــت و دومین شب ماه رمضان اســــت کــــه در احادیــــث و روایات احتمال شــــب قدر بودن آن بیشتر مطرح شده است – شبهای نوزدهم و بیست و یکم ماه رمضان فرصت و بســــتر مناسبی است برای درک بهتر و بیشتر شب بیست و ســــوم ماه مبارک رمضان - کما اینکه هر شب، شب قدر است اگر قدر بدانیم.

حجتاالسالم والمســــلمین محمود ریاضــــت- مــــدرس مباحــــث آمــــوزش خانــــواده در زمینه تربیــــت دینی – ضمن بیان این جمالت در خصوص شــــبهای ارزشــــمند قدر یادآور شــــد: آگاه باشیم که در شــــب قدر اتفاقهــــای خاصی میافتد که بنا بر روایات اگر انســــانها این اتفاقها را دریابند، برای یک ســــال آینده خودشان بهترینها را رقــــم زدهاند. در حقیقت این شب، شــــب برنامهریزی یک ســــال آینده هر کدام از ما اســــت و اگرچه کل مقدرات هستی در شــــب قدر برنامهریزی میشود اما مقدرات یک ســــال آینده انســــانها به این شــــب بســــتگی دارد از اینرو بیشتر از آنکــــه معنوی باشــــد، دنیایی اســــت پس الزم اســــت مراقب تأثیری که این شبها بر امــــور دنیاییمــــان میگذارند باشــــیم. نکته با اهمیت دیگر زنده نگه داشتن این شــــبها اســــت البته باید توجه داشت که احیــــا را نه به معنای بیداری که به معنای بیدار شــــدن مد نظر قرار دهیــــم و در این بیدار شــــدن به این فکر کنیم که آیندهمان چطور رقم میخــــورد، چراکه خودمان در برنامهریزی یک سالهمان دخیل هستیم و با دعاهایمان میتوانیم ره صد ساله را یک شبه طی کنیم.

به عقیده حجتاالسالم و المسلمین ریاضت، این شــــب ارزشــــمند با سیصد و شــــصت و پنج شــــب دیگر ســــال متفاوت اســــت چراکه برخالف همه ایام که دست اهل زمین به ســــمت آســــمان اســــت، در این شب دستهای همه عوالم به سمت زمین گشوده میشود تا مقدراتی که برای

فرد، خانواده، جامعه و دنیایش روی زمین برنامهریزی میشوند به مالئک ابالغ و در طول یک ســــال آینده، از آســــمان به سوی زمین نازل شوند از اینرو باید این فرصت را غنیمت شمرد و هر کسی به اندازه سعه وجودی خودش مفهوم این شب گرانقدر را درک کند، همانطــــور که هر فردی بنا بر تواناییاش میتوانــــد از پهنه بیکران یک اقیانوس بهره ببرد و آن کسی که غواصی میدانــــد از عمق اقیانــــوس مروارید صید خواهد کرد. کافی اســــت در ظاهر متوقف نشویم تا هر کسی بنا به ظرف وجودیاش از ظاهر به باطن برسد، همانطور که اهل بیت، علمــــا، اندیشــــمندان، فرهیختگان و اهــــل ذوق با توجه بــــه آگاهی، معرفت و شــــناخت خودشــــان بــــه تفکــــر و تدبــــر میپردازند.

علــــی قائمی امیــــری- دکتــــرای علوم تربیتــــی و جامعــــه شناســــی مذهبــــی از دانشگاه سوربن فرانســــه – در تکمیل این مباحث با اشاره به اینکه در اسناد و روایات اسالمی برای ماه رمضان عناوین معینی از جمله شهر اهلل، شهر التوبه، شهر الصیام، شهر الضیافه و شهر الرحمه تعیین شده اســــت، اظهــــار داشــــت: همه ماههــــا، ماه خداوند است اما اینکه ماه رمضان بهطور اختصاصی ماه خداوند نامید شده به این دلیل است که این ماه، ماه قداست است، همانطــــور که از میان مســــاجد متعددی که در جهان وجــــود دارد، بیتاهلل الحرام بهدلیل قداستش خانه خدا معرفی شده اســــت. از اینرو اســــت که در همــــه ماهها میتــــوان توبه کــــرد، روزه گرفت، میهمان خدا بود و مورد رحمت خداوند قرار گرفت امــــا همه ایــــن موهبتها در مــــاه رمضان لذت و اجر بیشتری خواهند داشت و شب تا صبح و صبح تا شــــب این مــــاه درهای رحمت خداوند باز هستند و انسانی از این درگاه ناامیــــد باز نخواهد گشــــت و از همه اینها مهمتر آن است که وضع و سرنوشت یک ساله انسانها در یکی از شبهای این ماه گرامی مقدر خواهد شد.

از منظر این جامعه شناس دینی نکته مهمی که باید در شــــب قــــدر مدنظر قرار داد این اســــت که زنده نگه داشــــتن شب قدر، بــــه خواندن دعاهایی که معنای آنها را درک نکنیم نیســــت، بلکه شــــب تفکر است و باید بیندیشیم از زمانی که به سن بلوغ و تمیز رسیدیم بواسطه غلبه نفس و شــــیطان بر ما چه اشــــتباهها و گناههایی را مرتکــــب شــــدهایم و در ایــــن فرصــــت بیمثال از خداوند بخواهیم به برکت ماه رمضان که ماه خوبان است ما را ببخشد و بهترینهای ممکن را برایمان مقدر سازد. ■ قدر بدانیم

«برخـــی از افـــراد گمـــان میکننـــد بهدلیـــل ضربـــت خـــوردن و شـــهادت حضرت علی(ع) اســـت کـــه نام قدر بر این شبها نهاده شده است در صورتی کـــه چنین نیســـت و شـــبهای قـــدر از زمان پیامبر خدا حضـــرت ابراهیم(ع) تاکنـــون بیـــش از 5 هـــزار ســـال اســـت کـــه اهمیت داشـــته، اما مقارن شـــدن شـــهادت حضـــرت امیـــر با ایـــن لیالی گرامـــی بـــر ارزش و گرانی این شـــبها افزوده اســـت.» دکتر قائمـــی امیری با بیان این جمله ادامه داد: خوب اســـت از همین ارزش و اعتبار کمک بگیریم و در شب قدر سعی کنیم محبت خداوند را بـــه ســـمت خودمـــان جلـــب کنیم. خوشبختانه برای رســـیدن به این مهم هـــم میتوانیم از موال علـــی(ع) کمک بگیریم کـــه در خطبـــه 86 نهجالبالغه فرمودند «کســـی کـــه مدیر خود باشـــد محبـــوب خـــدا خواهد بـــود.» بر همین اســـاس کافـــی اســـت از فرصـــت مـــاه پربرکـــت رمضان اســـتفاده کنیـــم و در تمام ماهها و روزهای سال مدیر گوش، زبان، شـــکم، قلم، قـــدم و همه اعمال و رفتارمان باشـــیم تا محبـــوب خداوند شویم.

«به تعبیر حضرت علـــی(ع) ظاهر شـــب قـــدر، شـــب نـــزول قـــرآن و بهتر از هـــزار ماه اســـت اما باطن این شـــب رســـیدن به حقیقت وجودی است و اگر هر انســـانی خودش را پیـــدا کند خدا را پیدا کرده اســـت. همانطور که در آیات آمده اســـت ما قرآن را به عربی بر شما نـــازل کردیم تا شـــما در آن تعقل کنید مادامی به هدف میرســـیم که از ظاهر عبور کنیم و به باطن برسیم. همچنین پاداش عمـــل را به کســـی میدهند که عملـــش ثبت شـــود و به نوعـــی عامل به عمـــل باشـــد. درواقع صـــرف اینکه یک فـــرد نماز بخواند پـــاداش نخواهد گرفت بلکـــه اگر نمـــاز خواندنش ثبت شـــود پاداش خواهد گرفـــت همانطور که اگر فردی شـــب قدر را زنده نگه دارد احیا گیرنده نخواهد بود بلکه اگر شـــب زنـــده داریاش ثبت شـــود احیاگیرنده بـــه حســـاب خواهـــد آمـــد بـــه همیـــن خاطر اســـت که حضرت امیـــر فرمود؛ چـــه بســـیار کســـانی کـــه روزه میگیرند ■ ■ امـــا روزهداریشـــان ثبت نمیشـــود.» حجتاالســـالم والمســـلمین ریاضت ایـــن جمالت را مطرح کـــرد تا بگوید: از پـــل ظاهر گذشـــتن و به باطن رســـیدن اســـت که منجر به دریافـــت پاداش در قبال اعمالمان خواهد شد. برای اینکه تأثیر این شب را در تمام طول سالمان احســـاس کنیم نیازمند تفکر، اندیشه و درک مفهوم و باطن اعمال شـــب قدر هســـتیم تا به این ترتیب از درک دنیای خـــوب بـــه درک آخرت خوب برســـیم همانگونه که در روایات هم میخوانیم برای مؤمنی که شـــب قدر را درک کند، دنیا و آخرت مساوی است. ■ فرصتی برای تفکر

«بـــر اســـاس اســـناد شـــبهای نوزدهم، بیســـت و یکم و بیست و سوم مـــاه رمضـــان، شـــبهای قـــدر نامیده میشـــوند، ایـــن در حالی اســـت که در احادیث و روایات تأکید بیشـــتر بر شب بیست و سوم این ماه است و متأسفانه شـــاهد آن هستیم که گاهی به این شب گرامـــی کمتـــر ارج نهـــاده میشـــود. از اینرو الزم است مســـاجد، عبادتگاهها و تکایـــا برای این شـــب ســـرمایهگذاری بیشتری به خرج دهند کما اینکه اگر در تقویم کشـــور هم بازنگری می شد و روز بیست و ســـوم ماه مبارک رمضان هم جزو تعطیالت رســـمی قرار میگرفت، فرصـــت گرامـــی داشـــتن این شـــب با فضیلت غنیمت شمرده میشد.»

دکتــــر قائمی امیــــری با بیــــان این نکتــــه خاطرنشــــان کــــرد: اینکــــه هــــر انســــانی فرصت داشــــته باشد تا برای گرفتاریهایــــش چارهجویــــی کنــــد بهترین موهبتی اســــت کــــه نصیب او خواهد شــــد، از اینرو اســــت کــــه باید به حضور در شــــب بیســــت و سوم ماه رمضان مفتخر باشــــیم. مــــاه رمضان ماه وصــــل و پیوند با خداوند اســــت، آنهایــــی که از خداونــــد بریدهاند، باید بدانند جــــز خداوند بــــرای آنها ملجأ و پناهــــی نیســــت و چــــه بهتــــر کــــه در این شب گرانبها، اســــتغفار کنند و به ترمیم و تحکیم رابطه خود با خداوند بپردازنــــد. عــــالوه بر این منکــــر دعا و عبادتهایی که در شــــب قدر خوانده و انجام میشود نیســــتیم اما تفکر در شــــب قدر اســــت که از خوانــــدن دعا ارزشــــمندتر اســــت؛ اینکه فکر کنیم تا بهحال چــــه کردهایــــم، در طول عمر خــــود چنــــد کار خیر انجــــام داده ایم، قلــــب چنــــد نفــــر را شکســــتهایم و به گذشــــته، وضع حــــال و آیندهمان فکر کنیــــم بهترین راهکاری اســــت که گره مشــــکالت و گرفتــــاری هایمــــان را در شب قدر خواهد گشود.

در همیـــن راســـتا حجتاالســـالم ریاضت هـــم تأکید داشـــت: از فضای عبادتهای ظاهـــری فاصله بگیریم و با آنکه خواندن دعاهای جوشـــن کبیر، مجیـــر، افتتاح، قـــرآن بر ســـر گرفتن و نماز خواندن در این شـــب خوب است امـــا خوبتر آن اســـت که بـــه مفاهیم ایـــن اعمـــال دقـــت کنیـــم و مفهوم و منظور دعـــا، نماز، آیات و ســـورههایی را که میخوانیـــم دریابیم. چنانچه در شـــب قدر بیندیشیم که برای یک سال آیندهمـــان چطـــور برنامهریـــزی کنیم نقش آفرینان خوبی در سرنوشتمان خواهیم بود.

آنچـــه در لیالی قـــدر اهمیت دارد، اثری اســـت کـــه در زندگـــی روزمره هر فردی بر جـــای میگذارد؛ آثاری که در تعامل با خانواده، همســـایه، دوست، همکار و البته در ارتباطمان با خداوند نمایان میشـــود زیـــرا همانطـــور که اشـــاره شـــد شـــب قدر صرفاً یک شب معنوی نیست و در امور مادیمان نیز مؤثر است.

بهگفته حجتاالسالم والمسلمین ریاضت، نمونه عینی ارزشمند بودن شــــب قدر را میتوان به احوال کســــی نســــبت داد کــــه نــــزد طبیــــب حاذقی میرود و با اعتماد کامل هر نسخهای را کــــه برایش میپیچــــد میپذیرد. در این شــــب به درگاه بهترین بهترینها رو میآوریم. خدایی که حنان اســــت و اگــــر به معنــــا و مفهــــوم این صفت و صفــــات متعــــددی کــــه در ادعیــــه منتسب به شــــبهای قدر آمده است توجــــه کنیــــم درمییابیم کــــه اگر قرار اســــت انســــان خلیفه خداوند باشــــد روی زمیــــن ، بایــــد صفــــات خداونــــد در وجــــودش تحقــــق پیــــدا کنــــد و از صفت حنان خداونــــد وام بگیرد و در برخوردش با همسر، فرزند، همسایه، ارباب رجوع و سایرین رأفت و لطافت به خرج دهد و ســــایر صفات خداوند را نیــــز در وجــــود خودش زنــــده کند تا بواســــطه شــــب قــــدر کالم و عملکرد عاقالنه، منطقی و مستدلتری داشته باشــــد و از غــــرور، تکبــــر و خودبزرگ بینی به دور بماند.

منکر دعا و عبادتهایی که در شــــب قدر خوانده و انجام میشــــود نیســــتیم اما تفکر در شب قدر است که از خواندن دعا ارزشمندتر اســــت؛ اینکه فکر کنیم تا بهحال چه کردهایم، در طول عمر خود چند کار خیر انجام داده ایم، قلب چند نفر را شکســــتهایم و به گذشــــته، وضع حال و آیندهمان فکر کنیم ؛بهترین راهکاری است که گره مشکالت و گرفتاری هایمان را در شب قدر خواهد گشود. آنچه در لیالی قدر اهمیت دارد، اثری اســـت کـــه در زندگی روزمره هر فردی بر جـــای میگذارد؛ آثاری که در تعامل با خانواده، همسایه، دوســـت، همکار و البته در ارتباطمان با خداوند نمایان میشود زیرا همانطور که اشاره شد شب قدر صرفاً یک شب معنوی نیست و در امور مادیمان نیز مؤثر است.